Kāśikāvṛttī1:
adhikāro 'yam. vākyasya ṭeḥ iti, plutaḥ iti ca, udāttaḥ iti ca, etat trayam
apya
See More
adhikāro 'yam. vākyasya ṭeḥ iti, plutaḥ iti ca, udāttaḥ iti ca, etat trayam
apyadhikṛtaṃ veditavyamāpādaparisamāpteḥ. yatiti ūrdhvam anukramiṣyāmaḥ vākyasya ṭeḥ
pluta udattaḥ ityevaṃ tad veditavyam.
Kāśikāvṛttī2:
vākyasya ṭeḥ pluta udāttaḥ 8.2.82 adhikāro 'yam. vākyasya ṭeḥ iti, plutaḥ iti c
See More
vākyasya ṭeḥ pluta udāttaḥ 8.2.82 adhikāro 'yam. vākyasya ṭeḥ iti, plutaḥ iti ca, udāttaḥ iti ca, etat trayam apyadhikṛtaṃ veditavyamāpādaparisamāpteḥ. yatiti ūrdhvam anukramiṣyāmaḥ vākyasya ṭeḥ pluta udattaḥ ityevaṃ tad veditavyam.
Nyāsa2:
vākyasya ṭeḥ pluta udāttaḥ. , 8.2.82 "vākyagrahaṇam()" ityādi. asati h
See More
vākyasya ṭeḥ pluta udāttaḥ. , 8.2.82 "vākyagrahaṇam()" ityādi. asati hi vākyagrahaṇe vākye yāvanti padāni teṣāṃ sarveṣāmeva plutaḥ prasajyeta. vākyagrahaṇe tvantyasyaiva bhaviṣyati, nānantyasya. antyasyaiva hi padasya yaṣṭiḥ sa vākyaṭirbhavati, na tvitarasya. tasmādanantyasya padasya plutau mā bhūt(), antyasyaiva yatā syādityevamartham(). anantyasya kasmānna bhavati? aniṣṭatvāt(). na hi padādhikārasya nivṛttiriṣyate, tathā hi prāguktam()--padādhikāraḥ prāgapadāntādhikārāditi. asatyatvācca; na hi vākyagrahaṇena vākye yāvanti padānti teṣāṃ sarveṣām(). eka eva hi vākyasya ṭiḥ, sa niyogataḥ padasyāpi bhavati, ato na yuktā vākyasya padādhikāranivṛttyarthatā.
atha ṭigrahaṇaṃ kimartham(), yāvatā'lo'ntyaparibhāṣayaiva (1.1.52) āyuṣmānedhi devadatta3 ityatra ṭeḥ pluto bhaviṣyati? ityatra āha--"ṭigrahaṇam()" ityādi. asati hi ṭigrahaṇe yathā "hyasvo napuṃsake prātipadikasya" 1.2.47 iti hyasvagrahaṇegha samurtthāpite "acaḥ" 1.2.28 ityetasminnacā prātipadike viśeṣite tasyājantasyaiva hyasvatvaṃ bhavati, nānajantasya--suvāg? brāāhṛṇakulamiti; tathehāpi plutagrahaṇena "acaḥ" ityetasminnupasthāpite satyacā vākye viśeṣite'jantasyaiva plutaḥ syāt(), na vyañjanāntasya. ṭigrahaṇe tu sati ṭisaṃjñakenājviśeṣyate, na tvacā ṭisaṃjñakaḥ. yadi hracā ṭisajñako viśeṣyeta, tato'janto yaṣṭistasya plutaḥ syāt(); tathā cānarthakaṃ hi ṭigrahaṇaṃ syat(). vināpi tenācā vākye viśeṣite tasyājantasya pluto bhavannalo'ntyaparibhāṣayā 1.1.51'ntyasyācaḥ sidhyati. tasmāṭṭigrahaṇasya nānarthakyamiti. ṭisaṃjñakenājviśeṣa,()yate--ṭisaṃjñako yo'jiti. evaṃ ca sati vyañjanasyāpi ṭeryo'c? tasyāpi plutaḥ sidhyati. "agnici3tta" iti. avyañjanāntasyāpi vyapadeśivadbhāvena--devadatta3 iti. tasmādvyañjanāntasyāpi ṭeracaḥ pluto yathā syādityevamarthaṃ ṭigrahaṇaṃ kṛtam().
udāttagrahaṇaṃ tu svarāntaranivṛttyartham(), taccānantodāttaṃ prayojayati; yohrantodāttastatra sthānivadbhāvādevāncodātto bhavati॥
Bālamanoramā1:
atha plutapragṛhrā iti sūtrākāṅkṣitaplutapragṛhrayormadhye
prathamopāttaplutapr Sū #94
See More
atha plutapragṛhrā iti sūtrākāṅkṣitaplutapragṛhrayormadhye
prathamopāttaplutaprakaraṇamārabhate–vākyasya ṭeḥ. `padasye'tyadhikṛtam. vākyasya ṭeḥ
padāvayavasya pluto bhavati, saca udātto bhavatītyarthaḥ. atra
padasyetyanuvṛttirnaśchavyapraśānityādyuttarārthā, ihānuvṛttivicchede
uttaratrānuvṛtterasaṃbhavāt. vākyasyetyabhāve padasya ṭerityukte yāvanti vākye
padāni tāvatāṃ ṭeḥ plutaḥ prasajyeta. `vākyasye'tyukte tu vākyasya
ṭirantyasyaiva padasya saṃbhavatīti na doṣaḥ. ṭigrahaṇābhāve plutaśrutyā'caśceti
paribhāṣayā'ca ityupasthitau tasya vākyaviśeṣaṇatvāttadantavidhāvajantasya
vākyasyetyarthe satyalo'ntyaparibhāṣayā vākyāntasyācaḥ pluta iti
paryavasānādvrāmaṃ gacchāgnici 3 dityādihalantavākyeṣu pluto na syāt. ṭigrahaṇe
tu tatsāmathryādeva ṭinā'co viśeṣaṇāṭṭeravayavasyācaḥ pluta ityartho labhyata iti na doṣa
iti bhāṣye spaṣṭam. ityadhikṛtyeti. `plutavidhaya ārabhyante' iti śeṣaḥ.
Bālamanoramā2:
vākyasya ṭeḥ pluta udāttaḥ 94, 8.2.82 atha plutapragṛhrā iti sūtrākāṅkṣitaplutap
See More
vākyasya ṭeḥ pluta udāttaḥ 94, 8.2.82 atha plutapragṛhrā iti sūtrākāṅkṣitaplutapragṛhrayormadhye prathamopāttaplutaprakaraṇamārabhate--vākyasya ṭeḥ. "padasye"tyadhikṛtam. vākyasya ṭeḥ padāvayavasya pluto bhavati, saca udātto bhavatītyarthaḥ. atra padasyetyanuvṛttirnaśchavyapraśānityādyuttarārthā, ihānuvṛttivicchede uttaratrānuvṛtterasaṃbhavāt. vākyasyetyabhāve padasya ṭerityukte yāvanti vākye padāni tāvatāṃ ṭeḥ plutaḥ prasajyeta. "vākyasye"tyukte tu vākyasya ṭirantyasyaiva padasya saṃbhavatīti na doṣaḥ. ṭigrahaṇābhāve plutaśrutyā'caśceti paribhāṣayā'ca ityupasthitau tasya vākyaviśeṣaṇatvāttadantavidhāvajantasya vākyasyetyarthe satyalo'ntyaparibhāṣayā vākyāntasyācaḥ pluta iti paryavasānādvrāmaṃ gacchāgnici 3 dityādihalantavākyeṣu pluto na syāt. ṭigrahaṇe tu tatsāmathryādeva ṭinā'co viśeṣaṇāṭṭeravayavasyācaḥ pluta ityartho labhyata iti na doṣa iti bhāṣye spaṣṭam. ityadhikṛtyeti. "plutavidhaya ārabhyante" iti śeṣaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents