Kāśikāvṛttī1:
ābādhanamābādhaḥ, pīḍā prayoktṛdharmaḥ, na abhidheyadharmaḥ. tatra vartamānasya
See More
ābādhanamābādhaḥ, pīḍā prayoktṛdharmaḥ, na abhidheyadharmaḥ. tatra vartamānasya dve bhavataḥ,
bahuvrīhivaccāsya kāryaṃ bhavati. gatagataḥ. naṣṭanaṣṭaḥ. patitapatitaḥ. gatagatā. naṣṭanaṣṭā.
patitapatitā. priyasya ciragamanādinā pīḍyamānaḥ kaścidevam prayuṅkte prayoktā.
Kāśikāvṛttī2:
ābādhe ca 8.1.10 ābādhanamābādhaḥ, pīḍā prayoktṛdharmaḥ, na abhidheyadharmaḥ. t
See More
ābādhe ca 8.1.10 ābādhanamābādhaḥ, pīḍā prayoktṛdharmaḥ, na abhidheyadharmaḥ. tatra vartamānasya dve bhavataḥ, bahuvrīhivaccāsya kāryaṃ bhavati. gatagataḥ. naṣṭanaṣṭaḥ. patitapatitaḥ. gatagatā. naṣṭanaṣṭā. patitapatitā. priyasya ciragamanādinā pīḍyamānaḥ kaścidevam prayuṅkte prayoktā.
Nyāsa2:
ābādhe ca. , 8.1.10
"ābādhanabhāvādhaḥ" iti. bhāve ghañ(). yadyatrābā
See More
ābādhe ca. , 8.1.10
"ābādhanabhāvādhaḥ" iti. bhāve ghañ(). yadyatrābādho'bhidheyadharma āśrīyate, tadā bādhitapīḍitāviśabdānāmeva dvirvacanaṃ syāt(), na tu gatādiśabdānām(). prayoktṛdharma āśrīyamāṇe sarvatra bhavati. tasmādvyāptivyāyāt? prayoktṛdharma evāśrīyate, ityāha--"prayoktṛdharmaḥ" iti. "tatra vatrtamānasya" iti. dvirvacanapratipattidvāreṇa, bahuvrīhivadbhāvapratipattidvāreṇa ca tatprakāśanāt? tatra tasya vṛttirveditavyā, na tu tadabhidhānāt(). na hi gatādayaḥ śabdā kathañcidābādhanamabhidadhati. cakāro vākyabhedamācaṣṭe. tena dvayamatra vidhīyate--ekena vākyena dvirvacanam(), apareṇa ca bahuvrīhivadbhāvaḥ. "gatagataḥ" ityādau pūrvavat? sorluk(). "gatagatā" ityādau tu puṃvadbhāvaḥ pūrvavadeva. "priyasya gamanādinā" ityādi. etena prayoktṛdharmatā'bādhasyeti darśayati. ādiśabdena vināśādegrrahaṇam()॥
Bālamanoramā1:
ābādhe ca. ābādhaḥ=pīḍā. tadāha–pīḍāyāmiti. gatagata iti. `priyā vinā kāla039;
See More
ābādhe ca. ābādhaḥ=pīḍā. tadāha–pīḍāyāmiti. gatagata iti. `priyā vinā kāla' iti śeṣaḥ.
ābādhaṃ darśayitumāha–virahāditi. strīviyogādityarthaḥ. bahuvrīhivadbhāvāditi. `gata'
ityasya dvirvacane sati bahuvrīhivattvātsamudāyasya prātipadikatvena suporluki
samudāyātsubutpattirityarthaḥ. gatagateti. `griye'ti śeṣaḥ. iyamapi
strīvirahātpīḍa\ufffdmānasyauktiḥ. ekasyā eva gamanakartryā dviḥ
kathanātsamānādhikaraṇaṃ strīliṅgamuttarapadamiti `striyāḥ puṃva'diti puṃvattvam,
bahuvrīhivattvāduttarapadatvasyāpi sattvāt. tadāha–iha puṃvadbhāva iti.
Bālamanoramā2:
ābādhe ca , 8.1.10 ābādhe ca. ābādhaḥ=pīḍā. tadāha--pīḍāyāmiti. gatagata iti. &q
See More
ābādhe ca , 8.1.10 ābādhe ca. ābādhaḥ=pīḍā. tadāha--pīḍāyāmiti. gatagata iti. "priyā vinā kāla" iti śeṣaḥ. ābādhaṃ darśayitumāha--virahāditi. strīviyogādityarthaḥ. bahuvrīhivadbhāvāditi. "gata" ityasya dvirvacane sati bahuvrīhivattvātsamudāyasya prātipadikatvena suporluki samudāyātsubutpattirityarthaḥ. gatagateti. "griye"ti śeṣaḥ. iyamapi strīvirahātpīḍa()mānasyauktiḥ. ekasyā eva gamanakartryā dviḥ kathanātsamānādhikaraṇaṃ strīliṅgamuttarapadamiti "striyāḥ puṃva"diti puṃvattvam, bahuvrīhivattvāduttarapadatvasyāpi sattvāt. tadāha--iha puṃvadbhāva iti.
Tattvabodhinī1:
ābādhe ca ṣa. iheti. `bahuvrīhi vadbhāvā'dityanuṣajyate. tathā ca `striyāḥ Sū #1595
See More
ābādhe ca ṣa. iheti. `bahuvrīhi vadbhāvā'dityanuṣajyate. tathā ca `striyāḥ
puṃva'diti vartate. na ca dviruktasya paramuttarapadaṃ neti vācyaṃ, `bahuvrīhi
va'dityatideśabalenaiva uttarapadatvasyāpi lābhāt. nanu bahuvrīhivadbhāvenottarapadatvalābhe
sati `nane'tyatra `nalopo nañaḥ' ithi kasmānna bhavati. ucyate—`na lopo nañaḥ'ityatra
uttarapade iti [pra]vartate, naña iti ca kāryiṇo nirdeśaḥ, tatra sākṣācchiṣṭena
kāryitvena naño nimittabhāvo bādhyate. yathā madrahyado bhadrahyada iti. atra rephasya
`aco rahābhyāmi'ti dvitvaprasaṅge ākare uktaṃ `nemau rahau kāryiṇau kiṃ tu
nimittametau dvirvacanasye'ti. nanvevamapi `dhūrdhūḥ' `panthāḥpanthāḥ' ityādau
`ṛkpūrabdhū'riti samāsāntaḥ syāditi cen. `samāsācca tadviṣayā'dityataḥ
samāsādityanuvartamāne `samāsāntāḥ'iti punaḥ samāsagrahaṇaṃ hi samāsādhikāravihito yaḥ
samāsastatparigrahārtham. tenātideśike samāse samāsāntānāmapravṛttirati dik.
Tattvabodhinī2:
ābādhe ca 1595, 8.1.10 ābādhe ca ṣa. iheti. "bahuvrīhi vadbhāvā"dityan
See More
ābādhe ca 1595, 8.1.10 ābādhe ca ṣa. iheti. "bahuvrīhi vadbhāvā"dityanuṣajyate. tathā ca "striyāḥ puṃva"diti vartate. na ca dviruktasya paramuttarapadaṃ neti vācyaṃ, "bahuvrīhi va"dityatideśabalenaiva uttarapadatvasyāpi lābhāt. nanu bahuvrīhivadbhāvenottarapadatvalābhe sati "nane"tyatra "nalopo nañaḥ" ithi kasmānna bhavati. ucyate---"na lopo nañaḥ"ityatra uttarapade iti [pra]vartate, naña iti ca kāryiṇo nirdeśaḥ, tatra sākṣācchiṣṭena kāryitvena naño nimittabhāvo bādhyate. yathā madrahyado bhadrahyada iti. atra rephasya "aco rahābhyāmi"ti dvitvaprasaṅge ākare uktaṃ "nemau rahau kāryiṇau kiṃ tu nimittametau dvirvacanasye"ti. nanvevamapi "dhūrdhūḥ" "panthāḥpanthāḥ" ityādau "ṛkpūrabdhū"riti samāsāntaḥ syāditi cen. "samāsācca tadviṣayā"dityataḥ samāsādityanuvartamāne "samāsāntāḥ"iti punaḥ samāsagrahaṇaṃ hi samāsādhikāravihito yaḥ samāsastatparigrahārtham. tenātideśike samāse samāsāntānāmapravṛttirati dik.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents