1/20:atha parasya avṛddhiḥ iti anuvartate utāho na |
2/20:kim ca ataḥ |
3/20:yadi anuvartate śauvam māṃsam ṭilope kṛte aijāgamaḥ na prāpnoti |
4/20:atha nivṛttam svādhyāyaśabdaḥ dvārādiṣu paṭhyate tatra yāvantaḥ yaṇaḥ sarvebhyaḥ pūrvaḥ aijāgamaḥ prāpnoti |
5/20:yatha icchasi tathā astu |
6/20:astu tāvat anuvartate |
7/20:katha śauvam māṃsam |
8/20:ānupūrvyā siddham etat |
9/20:na atra akṛte aijāgame ṭilopaḥ prāpnoti |
10/20:kim kāraṇam |
11/20:prakṛtyā ekāc iti prakṛtibhāvena bhavitavyam |
12/20:tat etat ānupūrvyā siddham bhavati |
13/20:atha vā punaḥ astu nivṛttam |
14/20:nanu ca uktam svādhyāyaśabdaḥ dvārādiṣu paṭhyate tatra yāvantaḥ yaṇaḥ sarvebhyaḥ pūrvaḥ aijāgamaḥ prāpnoti iti |
15/20:kaḥ punaḥ arhati svādhyāyaśabdam dvārādiṣu paṭhitum |
16/20:evam kil paṭhyeta svam adhyayanam svādhyāyaḥ iti |
17/20:tat ca na |
18/20:suṣṭhu vā adhyayanam svādhyāyaḥ śobhanam vā adhyayanam svādhyāyaḥ |
19/20:atha api svam adhyayanam svādhyāyaḥ evam api na doṣaḥ |
20/20:acām ādeḥ iti vartate |

dvāra ityevam ādīnāṃ yvābhyām uttarapadasya acāmāderacaḥ sthāne vṛddhir na bhavati, pūrvau tu tābhyām aijāgamau bhavataḥ. dvāre niyuktaḥ dauvārikaḥ. dvārapālasya idaṃ dauvārapālam. tadādividhiśca atra bhavati. svaram adhikṛtya kṛto granthaḥ sauvaraḥ. sauvaraḥ adhyāyaḥ, sauvaryaḥ saptamyaḥ iti. vyalkaśe bhavaḥ vaiyalkaśaḥ. svasti ityāha sauvastikaḥ. svarbhavaḥ sauvaḥ. avyayānāṃ bhamātre ṭilopaḥ. svargamanam āha sauvargamanikaḥ. svādhyāya iti kecit paṭhanti, tadanarthakam. śobhano 'dhyāyaḥ ityetasyāṃ vyutpattau tu pūrveṇa eva siddham. atha api evaṃ vyutpattiḥ kriyate, svo 'dhyāyaḥ svādhyāyaḥ iti? evam apyatra eva svaśabdasya eva pāṭhāt siddham. tadādāvapi hi vṛddhiriyaṃ bhavatyeva. sphyakṛtasya apatyam sphaiyakṛtaḥ. svādumṛdunaḥ idam sauvādumṛdavam. śunaḥ idam śauvanam. aṇi an 6-4-167 iti prakṛtibhāvaḥ. śuno vikāraḥ śauvaṃ māṃsam. praṇirajatādibhyo 'ñ 4-3-154 ityañ. śvādaṃśṭrāyāṃ bhavaḥ śauvādaṃṣṭro maṇiḥ. svasya idam sauvam. svagrāme bhavaḥ sauvagrāmikaḥ. adhyātmāditvāt ṭhañ. apadāntārtho 'yam ārambhaḥ. dvāra. svara. vyalkaśa. svasti. svar. sphyakṛta. svādumṛdu. śvan. sva. dvārādiḥ.

dvārādīnāṃ ca 7.3.4 dvāra ityevam ādīnāṃ yvābhyām uttarapadasya acāmāderacaḥ sthāne vṛddhir na bhavati, pūrvau tu tābhyām aijāgamau bhavataḥ. dvāre niyuktaḥ dauvārikaḥ. dvārapālasya idaṃ dauvārapālam. tadādividhiśca atra bhavati. svaram adhikṛtya kṛto granthaḥ sauvaraḥ. sauvaraḥ adhyāyaḥ, sauvaryaḥ saptamyaḥ iti. vyalkaśe bhavaḥ vaiyalkaśaḥ. svasti ityāha sauvastikaḥ. svarbhavaḥ sauvaḥ. avyayānāṃ bhamātre ṭilopaḥ. svargamanam āha sauvargamanikaḥ. svādhyāya iti kecit paṭhanti, tadanarthakam. śobhano 'dhyāyaḥ ityetasyāṃ vyutpattau tu pūrveṇa eva siddham. atha api evaṃ vyutpattiḥ kriyate, svo 'dhyāyaḥ svādhyāyaḥ iti? evam apyatra eva svaśabdasya eva pāṭhāt siddham. tadādāvapi hi vṛddhiriyaṃ bhavatyeva. sphyakṛtasya apatyam sphaiyakṛtaḥ. svādumṛdunaḥ idam sauvādumṛdavam. śunaḥ idam śauvanam. aṇi an 6.4.167 iti prakṛtibhāvaḥ. śuno vikāraḥ śauvaṃ māṃsam. praṇirajatādibhyo 'ñ 4.3.152 ityañ. śvādaṃśṭrāyāṃ bhavaḥ śauvādaṃṣṭro maṇiḥ. svasya idam sauvam. svagrāme bhavaḥ sauvagrāmikaḥ. adhyātmāditvāt ṭhañ. apadāntārtho 'yam ārambhaḥ. dvāra. svara. vyalkaśa. svasti. svar. sphyakṛta. svādumṛdu. śvan. sva. dvārādiḥ.

dvārādīnāñca. , 7.3.4 "dauvārikaḥ" iti. "tatra niyuktaḥ" 4.4.69 iti ṭhak(). "dvārapālasyedaṃ dauvārapālam" iti. "tasyedam()" 4.3.120 ityaṇ(). prāyeṇa tu pustakeṣu "dvārapālasyevaṃ dauvārapālikam" iti. pāṭhaḥ, sa cāyuktaḥ; na hi tasyaida(4.3.120)mityatrārthe dvārapālaśabdāt? lakṣaṇena kenaciṭṭhagvihitaḥ. kvacit? punaḥ "dvārapālasyāpatyaṃ dauvārapālikaḥ" iti pāṭhaḥ, tatra "revatyādibhyaṣṭhak? 4.1.146 iti ṭhak(). nanu. tatra dvārapālīśabdaḥ paṭha()te, na tu dvārapālaśabdaḥ? evaṃ tarhi manyate--dvārapālaśabdastatra paṭhitavyaḥ, sa dvārapālīśabdamapi grāhayiṣyati; "prātipadikagrahaṇe liṅgaviśiṣṭasyāpi grahaṇam()" (vyā.pa.29) iti. nyāyāt(). ye tu tatra dvārapālaśabdaṃ na paṭhanti, te'patyārthe dauvārapāliritīñantamudaharanti. kathaṃ punadrvārasya gaṇe dvārapālasya bhavati? atrāpi dvārādibhirādyaco viśeṣaṇat()--dvārādīnāṃ śabdānāmacāṃ madhye ya ādirajiti. vakṣyamāṇādvā tadādividhejñapikāt(). "sauvaraḥ" iti. svaramadhikṛtya kṛto grantha iti "athikṛtya kṛte granthe" 4.3.87 ityaṇ(). "sauvaryyaḥ" iti. "ṭiḍḍhāṇañ()" (4.1.1.5) iti ṅīp(). "vaiyalkaśaḥ" iti. "tatra bhavaḥ" 4.3.53 ityaṇ(). "sauvastikaḥ" iti. "tadāheti māśabdādibhya upasaṃkhyānaṃm()" (vā.482) iti ṭhak(). "sovargamanikaḥ" ["sauvargamikaḥ"--kāśikā] iti. "āhau prabhūtādibhya upasaṃkhyānam()" (vā.483) iti ṭhak(). "pūrveṇaiva siddham()" iti. vakārasya padāntatvāt? tatraitat? syāt(). yadyevaṃ vyutpattiḥ kriyate--svo'dhyāyaḥ svādhyāyaḥ, tadā'padāntatvānna prāpnoti, tasyāṃ vyutpattāvarthavān? svadhyāyaśabdasya pāṭhaḥ? ityata āha--"athāpyevam()" ityādi. kathaṃ punaḥ svaśabdāt? svādhyāyaśabdasya sidhyati? ityāha--"tadādāvapi hi" ityādi. "sphaiyakṛtaḥ"[sphaikṛtaḥ--kāśikā] iti. "ṛṣyandhakavṛṣṇikurubhyaśca" 4.1.114 ityaṇ(). "sauvādumṛdavaḥ"[sovādumṛdavam()--kāśikā] iti. atrāpi "tasyaidam()" 4.3.120 ityaṇ(). evaṃ "śauvanam()" ityatrāpi. "śauvam()" iti. "nastaddhite" 6.4.144 iti ṭilopaḥ. "śauvādaṃṣṭraḥ" iti. "anyeṣāmapi" 6.3.136 iti dīrghaḥ॥

dvārādīnāṃ ca. `na yvāmyā'miti sūtraṃ padāntābhyāmitivarjamanuvartate, `mṛjervṛddhi'rityato vṛddhiriti ca. tadāha–eṣāṃ na vṛddhiraijāgamaśceti. dvārādīnāṃ nādivṛddhiḥ , kintu yakāravakārābhyāṃ pūrvau aijāgamau sta ityarthaḥ. atra yakāravakārayorapadāntatvāt `na yvābhyā'mityaprāpte vacanamidam. śauvastikamiti. \ufffdās ityavyayājrātādyarthe ṭhañi ikādeśe tuḍāgame vakārātpūrvamaijāgamena aukāraḥ. akārasya na vṛddhiḥ.

dvārādīnāṃ ca 1366, 7.3.4 dvārādīnāṃ ca. "na yvāmyā"miti sūtraṃ padāntābhyāmitivarjamanuvartate, "mṛjervṛddhi"rityato vṛddhiriti ca. tadāha--eṣāṃ na vṛddhiraijāgamaśceti. dvārādīnāṃ nādivṛddhiḥ , kintu yakāravakārābhyāṃ pūrvau aijāgamau sta ityarthaḥ. atra yakāravakārayorapadāntatvāt "na yvābhyā"mityaprāpte vacanamidam. śauvastikamiti. ()ās ityavyayājrātādyarthe ṭhañi ikādeśe tuḍāgame vakārātpūrvamaijāgamena aukāraḥ. akārasya na vṛddhiḥ.

śauvastikamiti. nanvantaraṅgatvāttuṭi ṭhasya pratyayāditvā'bhāvātkarmaṭha ityatra ṭhaca ivekādeśo na syāt. na ca paratvādikādeśe tasya tuḍiti vācyam, ādeśātprāgevāntaraṅgatvāttuṭaḥ pravṛtteḥ. ikādeśasya tvāṅgatvena bahiraṅgatvāt. sūtrabhaṅgena tuki hi kriyāmāṇe tu `isusuktāntā'diti kādeśaprasaṅga ithi cet. satyam. vuñchaṇādiṣu ṭhacaścittvena?. kṛte tvikādeśe pratyayasvarabādhanāya cittvaṃ prayujyata iti manoramāyāṃ sthitam.

dvārādīnāṃ ca 1075, 7.3.4 śauvastikamiti. nanvantaraṅgatvāttuṭi ṭhasya pratyayāditvā'bhāvātkarmaṭha ityatra ṭhaca ivekādeśo na syāt. na ca paratvādikādeśe tasya tuḍiti vācyam, ādeśātprāgevāntaraṅgatvāttuṭaḥ pravṛtteḥ. ikādeśasya tvāṅgatvena bahiraṅgatvāt. sūtrabhaṅgena tuki hi kriyāmāṇe tu "isusuktāntā"diti kādeśaprasaṅga ithi cet. satyam. vuñchaṇādiṣu ṭhacaścittvena(). kṛte tvikādeśe pratyayasvarabādhanāya cittvaṃ prayujyata iti manoramāyāṃ sthitam.