Kāśikāvṛttī1:
yaja yāca ruca pravaca ṛca ityeteṣāṃ ṇye parataḥ kavargādeśo na bhavati. yaja yā
See More
yaja yāca ruca pravaca ṛca ityeteṣāṃ ṇye parataḥ kavargādeśo na bhavati. yaja yājyam. yāca
yācyam. ruca rocyam. pravaca pravācyam. ṛca arcyam. ṛdupadhādapi ṛcerata eva
nipātanāt ṇyat bhavati. pravacagrahaṇaṃ śabdasaṃjñārtham. pravācyo nāma
pāṭhaviśeṣopalakṣito grantho 'sti. apare punarāhuḥ, upasargapūrvasya niyamārtham,
prapūrvasya eva vaceraśabdasaṃjñāyāṃ kutvapratiṣedho yathā syāt, anyopasargapūrvasya
mā bhūtiti. avivākyamahaḥ iti paṭhanti. etat tu viśeṣa eva iṣyate, daśarātrasya yad
daśamamahaḥ. anyatra avivācyam eva bhavati. ṇyati pratiṣedhe tyajerupasaṅkhyānam.
tyājyam.
Kāśikāvṛttī2:
yajayācarucapravacarcaś ca 7.3.66 yaja yāca ruca pravaca ṛca ityeteṣāṃ ṇye para
See More
yajayācarucapravacarcaś ca 7.3.66 yaja yāca ruca pravaca ṛca ityeteṣāṃ ṇye parataḥ kavargādeśo na bhavati. yaja yājyam. yāca yācyam. ruca rocyam. pravaca pravācyam. ṛca arcyam. ṛdupadhādapi ṛcerata eva nipātanāt ṇyat bhavati. pravacagrahaṇaṃ śabdasaṃjñārtham. pravācyo nāma pāṭhaviśeṣopalakṣito grantho 'sti. apare punarāhuḥ, upasargapūrvasya niyamārtham, prapūrvasya eva vaceraśabdasaṃjñāyāṃ kutvapratiṣedho yathā syāt, anyopasargapūrvasya mā bhūtiti. avivākyamahaḥ iti paṭhanti. etat tu viśeṣa eva iṣyate, daśarātrasya yad daśamamahaḥ. anyatra avivācyam eva bhavati. ṇyati pratiṣedhe tyajerupasaṅkhyānam. tyājyam.
Nyāsa2:
yajayācarucapravacarcaśca. , 7.3.66 "ṇye" ityeva. anāvaśyakārthamidam(
See More
yajayācarucapravacarcaśca. , 7.3.66 "ṇye" ityeva. anāvaśyakārthamidam(). "yājyam()" ityādi. "yaja devapūjādau" (dhā.pā.1002), "ṭuyāc? yācñāyām()" (dhā.pā.863), "ruca dīptau" (dhā.pā.745), "vaca paribhāṣaṇe" (dhā.pā.1842) prapūrvaḥ, "ṛca stutau" (dhā.pā.1302). kathaṃ punaṝceṇryat(), yāvatā "ṛdupadhāccāklṛ()pi cṛteḥ" (3.1.110) iti ṇyadapadādeva kyapā bhavitavyam()? ityāha--ṛdupadhāt()" ityādi.
atha pravacigrahaṇaṃ kimartham(), yāvatā "vaco'śabdasaṃjñāyām()" (7.3.67) ityanenaiva pratiṣedho bhaviṣyati? ityāha--"pravacigrahaṇaṃ śabdasaṃjñārtham()" iti. syādetat(). nāstyeva kaścicchabdo yasya vācyamiti nāmadheyam()? ityāha--"pravācyo nāma" ityādi.
"apare punaḥ" ityādinā matāntaraṃ darśayati. "etattu" iti. avivākyametadrūpam(). kaḥ punarasau viśeṣaḥ? ityāha--"daśarātrasya" ityādi. yasmin? yājñikā na vibrāuvate, tasya daśarātrasya yaddaśamāhastatraivaitacchaśabdarūpamiṣyate, nānyatra. yadyevam(), anarthakaṃ niyamārthaṃ pravacigrahaṇam(), avaśyaṃ tasya viśiṣṭaviṣaye vuttiryathā syādityavamartho yatnaḥ katrtavyaḥ, tata eva yatnāt? tatra kutvamapi bhaviṣyati? naitadasti; niyamāddhyanyopasargasya kutvapratiṣedho nivatrtate. abhidheyavyavasthā tu prasiddhivaśādeva vijñāsyate.
"ṇyati pratiṣedhe" ityādi. ṇyati pratiṣedhe'smin? kriyamāṇe "tyaja hānau" (dhā.pā.986) ityasyopasaṃkhyānaṃ katrtavyam(). upasaṃkhyānaśabdasaya pratipādanamarthaḥ. tatredaṃ pratipādanam()---cakāro'nuktasamuccayārthaḥ, tena tyajerapi pratiṣedho bhaviṣyatīti॥
Bālamanoramā1:
yajayāca. ṇye kutvaṃ neti. śeṣapūraṇamidam. yaja, yā, ruca, pravaca, ṛc eṣāṃ
dv Sū #699
See More
yajayāca. ṇye kutvaṃ neti. śeṣapūraṇamidam. yaja, yā, ruca, pravaca, ṛc eṣāṃ
dvandvāt ṣaṣṭhī. eṣāṃ ṇye pare `cajoḥ ku ghiṇṇyato'riti kutvaṃ netyarthaḥ. nanu
acryamityat ra kathaṃ ṇyat, `ṛdupadhāccā'klṛpicṛte'riti ṛdupadhatvalakṣasya
ṇyadapavādatvādityata āha– ṛdupadhatve'pīti. tyajipūjyośceti. `ṇye kutvaṃ ne'ti
śeṣaḥ.
Bālamanoramā2:
yajayācarucapravacarcaśca 699, 7.3.66 yajayāca. ṇye kutvaṃ neti. śeṣapūraṇamidam
See More
yajayācarucapravacarcaśca 699, 7.3.66 yajayāca. ṇye kutvaṃ neti. śeṣapūraṇamidam. yaja, yā, ruca, pravaca, ṛc eṣāṃ dvandvāt ṣaṣṭhī. eṣāṃ ṇye pare "cajoḥ ku ghiṇṇyato"riti kutvaṃ netyarthaḥ. nanu acryamityat ra kathaṃ ṇyat, "ṛdupadhāccā'klṛpicṛte"riti ṛdupadhatvalakṣasya ṇyadapavādatvādityata āha-- ṛdupadhatve'pīti. tyajipūjyośceti. "ṇye kutvaṃ ne"ti śeṣaḥ.
Tattvabodhinī1:
yaja. yaja devapūjādau. ṭuyācṛ yācñāyām. ruca dīptau. prapūrvo vaca paribhāṣaṇe Sū #581
See More
yaja. yaja devapūjādau. ṭuyācṛ yācñāyām. ruca dīptau. prapūrvo vaca paribhāṣaṇe. ṛca
stutau. granthaviśeṣa iti. tathā ca saṃjñeyamiti
`vaco'śabdasaṃjñāyā'mityasyā'prasaṅgānniṣedho'yamiti bhāvaḥ. jñāpakāditi.
sarūpatvādvāsarapavidhinā ṇyadbhavediti na śaṅkanīyamiti bhāvaḥ.
Tattvabodhinī2:
yajayājarucapravacarcaśca 581, 7.3.66 yaja. yaja devapūjādau. ṭuyācṛ yācñāyām. r
See More
yajayājarucapravacarcaśca 581, 7.3.66 yaja. yaja devapūjādau. ṭuyācṛ yācñāyām. ruca dīptau. prapūrvo vaca paribhāṣaṇe. ṛca stutau. granthaviśeṣa iti. tathā ca saṃjñeyamiti "vaco'śabdasaṃjñāyā"mityasyā'prasaṅgānniṣedho'yamiti bhāvaḥ. jñāpakāditi. sarūpatvādvāsarapavidhinā ṇyadbhavediti na śaṅkanīyamiti bhāvaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents