Grammatical Sūtra: अग्नीत्प्रेषणे परस्य च agnītpreṣaṇe parasya ca 
Individual Word Components: agnītpreṣaṇe parasya ca Sūtra with anuvṛtti words: agnītpreṣaṇe parasya ca padasya (8.1.16), pūrvatra (8.2.1), asiddham (8.2.1), vākyasya (8.2.82), ṭeḥ (8.2.82), yajñakarmaṇi (8.2.88), ādeḥ (8.2.91) Type of Rule: vidhi Preceding adhikāra rule:8.2.82 (1vākyasya ṭeḥ pluta udāttaḥ)
Description:
In an order given to Âgnûdhra priest, the first syllable as well as the succeeding syllable is pluta. Source: Aṣṭādhyāyī 2.0 In an order given to the priest to kindle the sacrificial fire (agn-ī-dh=pr-e-ṣ-aṇ-é) [a substitute prolated vowel which is high-pitched 82 replaces the first syllable 91] as well as the one following it [pára-sya ca] [in a sacrificial action 88]. Source: From Aṣṭādhyāyī of Pāṇini In Roman Transliteration translated by Sumitra M. Katre, Copyright © 1987. Courtesy of the University of Texas Press. Mahābhāṣya: With kind permission: Dr. George Cardona
1/12:agnītpreṣaṇe iti atiprasaṅgaḥ |* 2/12:agnītpreṣaṇe iti atiprasaṅgaḥ bhavati | 3/12:iha api prāpnoti | 4/12:agnīdagnīnvihara | 5/12:siddham tu ośrāvaye parasya ca iti vacanāt | siddham etat |*
See More 1/12:agnītpreṣaṇe iti atiprasaṅgaḥ |* 2/12:agnītpreṣaṇe iti atiprasaṅgaḥ bhavati | 3/12:iha api prāpnoti | 4/12:agnīdagnīnvihara | 5/12:siddham tu ośrāvaye parasya ca iti vacanāt | siddham etat |* 6/12:katham | 7/12:ośrāvaye parasya iti vaktavyam | 8/12:o3 śrā3vaya | 9/12:ā3 śrā3vaya | 10/12:aparaḥ āha : ośrāvayāśrāvayayoḥ iti vaktavyam | 11/12:o3 śrā3vaya | 12/12:a3 śra3vaya
1/10:bahulam anyatra iti vaktavyam | 2/10:uddhara3 uddhara | 3/10:āhara3 āhara | 4/10:tat tarhi vaktavyam | 5/10:na vaktavyam | 6/10:yogavibhāgaḥ kariṣyate | 7/10:agnītpreṣaṇe parasya ca vibhāṣā | 8/10:tataḥ pṛṣṭhaprativacane heḥ | 9/10:vibhāṣā iti eva | 10/10:aparaḥ āha : sarvaḥ eva plutaḥ sāhasam anicchatā vibhāṣā vaktavyaḥ
Kielhorn/Abhyankar (III,419.17-420.4) Rohatak (V,424)*Kātyāyana's Vārttikas |
Commentaries:
Kāśikāvṛttī1: agnīdhaḥ preṣaṇam agnītpreṣaṇam. tatrādeḥ pluto bhavati parasya ca. ā3 śrā3vaya. See More agnīdhaḥ preṣaṇam agnītpreṣaṇam. tatrādeḥ pluto bhavati parasya ca. ā3 śrā3vaya. o3
śrā3vaya. atra eva ayaṃ pluta iṣyate. tena iha na bhavati, agnīdagnīn vi hara barhiḥ
stṛṇāhi iti. tadarthaṃ kecid vakṣyamāṇaṃ vibhāṣa ityabhisambadhnanti, sā ca
vyavasthitavibhāṣā iti. apara āha sarva eva plutaḥ sāhasamanicchatā vibhāṣa vijñeyaḥ iti. iha
tu, uddhara3 uddhara, abhihara3 abhihara iti chāndasaḥ plutavyatyayaḥ. yajñakarmaṇi ityeva, o
śrāvaya. Kāśikāvṛttī2: agnītpreṣaṇe parasya ca 8.2.92 agnīdhaḥ preṣaṇam agnītpreṣaṇam. tatrādeḥ pluto See More agnītpreṣaṇe parasya ca 8.2.92 agnīdhaḥ preṣaṇam agnītpreṣaṇam. tatrādeḥ pluto bhavati parasya ca. ā3 śrā3vaya. o3 śrā3vaya. atra eva ayaṃ pluta iṣyate. tena iha na bhavati, agnīdagnīn vi hara barhiḥ stṛṇāhi iti. tadarthaṃ kecid vakṣyamāṇaṃ vibhāṣa ityabhisambadhnanti, sā ca vyavasthitavibhāṣā iti. apara āha sarva eva plutaḥ sāhasamanicchatā vibhāṣa vijñeyaḥ iti. iha tu, uddhara3 uddhara, abhihara3 abhihara iti chāndasaḥ plutavyatyayaḥ. yajñakarmaṇi ityeva, o śrāvaya. Nyāsa2: agnītpreṣaṇe parasya ca. , 8.2.92 agnimintre ityasminnarthe'gnīṭ()ṛtvigviśeṣaḥ, See More agnītpreṣaṇe parasya ca. , 8.2.92 agnimintre ityasminnarthe'gnīṭ()ṛtvigviśeṣaḥ, tasya preṣaṇaṃ niyojanamagnītpreṣaṇamityarthaḥ. ādeḥ sannihitatvāt? tadapekṣayaiva paro'pi jñāyata ityāha--"tasmādevādeḥ" ityādi. "atraiva" iti. anantarokta udāharaṇadvaya evakāreṇa yadvyavacchinnaṃ taddarśayitumāha--"agnīdagnīn? vihara barhistṛṇīhi" iti. kathaṃ punaretallabhyate? ityāha--"tadartham()" ityādi. yathā ca sarvatra pluto vibhāṣā śakyo vijñātum(), tathā "guroranṛto'nantyasya" 8.2.86 ityādau sūtre pratipāditam(). yadi tarhi sarvatra pluto vibhāṣā vijñāyeta, uttaratra vibhāṣāgrahaṇamanartham()? na; prapañcārthatvāt(). atheha kathaṃ plutaḥ--"uddhara3 uddhara, abhihara3 abhihara" iti; svādhyāyakāle hrayaṃplutaḥ, nāgnītpreṣaṇe, na cāyamādeḥ, nāpi "ādeḥ parasya" 1.1.53, kiṃ tarhi? tato'nyasyaiva? ityata āha-deḥ sannihitatvāt? tadapekṣayaiva parorapi jñāyata ityāha--"tasmādevādeḥ" ityādi. "atraiva" iti. anantarokta udāharaṇadvaya evakāreṇa yadvyavacchinnaṃ taddarśayitumāha--"agnīdagnīn? vihara barhistṛṇīhi" iti. kathaṃ punaretallabhyate? ityāha--"tadartham()" ityādi. yathā ca sarvatra pluto vibhāṣā vijñāyeta, uttaratra vibhāṣāgrahaṇamanarthakam()? na; prapañcārthatvāt(). atheha kathaṃ plutaḥ--"uddhara3 uddhara, abhihara3 abhiraha" iti; svādhyāyakāle hrayaṃ plutaḥ, nāgnītpreṣaṇe, na cāyamādeḥ, nāpi "ādeḥ parasya" 1.1.53, kiṃ tarhi? tato'nyasyaiva? ityata āha--"iha tu" ityādi. vispaṣṭārtham()॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam 2.Source: Sanskrit Documents |
Research Papers and Publications
|
| | |