Kāśikāvṛttī1:
bhittam iti nipātyate śakalaṃ cet tad bhavati. bhittaṃ tiṣṭhati. bhittaṃ prapata
See More
bhittam iti nipātyate śakalaṃ cet tad bhavati. bhittaṃ tiṣṭhati. bhittaṃ prapatati.
śakalaparyāyo 'yam. atra bhidikriyā śabdavyutpattereva nimittam.
bhidikriyāvivakṣāyāṃ hi śakalaviṣaye bhinnam bhittam ityeva bhavati.
Kāśikāvṛttī2:
bhittaṃ śakalam 8.2.59 bhittam iti nipātyate śakalaṃ cet tad bhavati. bhittaṃ t
See More
bhittaṃ śakalam 8.2.59 bhittam iti nipātyate śakalaṃ cet tad bhavati. bhittaṃ tiṣṭhati. bhittaṃ prapatati. śakalaparyāyo 'yam. atra bhidikriyā śabdavyutpattereva nimittam. bhidikriyāvivakṣāyāṃ hi śakalaviṣaye bhinnam bhittam ityeva bhavati.
Nyāsa2:
bhittaṃ śakalam?. , 8.2.59 "bhittamiti nipātyate" iti. kiṃ nipātyate?
See More
bhittaṃ śakalam?. , 8.2.59 "bhittamiti nipātyate" iti. kiṃ nipātyate? radābhyāmiti 8.2.42 natve prāpte tadabhāva iti. "śakalaṃ cettadbhavati" iti. śakalaśabdasya yo'rthaḥ, khamaṇḍa iti yasyāparamabhidhānam(), bhittaśabdasyāpi yadi sa evārtho bhavatītyarthaḥ. kathaṃ punarbhittaśabdasya śakalamartho bhavati? ityāha--"śakalaparyāyo'yam()" iti. bhittaśabdaḥ śakalasyaiva paryāyaḥ. tasmādyathā śakalaśabdasya śakalamabhidheyaṃ bhavati, evaṃ bhittaśabdasyāpi.
nanu ca śakalaśabdo'yaṃ jātiśabdaḥ; jātiprava-ttinimittamupādāya svābhideye pravṛttatvāt(); bhittaśabdastu kriyāśabdaḥ, kriyāpravṛttinimittatvāt(); tathā hi--bhidervidāraṇārthāt? kte vihite bhittamiti nipātyate, na ca kriyāśabdo jātiśabdaparyāya upapadyate? ityāha--"atra" ityādi. śabdavyutpattiḥ=śabdasaṃskāraḥ, tasyā evātra bhittaśabde bhidikriyānimittatvām(); na tu tatpravṛtteḥ; asattvāt(). jātireva tu tatpravṛtti prati nimittam(); tasyā vidyamānatvāt(). tasmācchakalaśabdavadbhittaśabdo'pi jātiśabda eva; na kriyāśabda iti yuktā tasya tatparyāyatā. yadi tahrrasatyevātra bhidikriyā, śabdasaṃskāratvasyāpi sā nimittaṃ nopapadyate? naitadasti; na hrayaṃ niyogo'bhidhīyate--vidyamānaiva kriyā śabdasaṃskārasya nimittaṃ bhavatīti. tathā hi tailapāyikāśabdo yatra prāṇiviśeṣe rūḍhaḥ, tatra tailapānakriyāśabdo'pi nāsti; tathāpi tailapānakriyā tatsaṃskāranimittatvenāśrīyate. kathaṃ punarbhittaśabdo bhidikriyāpravṛttinimittaṃ na bhavati? ityāha--"bhidikriyāvivakṣāyāṃ hi" ityādi. atra bhinnamityasya ca bhittaśakalaśabdābhyāṃ pratyekamabhisambandhaḥ. tena "bhinnaṃ bhittamityeva bhavati" iti. etat? prayogadvayamapi bhidikriyādivakṣāyāṃ siddhaṃ bhavati. vidīrṇe hi śakale tasya vidīrṇatāṃ pratipādayituṃ bhinnam(), bhittamityeṣa prayogo bhidikriyāvivakṣāyāṃ kriyate. yadi ca bhittaśabda kriyāpravṛttinimittaṃ syāt(), tato bhittaśabdenaiva bhidikriyānimittakena vidīrṇatā śakalasya pratipādyata ityeṣa prayogo nopapadyate, na hi tadasti yasya bhittaśabdenāpratipāditasya bhinnaśabdayogo bhavet(). bhinnaṃ śakalamityeṣa ca prayogo nopapadyate; śakalavyutpāditena bhittaśabdena bhidikriyānimittakena bhinnaśabdasya bādhitatvāt(). asti cāyaṃ dvividho'pi prayogaḥ, tasgādbhittaśabdasya bhidikriyānimittatvaṃ na gamyate॥
Bālamanoramā1:
bhittaṃ śakalam. śakale vācye bhideḥ ktasya natvā'bhāvo nipātyate.
śakalatvajāt Sū #849
See More
bhittaṃ śakalam. śakale vācye bhideḥ ktasya natvā'bhāvo nipātyate.
śakalatvajātiviśiṣṭe'vayavārthamanapekṣya rūḍho'yam. tataśca bhittaśakalayoḥ paryāyatvānna
sahaprayogaḥ. bhidikriyāvivakṣāyāṃ tu `bhittaṃ bhinna'miti bhavatīti bhāṣye spaṣṭam.
Bālamanoramā2:
bhittaṃ śakalam 849, 8.2.59 bhittaṃ śakalam. śakale vācye bhideḥ ktasya natvā'bh
See More
bhittaṃ śakalam 849, 8.2.59 bhittaṃ śakalam. śakale vācye bhideḥ ktasya natvā'bhāvo nipātyate. śakalatvajātiviśiṣṭe'vayavārthamanapekṣya rūḍho'yam. tataśca bhittaśakalayoḥ paryāyatvānna sahaprayogaḥ. bhidikriyāvivakṣāyāṃ tu "bhittaṃ bhinna"miti bhavatīti bhāṣye spaṣṭam.
Tattvabodhinī1:
bhittaṃ śakalam. bhideḥ kte `radābhyā'miti prāptanatvasyā'bhāvo nipātyate. Sū #695
See More
bhittaṃ śakalam. bhideḥ kte `radābhyā'miti prāptanatvasyā'bhāvo nipātyate.
`bhittaṃ śakalakhaṇḍe vā' ityamaraḥ. bhinnamanyaditi. vidīrmamityarthaḥ.
Tattvabodhinī2:
bhittaṃ śakalam 695, 8.2.59 bhittaṃ śakalam. bhideḥ kte "radābhyā"miti
See More
bhittaṃ śakalam 695, 8.2.59 bhittaṃ śakalam. bhideḥ kte "radābhyā"miti prāptanatvasyā'bhāvo nipātyate. "bhittaṃ śakalakhaṇḍe vā" ityamaraḥ. bhinnamanyaditi. vidīrmamityarthaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents