1/45:yvābhyām parasya avṛddhitvam |*
2/45:yvābhyām parasya avṛddhitvam siddham |
3/45:kutaḥ |
4/45:apavādau vṛddheḥ hi tau |*
5/45:apavādau hi vṛddheḥ tau aicau ucyete |
6/45:nityau aicau tayoḥ vṛddhiḥ |*
7/45:atha vā nityau aicau |
8/45:kṛtāyām api vṛddhau prāpnutaḥ akṛtāyām api |
9/45:nityatvāt aicoḥ kṛtayoḥ yadi api vṛddhiḥ tayoḥ eva |
10/45:kimartham na iti śiṣyate |*
11/45:atha kimartham pratiṣedhaḥ ucyate |
12/45:ecoḥ viṣayārtham pratiṣedhasanniyuktavacanam |*
13/45:ecoḥ viṣayārtham pratiṣedhasanniyogena aicau ucyete |
14/45:yatra yvābhyām parāvṛddhiḥ tatra adhyaśveḥ yathā na tau |*
15/45:yatra yvābhyām parasya avṛddhitvam ucyate tatra aicau yathā syātām |
16/45:iha mā bhūtām |
17/45:ādhyaśviḥ , dādhyaśviḥ , mādhvaśviḥ iti |
18/45:na etat asti prayojanam |
19/45:acām ādeḥ yvābhyām hi tau |*
20/45:acām ādinā atra yvau viśeṣayiṣyāmaḥ |
21/45:acām ādeḥ yau yvau iti |
22/45:katham dvyāśītike na tau |*
23/45:dvyāśītikaḥ iti atra kasmāt na tau bhavataḥ |
24/45:yatra vṛddhiḥ acām ādeḥ tatra aicau atra ghoḥ hi sā |*
25/45:tatra acām ādeḥ iti evam vṛddhiḥ tatra aicau ucyete |
26/45:atra ghoḥ iti evam vṛddhiḥ |
27/45:kim idam ghoḥ iti |
28/45:uttarapadasya iti |
29/45:uttarapadādhikāre api avaśyam aijāgamaḥ anuvartyaḥ pūrvatryalinde bhavaḥ pūrvatrayalindaḥ iti evamartham |
30/45:na eṣaḥ doṣaḥ |
31/45:uttarapadena atra acām ādi viśeṣayiṣyāmaḥ acām ādinā yvau |
32/45:uttarapadasya acām ādeḥ yau yvau iti |
33/45:atha kasmāt padāntābhyām |*
34/45:atha kimartham padāntābhyām iti ucyate |
35/45:yathā iṇaḥ na bhavet yaṇaḥ |*
36/45:iṇaḥ yaṇādeśe mā bhūt| yataḥ chātrā , yātā iti |
37/45:iha vaiyākaraṇaḥ , sauvaśvaḥ iti śākalam prāpnoti yvoḥ ca sthānivadbhāvāt āyāvau prāpnutaḥ |
38/45:śakalāyāvādeśeṣu ca uktam |*
39/45:kim uktam |
40/45:śākale tāvat uktam sinnityasamāsayoḥ śākalapratiṣedhaḥ iti |
41/45:āyāvoḥ kim uktam |
42/45:acaḥ pūrvavijñānāt aicoḥ siddham iti |
43/45:yvābhyām parasya avṛddhitvam apavādau vṛddheḥ hi tau , nityau aicau tayoḥ vṛddhiḥ kimartham na iti śiṣyate |*
44/45:yatra yvābhyām parāvṛddhiḥ tatra adhyaśveḥ yathā na tau , acām ādeḥ yvābhyām hi tau katham dvyāśītike na tau |*
45/45:yatra vṛddhiḥ acām ādeḥ tatra aicau atra ghoḥ hi sā , atha kasmāt padāntābhyām yathā iṇaḥ na bhavet yaṇaḥ*

yakāravakārābhyām uttarasya acāmādeḥ acaḥ sthāne vṛddhir na bhavati, tābhyāṃ tu yakāravakārābhyāṃ pūrvam aijāgamau bhavataḥ ñiti, ṇiti, kiti ca taddhite parataḥ. yakārātaikāraḥ, vakārātaukāraḥ. vyasane bhavam vaiyasanam. vyākaraṇam adhīte vaiyākaraṇaḥ. svaśvasya apatyam auvaśvaḥ. yvābhyām iti kim? nrarthasya apatyam nrārthiḥ. padāntābhyām iti kim? yaṣṭiḥ praharaṇam asya yāṣṭīkaḥ yataḥ chātrāḥ yātāḥ. pratiṣedhavacanam aicor viṣaya praklṛptyartham. iha mā bhūt, dādhyaśviḥ, mādhvaśviḥ iti. nahyatra yvābhyām uttarasya vṛddhiprasaṅgo 'sti. vṛddherabhāvāt pratiṣedho 'pi na asti ityaprasaṅgaḥ. uttarapadavṛddherapyayaṃ pratiṣedha iṣyate. pūrvatryalinde bhavaḥ pūrvatraiyalindaḥ. yatra tu uttarapadasambandhī yaṇ na bhavati tatra na iṣyate pratiṣedhaḥ. dve aśītī bhṛto bhūto bhāvī vā dvyāśītikaḥ.

na yvābhyāṃ padāntābhyāṃ pūrvau tu tābhyām aic 7.3.3 yakāravakārābhyām uttarasya acāmādeḥ acaḥ sthāne vṛddhir na bhavati, tābhyāṃ tu yakāravakārābhyāṃ pūrvam aijāgamau bhavataḥ ñiti, ṇiti, kiti ca taddhite parataḥ. yakārātaikāraḥ, vakārātaukāraḥ. vyasane bhavam vaiyasanam. vyākaraṇam adhīte vaiyākaraṇaḥ. svaśvasya apatyam auvaśvaḥ. yvābhyām iti kim? nrarthasya apatyam nrārthiḥ. padāntābhyām iti kim? yaṣṭiḥ praharaṇam asya yāṣṭīkaḥ yataḥ chātrāḥ yātāḥ. pratiṣedhavacanam aicor viṣaya praklṛptyartham. iha mā bhūt, dādhyaśviḥ, mādhvaśviḥ iti. nahyatra yvābhyām uttarasya vṛddhiprasaṅgo 'sti. vṛddherabhāvāt pratiṣedho 'pi na asti ityaprasaṅgaḥ. uttarapadavṛddherapyayaṃ pratiṣedha iṣyate. pūrvatryalinde bhavaḥ pūrvatraiyalindaḥ. yatra tu uttarapadasambandhī yaṇ na bhavati tatra na iṣyate pratiṣedhaḥ. dve aśītī bhṛto bhūto bhāvī vā dvyāśītikaḥ.

na yvābhyāṃ padāntābhyāṃ pūrvau tu tābhyāmaic?. , 7.3.3 "taddhiteṣvacāmādeḥ" 7.2.117 ityādinā ñṇidādau taddhite vṛddhau prāptāyāṃ pratiṣedho'yamucyate, tatsanniyogenaijāgamau bhavataḥ. "yakārādaikāraḥ" ityādinā yatāsaṃkhyena sambandhaṃ darśayati. "vaiyasanam()" iti. "asu kṣepaṇe" (dhā.pā.1209). vipūrvādviśeṣeṇāsyate kṣipyate yeneti karaṇe lyuṭ(), prādisamāsaḥ, yaṇādeśaḥ, tata, "tatra bhavaḥ" 4.3.53 ityaṇ(). tatra yakārāt? padāntāt? parasyākārasya vṛddhirna bhavati, tasmāt? pūrvamaijāgamaḥ. "vaiyākaraṇaḥ" iti. viśeṣeṇākriyante vyutpādyante śabdā aneneti karaṇe lyuṭ(), vyākaraṇamiti, prādisamāsaḥ, tataḥ "tadadhīte tadveva" 4.2.58 ityaṇ(), tatra parjanyavallakṣaṇapravṛttyā padāntādyakārāt? parasaya yā vṛddhiḥ prāpnoti sā na bhavati, tasmāt? pūrvamaijāgamaḥ. "sauva()āḥ" iti. śobhano'()āḥ sva()āḥ, pūrvavat? samāsaḥ, tato'patyarthe śivādyaṇ? 4.1.112. atra vakārāt? padāntāt? parasya vṛddhirna bhavati, tasmāt? pūrvamaijāgamo bhavati. "ārthiḥ" iti. nā artho yasya sa arthaḥ, tasyāpatyam? "uta iñ()" 4.1.95. "yāṣṭakaḥ" iti. "śaktiyaṣṭa()orīkak()" 4.4.59. "yātāḥ" iti. iṇaḥ parasya laṭaḥ śatrādeśaḥ, "iṇo yaṇ()" 6.4.81 iti yaṇ(), tataḥ "tasyedam()" 4.3.120 ityaṇ(). tatrobhayatrāpi yakārasya padāntatā bhaviṣyataḥ, yathā--"brāāhṛṇebhyo dadhi dīyatāṃ takraṃ kauṇḍinyāya" iti dadhidānasya takradānāṃ bādhakam(). athāpi bādhagau na syātām(), tathāpi nityatvādaicoḥ kṛtayo paścād()vṛrbhavantī tayoreva bhaviṣyatīti. na cātra śabdāntaraprāptyā tayorapyaicoranityatvamāśaṅkanīyam(), na hi tau śabdāntarasaya vidhīyete, api tvabhakatāveva yvābhyāṃ pūrvau. yadyapi śabdātantarasya prāptiḥ syāt(), tathāpi dvayoranityayoḥ paratvādaicoḥ kṛtayoḥ sakṛdgatau vipratiṣedhe yadbādhitaṃ tadbādhitameva" (vyā.pa.40) iti punarvṛddhirna bhavati. yadyapi punaḥprasaṅgavijñānād()vṛddhiḥ syāt(); tathāpīṣṭasiddhiḥ syādeva; viśeṣābhāvādityata āha--"pratiṣedhavacanam()" ityādi. praklṛtiḥ=prakalpanam(), vyavasyetyarthaḥ. yatra yvābhyāṃ parasya vṛddheḥ pratiṣedhaḥ sa evaicorviṣayaḥ kathannāma prakalpeta()vyavatiṣṭhetetyevamarthaḥ. pratiṣedha ucyate, kimarthaṃ punarai corviṣayaparaklṛptiḥ kriyate? ityata āha--"iha mā bhat()" iti. yadi prataṣedhavacanenaicorviṣayanyavasthā na kriyeta, tadā dādhyaśviḥ, mādhva()iārityatrāpi syāt. ato mā bhūdeṣa doṣa iti pratiṣedhavacanenaicorviṣayanyavasathā kriyate. dadhipriyo'()āo dadhya()āḥ madhupriyo'()āo madhya()āḥ. "sāmānādhikaraṇādhikāre śāpakapārthivādīnāṃ samāsa uttarapadalopaśca" (vā.83) iti madhyamapadalopau samāsaḥ. atha kriyamāṇe pratiṣedhavacane kasmādevātra na bhavati, yāvatā yvābhyāṃ parasya vṛddhirnāsti? ityata āha--"na hratra" ityādi. prasaṅge hi sati vṛddheḥ pratiṣedho bhavati, nāsati; na cātra yvābhyāṃ parasya vṛddheḥ prasaṅgo'sti, ataḥ prateṣedho nāstyevetyabhiprāyaḥ. nanu ca "acāmādeḥ" 7.2.117 ityanuvatrtate, tena yvau viśiṣyete--acāmāderacaḥ sthāne yau yvāditi. na ca dadhya()iārityādāvevaṃvidhau tau sta iti. na cātraico bhaviṣyataḥ, ato nārthaḥ? naitadasti; evaṃ hayacāmādigrahaṇam(), tena yadi yvau viśiṣyete tadā vṛddhiraviśeṣitā syāt(). tataścehāpi vṛddheḥ pratiṣedhaḥ syāt()--dve aśītī bhṛto bhṛto bhāvī vā "prāgvateṣṭhañ()" 5.1.18 dvyāśautika iti. atha vṛddhirviśiṣyate--acāmāderityevaṃ vā vṛddhiḥ, tato na bhavatyeṣa doṣaḥ. na hratrācāmāderityevaṃ vṛddhiḥ, kiṃ tarhi? "saṃkhyāyā saṃvatsarasaṃkhyasya ca" 7.3.15 ityevam(). kiṃ tarhi yvau na viśeṣitau syātām()? tataśca dādhya()iārityādāvaicau syātāmeva. tasmāt? tayorviṣayavyavasthārthaṃ neti vaktavyam(). "uttarapadavṛddherapyayaṃ pratiṣedha iṣyate" iti. sa cottarapadādhikāre'syānuvatrtamānatvāllabhyate. "pūrvatraiyalinde" iti. atra "viśo'madrāṇām()" 7.3.13 ityuttarapadavṛddhau prāptāyāṃ pratiṣedhaḥ. yadyuttarapadavṛddherapyayaṃ pratiṣedhaḥ, tadā dvyāśītika ityatrāpi "saṃkhyāyāḥ saṃvatsarasaṃkhyasya ca" 7.3.15 iti yā vṛddhiruttarapadasya āptetyasyā api pratiṣedhaḥ syādityata āha--"yatra tu" ityādi. kathaṃ punariṣyamāṇo'pyatra pratiṣedho na bhavati? uttarapadasyācāmādyenācā hi yvorviśeṣaṇatvāt(). uttarapadasambandī yo'cāmādirac? tasya sthāne yo yvau tābhyāmuttarapadasya vṛddhirna bhavati. na ca dvyāśītika ityatrottarapadasyācāmāderacaḥ sthāne yakāra iti nātra vṛddheḥ pratiṣedho bhavatīti॥

padāntābhyāṃ yakāravakārābhyāṃ parasya na vṛddhiḥ kiṃtu tābhyāṃ pūrvau kramādaijāvāgamau staḥ. vyākaraṇamadhīte veda vā vaiyākaraṇaḥ..

na yvābhyām padāntābhyāṃ pūrvau tu tābhyāmaic 1057, 7.3.3 padāntābhyāṃ yakāravakārābhyāṃ parasya na vṛddhiḥ kiṃtu tābhyāṃ pūrvau kramādaijāvāgamau staḥ. vyākaraṇamadhīte veda vā vaiyākaraṇaḥ॥

na yvābhyāṃ. yca vaśca yvāviti vigrahaḥ. vakārādakāra uccāraṇārthaṃ. tadāha– yakāravakārābhyāmiti. `parasye'tyadhyāhāralabhyam. na vṛddhiriti. `mṛjerva- ddhi'rityatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. `tu' śabdo viśeṣapradarśanārtha ityāha– kiṃtviti. tābhyāmiti. yakāravakārābhyāmityarthaḥ. pūrvāviti. pūrvāvayavāvityarthaḥ. tena āgamatvaṃ labhyate. tadāha–aicāvāgamāviti. aic–pratyāhāraḥ. yathāsaṅkhyaṃ yakārātpūrva aikāraḥ, vakārātpūrva aukāraḥ. vaiyāsakiriti. vedānvyasyati=vivadhamasyati- -śākhābhedena vibhajatīti vedavyāsaḥ. karmaṇyaṇ. atra nāmaikadeśagrahaṇam. vyāsasyāpatyamiti vigrahaḥ. iñpratyayaḥ. prakṛterakaḍādeśaḥ. atra yakāraḥ padāntaḥ. tasmātparasya ākārasya parjanyavallakṣaṇapravṛttyā ādivṛddhiḥ prāptā na bhavati, kiṃtu yakārātpūrva aikāra āgamaḥ. vaiyasakiriti rūpam. sva\ufffdāsyāpatyaṃ sauva\ufffdiārityatra vakārātparasya na vṛddhiḥ, kintu tataḥ pūrva aukāraḥ. naca aico vṛddyāpavādatvādeva vṛddhyabhāvasiddhestanniṣedho vyartha iti vācyaṃ, yatra yvābhyāṃ parasya prasaktāyā vṛddherniṣedhastatraiva aijāgamāviti viṣayanirdeśārthatvāt. tena dādhya\ufffdiārityādau na. vṛddhiniṣedho'yaṃ yena nāprāptinyāyena ādivṛddhereva. tena dve aśītī bhṛto `dvyāśītika' ityatra `saṅkhyāyāḥ saṃvatsarasaṅkhyasya ca' ityuttarapadavṛddhirbhavatyeva. varuḍādayo jātiviśeṣāḥ. vāruḍakiḥ. naiṣādakiḥ. cāṇḍālakiḥ. baimbakiḥ.

na yvābhyāṃ padāntābhyāṃ pūrvau tu tābhyāmaic 1082, 7.3.3 na yvābhyāṃ. yca vaśca yvāviti vigrahaḥ. vakārādakāra uccāraṇārthaṃ. tadāha--yakāravakārābhyāmiti. "parasye"tyadhyāhāralabhyam. na vṛddhiriti. "mṛjerva-ddhi"rityatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. "tu" śabdo viśeṣapradarśanārtha ityāha--kiṃtviti. tābhyāmiti. yakāravakārābhyāmityarthaḥ. pūrvāviti. pūrvāvayavāvityarthaḥ. tena āgamatvaṃ labhyate. tadāha--aicāvāgamāviti. aic--pratyāhāraḥ. yathāsaṅkhyaṃ yakārātpūrva aikāraḥ, vakārātpūrva aukāraḥ. vaiyāsakiriti. vedānvyasyati=vivadhamasyati--śākhābhedena vibhajatīti vedavyāsaḥ. karmaṇyaṇ. atra nāmaikadeśagrahaṇam. vyāsasyāpatyamiti vigrahaḥ. iñpratyayaḥ. prakṛterakaḍādeśaḥ. atra yakāraḥ padāntaḥ. tasmātparasya ākārasya parjanyavallakṣaṇapravṛttyā ādivṛddhiḥ prāptā na bhavati, kiṃtu yakārātpūrva aikāra āgamaḥ. vaiyasakiriti rūpam. sva()āsyāpatyaṃ sauva()iārityatra vakārātparasya na vṛddhiḥ, kintu tataḥ pūrva aukāraḥ. naca aico vṛddyāpavādatvādeva vṛddhyabhāvasiddhestanniṣedho vyartha iti vācyaṃ, yatra yvābhyāṃ parasya prasaktāyā vṛddherniṣedhastatraiva aijāgamāviti viṣayanirdeśārthatvāt. tena dādhya()iārityādau na. vṛddhiniṣedho'yaṃ yena nāprāptinyāyena ādivṛddhereva. tena dve aśītī bhṛto "dvyāśītika" ityatra "saṅkhyāyāḥ saṃvatsarasaṅkhyasya ca" ityuttarapadavṛddhirbhavatyeva. varuḍādayo jātiviśeṣāḥ. vāruḍakiḥ. naiṣādakiḥ. cāṇḍālakiḥ. baimbakiḥ.

na yvābhyāṃ. yvābhyāṃ kim?. na artho yasya nārthaḥ, tasyāpatyaṃ nārthiḥ. padāntābhyāṃ kim?. yājñikaḥ. aico viṣayapradarśanāya `ne'ti niṣedhoktiḥ. teneha na— dāghyaśviḥ, mādhvaśviḥ. na hratra yvābhyāṃ parasya bṛddhiprasaktirasti. kvacittu vṛddhiprasaktisattve'pi neṣyate. dve aśīti bhṛto bhūto bhāvī vā vdyāśītikaḥ. vāruḍakiriti. barijādayo jātiviśeṣāḥ. vakārasyāpadāntatvāt `na yvābhyā'mityaijna. ityādīti. naiṣādakiḥ, cāṇḍālakiḥ, baimbakiḥ.

na yvābhyāṃ padāntābhyāṃ pūrvau tu tābhyāmaic 905, 7.3.3 na yvābhyāṃ. yvābhyāṃ kim(). na artho yasya nārthaḥ, tasyāpatyaṃ nārthiḥ. padāntābhyāṃ kim(). yājñikaḥ. aico viṣayapradarśanāya "ne"ti niṣedhoktiḥ. teneha na---dāghyaśviḥ, mādhvaśviḥ. na hratra yvābhyāṃ parasya bṛddhiprasaktirasti. kvacittu vṛddhiprasaktisattve'pi neṣyate. dve aśīti bhṛto bhūto bhāvī vā vdyāśītikaḥ. vāruḍakiriti. barijādayo jātiviśeṣāḥ. vakārasyāpadāntatvāt "na yvābhyā"mityaijna. ityādīti. naiṣādakiḥ, cāṇḍālakiḥ, baimbakiḥ.