Kāśikāvṛttī1:
āsandīvataṣṭhīvat cakrīvat kakṣīvat carmaṇvatī ityetāni saṃjñāyāṃ nipātyante.
va
See More
āsandīvataṣṭhīvat cakrīvat kakṣīvat carmaṇvatī ityetāni saṃjñāyāṃ nipātyante.
vattvaṃ pūrveṇa eva siddham, ādeśāthāni nipātanāni. āsandīvatiti āsanaśabdasya
āsandībhāvo nipātyate. āsandīvān grāmaḥ. āsandīvadahisthalam. āsanavānityeva
anyatra. apare tu āhuḥ, āsandīśabdo 'pi prakṛtyantaram eva asti, tathā coktam,
audumbarī rājāsandī bhavati iti. tasya saṃjñāyām 8-2-11 iti vattvena siddham.
āsandīvatityeta prapañcārtham iha paṭhyate. aṣṭhīvatiti asthno 'ṣṭhībhāvaḥ.
aṣṭhīvāniti śarīraikadeśasaṃjñā. asthimānityeva anyatra. cakrīvatiti cakraśabdasya
cakrībhāvo nipātyate. cakrīvān rājā. cakravānityeva anyatra. cakrīvanti sado
havirdhānāni bhavanti ityetat tu chāndasatvādanugantavyam. kakṣīvatiti kakṣyāyāḥ
samprasāraṇaṃ nipātyate. kakṣīvān nāma ṛṣiḥ. kakṣyāvānityeva anyatra. rumaṇvatiti
lavaṇaśabdasya rumaṇbhāvo nipātyate. lavaṇavānityeva anyatra. apare tu āhuḥ, rumaniti
prakṛtyantaram asti, tasya etan nipātanaṃ nakāralopābhāvārtham, ṇatvārthaṃ ca. mator
vā nuḍartham iti. carmaṇvatī iti carmaṇo nalopābhāvo ṇatvaṃ ca nipātyate. mator vā
nuḍāgamaḥ. carmaṇvatī nāma nadī. carmavatī ityeva anyatra.
Kāśikāvṛttī2:
āsandīvadaṣṭhīvaccakrīvatkakṣīvadrumaṇvaccarmaṇvatī 8.2.12 āsandīvataṣṭhīvat ca
See More
āsandīvadaṣṭhīvaccakrīvatkakṣīvadrumaṇvaccarmaṇvatī 8.2.12 āsandīvataṣṭhīvat cakrīvat kakṣīvat carmaṇvatī ityetāni saṃjñāyāṃ nipātyante. vattvaṃ pūrveṇa eva siddham, ādeśāthāni nipātanāni. āsandīvatiti āsanaśabdasya āsandībhāvo nipātyate. āsandīvān grāmaḥ. āsandīvadahisthalam. āsanavānityeva anyatra. apare tu āhuḥ, āsandīśabdo 'pi prakṛtyantaram eva asti, tathā coktam, audumbarī rājāsandī bhavati iti. tasya saṃjñāyām 8.2.11 iti vattvena siddham. āsandīvatityeta prapañcārtham iha paṭhyate. aṣṭhīvatiti asthno 'ṣṭhībhāvaḥ. aṣṭhīvāniti śarīraikadeśasaṃjñā. asthimānityeva anyatra. cakrīvatiti cakraśabdasya cakrībhāvo nipātyate. cakrīvān rājā. cakravānityeva anyatra. cakrīvanti sado havirdhānāni bhavanti ityetat tu chāndasatvādanugantavyam. kakṣīvatiti kakṣyāyāḥ samprasāraṇaṃ nipātyate. kakṣīvān nāma ṛṣiḥ. kakṣyāvānityeva anyatra. rumaṇvatiti lavaṇaśabdasya rumaṇbhāvo nipātyate. lavaṇavānityeva anyatra. apare tu āhuḥ, rumaniti prakṛtyantaram asti, tasya etan nipātanaṃ nakāralopābhāvārtham, ṇatvārthaṃ ca. mator vā nuḍartham iti. carmaṇvatī iti carmaṇo nalopābhāvo ṇatvaṃ ca nipātyate. mator vā nuḍāgamaḥ. carmaṇvatī nāma nadī. carmavatī ityeva anyatra.
Nyāsa2:
āsandīvadaṣṭhīvaccakrīvatkakṣīvadrumaṇvaccarmaṇvatī. , 8.2.12 athāṣṭhīvaditi kim
See More
āsandīvadaṣṭhīvaccakrīvatkakṣīvadrumaṇvaccarmaṇvatī. , 8.2.12 athāṣṭhīvaditi kimarthaṃ nipātyate, yāvatorvaṣṭhīvamityasmādeva nipātanāt? (5.4.77) etatsiddham()? evaṃ manyate--dvandva evaitannipātanamiti tatraiva syāt(), iha tu nipātanaṃ kriyamāṇaṃ sarvaviṣayaṃ bhaviṣyatīti. kathaṃ punajrñāyate--āsandīśabdaḥ prakṛtyantaraṃ vidyate? ityāha--"tathā coktam" ityādi. yadi tarhi tatraiva saṃjñāyāmiti vatve ca 8.2.11 siddhamāsandīvaditi, tatkimarthamiha paṭha()te? ityāha--"āsandīvat()" ityādi. "tatprayañcārtham()" iti.
yadi tarhi cakrīvaditi saṃjñāyāmetannipātanam(), kathaṃ cakrīvanti sadohavirdhānāni bhavantīti, na hīyaṃ saṃjñā? ityāta āha--"cakrīvanti" ityādi. chandasi hrayaṃ prayogaḥ, tatra "vyatyayo bahulam()" 3.1.85 iti varṇavyatyayenākārasyekāre kṛte "chandasīraḥ" (8.2.15) iti matorvatve cakrīvantītyetat? sidhyati. tasmācchāndasatvādevametat? sādhutvenānugantavyam().
"kakṣīvān()" iti. "halaḥ"["hali ca" iti sūtram()] 8.2.77 iti dīrghaḥ. "nalopābāvārtham()" iti. "nalopaḥ prātipadikāntasya" 8.2.7 iti nakāralopaḥ prāpanoti, sa mā bhūdityevamartham(). "ṇatvarthaṃ ca" iti. "padāntasya" 8.4.36 iti ṇatvapratiṣedhaḥ prāpnoti, ato ṇatvārthañca nipātanam(). "matorvā nuḍarthamiti" iti. vāśabdo vikalpārthaḥ. tha vā--naiva nakāralopābhāvārthaṃ nipātanam(), nāpi ṇatvārtham(), kiṃ tarhi? matornuḍartham(). nuṭi kṛte nalope satyapi sidhyatyeveṣṭam(), ṇatvapratiṣedhasya prārpnāstyeva; apadāntatvāt(). "aṭkupvāṅ()" 8.4.2 iti ṇatvaṃ bhavati॥
Bālamanoramā1:
āsandīvat. samāhāradvandve hyasvatvam. nipātyanta iti.
āsandībhāvādikamevātra n Sū #1875
See More
āsandīvat. samāhāradvandve hyasvatvam. nipātyanta iti.
āsandībhāvādikamevātra nipātyate, vatvaṃ tu saṃjñāyāmiti siddham. kakṣyāyāḥ
samprasāraṇamiti. `nipātyate' iti śeṣaḥ. `na samprasāraṇe' iti sūtrabhāṣye tu
`kakṣyāyāḥ saṃjñāyāṃ matau samprasāraṇaṃ vaktavya'mityārabdham. ato'tra sūtre
kakṣīvacchabdapāṭho'nārṣa ityāhuḥ.
Bālamanoramā2:
āsandīvadaṣṭhīvaccakrīvatkakṣīvadrumaṇvaccarmaṇvato 1875, 8.2.12 āsandīvat. samā
See More
āsandīvadaṣṭhīvaccakrīvatkakṣīvadrumaṇvaccarmaṇvato 1875, 8.2.12 āsandīvat. samāhāradvandve hyasvatvam. nipātyanta iti. āsandībhāvādikamevātra nipātyate, vatvaṃ tu saṃjñāyāmiti siddham. kakṣyāyāḥ samprasāraṇamiti. "nipātyate" iti śeṣaḥ. "na samprasāraṇe" iti sūtrabhāṣye tu "kakṣyāyāḥ saṃjñāyāṃ matau samprasāraṇaṃ vaktavya"mityārabdham. ato'tra sūtre kakṣīvacchabdapāṭho'nārṣa ityāhuḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents