Grammatical Sūtra: एहिमन्ये प्रहासे लृट् ehimanye prahāse lṛṭ 
Individual Word Components: ehimanye (luptaprathamāntanirdeśaḥ) prahāse lṛṭ Sūtra with anuvṛtti words: ehimanye (luptaprathamāntanirdeśaḥ) prahāse lṛṭ padasya (8.1.16), padāt (8.1.17), anudāttam (8.1.18), sarvam (8.1.18), apādādau (8.1.18), tiṅ (8.1.28), na (8.1.29) Type of Rule: niyama Preceding adhikāra rule:8.1.18 (1anudāttaṃ sarvam apādādau)
Description:
In connection with ((ehimanye)) used derisively, the First Future that follows it, retains its accent. Source: Aṣṭādhyāyī 2.0 [A verbal padá 28 ending in the l-substitutes of] l-member lR̥Ṭ (Sigmatic Future) [is not all ánudātta 18 when co-occurring with 30] the expression é-hi mán-y-e `Come, I think' to denote irony (pra-hās-é). Source: From Aṣṭādhyāyī of Pāṇini In Roman Transliteration translated by Sumitra M. Katre, Copyright © 1987. Courtesy of the University of Texas Press. Mahābhāṣya: With kind permission: Dr. George Cardona
1/5:kimartham idam ucyate na gatyarthaloṭā lṛṭ iti eva siddham | 2/5:niyamārthaḥ ayam ārambhaḥ | 3/5:ehi manye prahāse eva yathā syāt | 4/5:kva mā bhūt | 5/5:ehi manye rathena yāsyasi iti
See More 1/5:kimartham idam ucyate na gatyarthaloṭā lṛṭ iti eva siddham | 2/5:niyamārthaḥ ayam ārambhaḥ | 3/5:ehi manye prahāse eva yathā syāt | 4/5:kva mā bhūt | 5/5:ehi manye rathena yāsyasi iti
Kielhorn/Abhyankar (III,375.20-22) Rohatak (V,330) |
Commentaries:
Kāśikāvṛttī1: ehi manye ityanena yuktaṃ lṛḍantaṃ nānudāttaṃ bhavati prahāse. prakṛṣṭo hāsaḥ
pr See More ehi manye ityanena yuktaṃ lṛḍantaṃ nānudāttaṃ bhavati prahāse. prakṛṣṭo hāsaḥ
prahāsaḥ, krīḍā. ehi manye odanaṃ bhokṣyase, na hi bhokṣyase, bhuktaḥ so 'tithibhiḥ.
ehi manye rathena yāsyasi, na hi yāsyasi, yātastena te pitā. prahāse iti kim? ehi
manyase odanaṃ bhokṣye iti. suṣṭhu manyase. sādhu manyase. gatyarthaloṭā lṛṭityeva
siddhe satyārambho niyamārthaḥ, ehimanyeyukte prahāse eva yathā syāt, anyatra mā
bhūtiti , ehi manyase odanaṃ bhokṣye iti. ehi manye ityuttamopādānam atantram.
prahāse eva hi manyateruttamo vihitaḥ, tato 'nyatra madhyama eva bhavati. tatra anena niyamena
nivṛttiḥ kriyate, ehi manyase odanaṃ bhokṣye iti. Kāśikāvṛttī2: ehi manye prahāse lṛṭ 8.1.46 ehi manye ityanena yuktaṃ lṛḍantaṃ nānudāttaṃ bhav See More ehi manye prahāse lṛṭ 8.1.46 ehi manye ityanena yuktaṃ lṛḍantaṃ nānudāttaṃ bhavati prahāse. prakṛṣṭo hāsaḥ prahāsaḥ, krīḍā. ehi manye odanaṃ bhokṣyase, na hi bhokṣyase, bhuktaḥ so 'tithibhiḥ. ehi manye rathena yāsyasi, na hi yāsyasi, yātastena te pitā. prahāse iti kim? ehi manyase odanaṃ bhokṣye iti. suṣṭhu manyase. sādhu manyase. gatyarthaloṭā lṛṭityeva siddhe satyārambho niyamārthaḥ, ehimanyeyukte prahāse eva yathā syāt, anyatra mā bhūtiti , ehi manyase odanaṃ bhokṣye iti. ehi manye ityuttamopādānam atantram. prahāse eva hi manyateruttamo vihitaḥ, tato 'nyatra madhyama eva bhavati. tatra anena niyamena nivṛttiḥ kriyate, ehi manyase odanaṃ bhokṣye iti. Nyāsa2: ehimanye prahāse lṛṭ?. , 8.1.46 "ehimanya ityanena" iti. samudāyasyaik See More ehimanye prahāse lṛṭ?. , 8.1.46 "ehimanya ityanena" iti. samudāyasyaikatvāt? tadapekṣayaikavacanam(), anyathā hi dve ete ākhyāte iti dvitvād()dvivacanaṃ syāt(). "prahāsaḥ" iti. prakṛṣṭo hāsaḥ; parihāsa ityarthaḥ. "ehi manya odanaṃ bhokṣyase" iti. "prahāse ca manyopade" 1.4.105 iti puruṣavyatyayaḥ. bhujerasmadyupapade madhyamaḥ, manyateryuṣmadyupapade uttamaḥ. "evama ehi manye rathena yāsyasi" ityatrāpi puruṣavyatyayo veditavyaḥ. dve api caite lṛṅante syapratyayasvareṇa madhyodātte.
"prahāsa iti kim()? ehi manyasa odanaṃ bhokṣye" iti. atra manyateḥ "yaṣmadyupapade" 1.4.104 ityādinā madhyamaḥ. bhujestu "asmadyuttamaḥ" 1.4.106 ityuttamaḥ. suṣṭhu manyase, sādhu manyase" iti. anena yathābhūtaṃ darśayat? prahāsābhāvaṃ darśayati.
nanu ca "gatyarthaloṭā lṛṭ()" 8.1.51 ityādinaiva siddham(), tat? kimartho'yamārambhaḥ? ityata āha--"gatyarthaloṭā" ityādi. "ehimanyeyukte" ityādinā niyamārthatāmasya vyaktīkaroti. kathaṃ punarehimanya ityenena yogena niyamaḥ kriyamāṇaḥ "ehi manyase odanaṃ bhokṣye" ityatra nivṛtti karoti, na hratara pahītyaneva lṛḍantaṃ yuktam(), kiṃ tarhi? ehi manyasa ityanena? ityata āha--"ehi manya ityuttmopādānamatantram()" iti. atantratvaṃ tu tasyopalakṣaṇārthatvāt(). nanu ca "manyateruttamaḥ" 1.4.105 iti vacanādyuṣmadyupapade manyateruttamenaiva bhavitavyam(), evañca "ehi eva hi manyatiruttamaḥ" iti. gatārtham()॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam 2.Source: Sanskrit Documents |
Research Papers and Publications
|
| | |