pū ityevam ādīnāṃ hrasvo bhavati śiti parataḥ. pvādayaḥ kryādiṣu paṭhyante. pūñ pavanityataḥ prabhṛti plī gatau vṛtiti yāvat keciticchanti, vṛtkaraṇam etat lvādīnāṃ pvādīnāṃ ca parisamāptyartham iti. apare tu lvādīnām eva parisamāptyarthaṃ vṛtkaraṇam etadicchanti, āgaṇāntāḥ pvādayaḥ iti. pūñ punāti. lūñ lunāti. stṛ\u0304ñ stṛṇāti. yeṣām āgaṇāntāḥ pvādayaḥ teṣāṃ jānāti ityatra hrasvaḥ prāpnoti, jñājanor jā 7-3-79 iti dīrghakaraṇasāmarthyān na bhavati. janerapi hi jādeśe sati ato dīrgho yañi 7-3-101 iti dīrghatvena jāyate iti sidhyati.

pvādīnāṃ hrasvaḥ 7.3.80 pū ityevam ādīnāṃ hrasvo bhavati śiti parataḥ. pvādayaḥ kryādiṣu paṭhyante. pūñ pavanityataḥ prabhṛti plī gatau vṛtiti yāvat keciticchanti, vṛtkaraṇam etat lvādīnāṃ pvādīnāṃ ca parisamāptyartham iti. apare tu lvādīnām eva parisamāptyarthaṃ vṛtkaraṇam etadicchanti, āgaṇāntāḥ pvādayaḥ iti. pūñ punāti. lūñ lunāti. stṝñ stṛṇāti. yeṣām āgaṇāntāḥ pvādayaḥ teṣāṃ jānāti ityatra hrasvaḥ prāpnoti, jñājanor jā 7.3.79 iti dīrghakaraṇasāmarthyān na bhavati. janerapi hi jādeśe sati ato dīrgho yañi 7.3.101 iti dīrghatvena jāyate iti sidhyati.

pvādīnāṃ hvasvaḥ. , 7.3.80 "vlī gatau vṛditi yāvat? kecidicchanti" iti. teṣāṃ tataḥ pareṇa paṭhitayoḥ "vrī varaṇe" (dhā.pā.1504), "bhrī bhaye" (dhā.pā.1505)--ityetayohryasvatvena na bhavitavyam()--vrīṇāti, bhrīṇātīti. nanu lvādīnāṃ parisamāptyarthaṃ tad()vṛtkaraṇam(), anyathā ā gaṇāntāt? tebhyo niṣṭhānatvaṃ syāt(), lvādiparisamāptyarthe ca tasminnāgaṇāntāḥ pvādayo yuktāḥ? ityata āha--"vṛtkaraṇam()" ityādi. na hrubhayagaṇaparisamāptyarthatā kenacidvirudhyata ityabhiprāyaḥ. "apare" ityādi. lvādergaṇasyānantaratvāt? tatparisamāptyarthataiva vṛtkaraṇasya yukteti bhāvaḥ. teṣāmevamicchatāṃ vrī varaṇe, bhro bhaye--ityetayorapi bhavitavyaṃ hyasavatvena vriṇāti, bhriṇātoti; pvādiṣūbhayorantarbhāvāt(). "jānātītyatra hyasvaḥ prāpnoti" iti. talyāpa pvādyantarbhāvādityāha--"jñājanorjā" ityādi. yadi "jā" ityādeśe kṛte hyasavaḥ syāt? tadā dīrghoccāraṇamanarthakaṃ syāt(), "ja" ityevaṃ brāūyāt(). tasmāt? dīrghoccāraṇasāmathryajjānātītyatra hyasvo na bhaviṣyati. nanu ca dīrghoccāraṇaṃ janyarthaṃ syāt(), na hi janerja ityādeśe kṛte jāyata iti rūpaṃ sidhyati? ityata āha--"ja ityapi hrādeśe kṛte" ityādi. yeṣāntūbhayagaṇaparisamāptyarthaṃ vṛtkaraṇaṃ teṣāṃ kimarthaṃ jā iti dīrghoccāraṇam()? jānātītyatra dīrgho yathā syāt()? naitadasti; "ato dīrgho yañi" (7.3.101) iti dīrgho bhaviṣyati? nanu ca "aṅgavṛtte punarvṛttāvavidhirniṣṭhitasya" (vyā.pa.38) iti na prāpnoti? naitadasti; "niṣṭhitasya" ityucyate, na ca ja ityādeśe kṛte niṣṭhitamaṅgaṃ bhavati; aprayogārhatvāt(). pratipattilāghavārthaṃ dīrghoccāraṇam()॥

pūñ lūñ stṝñ kṝñ vṝñ dhūñ śṝ pṝ vṝ bhṝ mṝ dṝ jṝ jhṝ dhṝ nṝ kṝ ṝ gṝ jyā rī lī vlī plīnāṃ caturviṃśateḥ śiti hrasvaḥ. punāti, punīte. pavitā.. lūñ chedane.. 12.. lunāti, lunīte.. stṝñ ācchādane.. 13.. stṛṇāti. śarpūrvāḥ khayaḥ. tastāra. tastaratuḥ. tastare. starītā. staritā. stṛṇīyāt, stṛṇīta. stīryāt..

pvādīnāṃ hrasvaḥ 693, 7.3.80 pūñ lūñ stṝñ kṝñ vṝñ dhūñ śṝ pṝ vṝ bhṝ mṝ dṝ jṝ jhṝ dhṝ nṝ kṝ ṝ gṝ jyā rī lī vlī plīnāṃ caturviṃśateḥ śiti hrasvaḥ. punāti, punīte. pavitā॥ lūñ chedane॥ 12॥ lunāti, lunīte॥ stṝñ ācchādane॥ 13॥ stṛṇāti. śarpūrvāḥ khayaḥ. tastāra. tastaratuḥ. tastare. starītā. staritā. stṛṇīyāt, stṛṇīta. stīryāt॥

pvādīnāṃ hyasvaḥ. `ṣṭhivukalamucamā'mityaḥ śitītyanuvartata ityabhipretya śeṣaṃ pūrayati– śiti pare iti. paviteti. ūkārāntatvātseḍiti bhāvaḥ. stṛ?ñ ācchādane. seṭ. tastaraturiti. kittve'pi `ṛcchatyṛ?tā'miti guṇaḥ. staritā starīteti. `vṛ?to vā iti dīrghavikalpaḥ. āśiṣi stīryāditi. `ṝta iddhāto'riti itatve raparatve `hali ce'ti dīrghaḥ. stṛ? - ṣīṣṭa iti sthite āha – liṅ?sicoriti veḍiti. `vṛ?to vā' iti dīrghavikalpaniṣedhasūtraṃ smārayati - na liṅīti. vṛ?ta iṭo dīrgho netyarthaḥ. iḍabhāvapakṣe stṛ?ṣīṣṭetyatra guṇamāśaṅkyāha– uśceti kittvamiti. luṅi parasmaipada sici astariṣṭāmityatra `vṛ?to ve'ti iṭo dīrghavikalpe prāpte āha – sici ceti. astarīṣṭa astariṣṭeti. `vṛ?to ve'ti dīrghaḥ. astīṣrṭati. `liṅsico'riti iḍabhāvapakṣe ṛta ittve `hali ce'ti dīrgha iti bhāvaḥ. kṛ?ñ hiṃsāyām.cakare iti. `ṛcchatyatṛ?tā'mitiguṇaḥ. vṛ?ra?ñ varaṇe iti. āśiṣīti. vṛ? yāt iti sthite `udoṣṭha\ufffdpūrvasye'ti ṛkārasya uttvamityarthaḥ, tatra dantyoṣṭha\ufffdpūrvasyāpi grahaṇāditi bāvaḥ. ṝta uttve raparatve `hali ce'ti dīrgha iti boddhyam. variṣīṣṭa pūrṣīṣṭeti. `liṅsico'riti veṭ. iḍabhāve `uśce'ti kittvādguṇā'bhāve uttve raparatve `hali ce'ti dīrgha iti bhāvaḥ. avāriṣṭāmiti. `sici ce'ti iṭo na dīrgha iti bhāvaḥ. avariṣṭa avarīṣṭeti. `vṛ?to vā'iti sica iṭo dīrghavikalpa iti bhāvaḥ. dudhavitha– dudhītheti. `svaratisūtisūyatidhūñūditaḥ'iti veḍeti bhāvaḥ. śa hiṃsāyām. seṭ. ṇali – śaśāra. śa atus ityatra kittve'pi `ṛcchatyṛ?tā'miti nitye guṇe prāpte āha– śṛ?dṛ?prāmiti. guṇā'pavāde pāk,#ike hyasve kṛte ṛkārasya yaṇi repha ityarthaḥ. śaśaritha. pṛ?dhāturapi śṛ?dhātuvat. āśiṣi pūryāditi. `udoṣṭha\ufffdūpūrvasye'tyuttvamiti bhāvaḥ. dṛ? vidāraṇe. `śṛ?dṛ?prā'miti hasrvavikalpaṃ matvāha – dadaratuḥ dadraturiti. ṛ gatau. arāṃcakāreti. vyapadeśivattvena gurumattvādām. laṅyāha – ārṇāditi. jyā vayohānau. aniṭ. jyā nā tīti sthite `grahijye' ti saṃprasāraṇe pūrvarūpe ca jinātīti sthite–

pvādīnāṃ hyasvaḥ 385, 7.3.80 pvādīnāṃ hyasvaḥ. "ṣṭhivukalamucamā"mityaḥ śitītyanuvartata ityabhipretya śeṣaṃ pūrayati-- śiti pare iti. paviteti. ūkārāntatvātseḍiti bhāvaḥ. stṛ()ñ ācchādane. seṭ. tastaraturiti. kittve'pi "ṛcchatyṛ()tā"miti guṇaḥ. staritā starīteti. "vṛ()to vā iti dīrghavikalpaḥ. āśiṣi stīryāditi. "ṝta iddhāto"riti itatve raparatve "hali ce"ti dīrghaḥ. stṛ? - ṣīṣṭa iti sthite āha -- liṅ()sicoriti veḍiti. "vṛ()to vā" iti dīrghavikalpaniṣedhasūtraṃ smārayati - na liṅīti. vṛ()ta iṭo dīrgho netyarthaḥ. iḍabhāvapakṣe stṛ()ṣīṣṭetyatra guṇamāśaṅkyāha-- uśceti kittvamiti. luṅi parasmaipada sici astariṣṭāmityatra "vṛ()to ve"ti iṭo dīrghavikalpe prāpte āha -- sici ceti. astarīṣṭa astariṣṭeti. "vṛ()to ve"ti dīrghaḥ. astīṣrṭati. "liṅsico"riti iḍabhāvapakṣe ṛta ittve "hali ce"ti dīrgha iti bhāvaḥ. kṛ()ñ hiṃsāyām.cakare iti. "ṛcchatyatṛ()tā"mitiguṇaḥ. vṛ()ra()ñ varaṇe iti. āśiṣīti. vṛ? yāt iti sthite "udoṣṭha()pūrvasye"ti ṛkārasya uttvamityarthaḥ, tatra dantyoṣṭha()pūrvasyāpi grahaṇāditi bāvaḥ. ṝta uttve raparatve "hali ce"ti dīrgha iti boddhyam. variṣīṣṭa pūrṣīṣṭeti. "liṅsico"riti veṭ. iḍabhāve "uśce"ti kittvādguṇā'bhāve uttve raparatve "hali ce"ti dīrgha iti bhāvaḥ. avāriṣṭāmiti. "sici ce"ti iṭo na dīrgha iti bhāvaḥ. avariṣṭa avarīṣṭeti. "vṛ()to vā"iti sica iṭo dīrghavikalpa iti bhāvaḥ. dudhavitha-- dudhītheti. "svaratisūtisūyatidhūñūditaḥ"iti veḍeti bhāvaḥ. śa hiṃsāyām. seṭ. ṇali -- śaśāra. śa atus ityatra kittve'pi "ṛcchatyṛ()tā"miti nitye guṇe prāpte āha--śṛ()dṛ()prāmiti. guṇā'pavāde pāk,ike hyasve kṛte ṛkārasya yaṇi repha ityarthaḥ. śaśaritha. pṛ()dhāturapi śṛ()dhātuvat. āśiṣi pūryāditi. "udoṣṭha()ūpūrvasye"tyuttvamiti bhāvaḥ. dṛ? vidāraṇe. "śṛ()dṛ()prā"miti hasrvavikalpaṃ matvāha -- dadaratuḥ dadraturiti. ṛ gatau. arāṃcakāreti. vyapadeśivattvena gurumattvādām. laṅyāha -- ārṇāditi. jyā vayohānau. aniṭ. jyā nā tīti sthite "grahijye" ti saṃprasāraṇe pūrvarūpe ca jinātīti sthite--

pvādīnāṃ hyasvaḥ. `ṣṭhivuklamucamā'mityataḥ śitītyanuvartata ityāha– śiti para iti. na liṅīti. anena vṛ?ta iṭo liṅi dīrgho neti smāritam. udoṣṭha\ufffd. dantoṣṭha\ufffdo'pi oṣṭha\ufffdgrahaṇena gṛhrata ityāha– vūryāditi. variṣīṣṭeti. `liṅsicorātmanepadeṣu' iti veṭ. vūrṣīṣṭa. avūrṣṭeti. `uśce'ti liṅsicoḥ kittvādguṇā'bhāve satyutvam.

pvādīnāṃ hyasvaḥ 336, 7.3.80 pvādīnāṃ hyasvaḥ. "ṣṭhivuklamucamā"mityataḥ śitītyanuvartata ityāha-- śiti para iti. na liṅīti. anena vṛ()ta iṭo liṅi dīrgho neti smāritam. udoṣṭha(). dantoṣṭha()o'pi oṣṭha()grahaṇena gṛhrata ityāha-- vūryāditi. variṣīṣṭeti. "liṅsicorātmanepadeṣu" iti veṭ. vūrṣīṣṭa. avūrṣṭeti. "uśce"ti liṅsicoḥ kittvādguṇā'bhāve satyutvam.