Kāśikāvṛttī1:
kekaya mitrayu pralaya ityeteṣāṃ yakārādeḥ iya ityayam ādeśo bhavati taddhite ñi
See More
kekaya mitrayu pralaya ityeteṣāṃ yakārādeḥ iya ityayam ādeśo bhavati taddhite ñiti,
ṇiti, kiti ca parataḥ. kekayasya apatyam kaikeyaḥ. janapadaśabdāt kṣatriyādañ 4-1-168
iti añ pratyayaḥ. mitrayubhāvena ślāghate maitreyikayā ślāghate. gotracaraṇāc
chlāghā'tyākāratadaveteṣu 5-1-134 iti vuñ. laukikaṃ hi tatra gotraṃ gṛhyate. loke
ca ṛṣiśabdo gotram ityabhidhīyate. pralaya pralayātāgatam prāleyam udakam.
Kāśikāvṛttī2:
kekayamitrayupralayānāṃ yā'deriyaḥ 7.3.2 kekaya mitrayu pralaya ityeteṣāṃ yakār
See More
kekayamitrayupralayānāṃ yā'deriyaḥ 7.3.2 kekaya mitrayu pralaya ityeteṣāṃ yakārādeḥ iya ityayam ādeśo bhavati taddhite ñiti, ṇiti, kiti ca parataḥ. kekayasya apatyam kaikeyaḥ. janapadaśabdāt kṣatriyādañ 4.1.166 iti añ pratyayaḥ. mitrayubhāvena ślāghate maitreyikayā ślāghate. gotracaraṇāc chlāghā'tyākāratadaveteṣu 5.1.133 iti vuñ. laukikaṃ hi tatra gotraṃ gṛhyate. loke ca ṛṣiśabdo gotram ityabhidhīyate. pralaya pralayātāgatam prāleyam udakam.
Nyāsa2:
kekayamitrayupralayānāṃ yāderiyaḥ. , 7.3.2 kekayamitrayupralayānāmiti yādyapekṣa
See More
kekayamitrayupralayānāṃ yāderiyaḥ. , 7.3.2 kekayamitrayupralayānāmiti yādyapekṣayā'vayavaṣaṣṭhī. yāderityeṣāpītyādeśāpekṣayā sthānaṣaṣṭhī-ya ādiryasya sa yādiḥ. akārasahito yakāra ukārasahitaśca. kekayādīnāṃ yo'vayavo yādistasyeyādeśo bhavati. nanu ca mitrayuśabdaḥ paramaprakṛtiḥ, na gotram(); "apatyaṃ potraprabhṛti gotram()" 4.1.162 ityapatyaviśeṣasya gotrasaṃjñāvidhānāt(), tatkathaṃ gotrāducyamānaḥ pratyayaḥ paramaparakṛterbhavati? ityata āha--"laukikaṃ hi" ityādi. kiṃ punarlaukikaṃ gotram()? ityata āha--"loke ca" ityādi. iha laukikaṃ gotraṃ gṛhrate. loke ca ṛṣiśabdaḥ "gotram()" ityabhidhīyate. mitrayuśabdaścāyamuṣivacanaḥ, tasmāt? tato'pi gotrāducyamānaḥ pratyayo bhavatīti.
"prāleyam()" iti. "ata āgataḥ" 4.3.74 ityaṇ()॥
Bālamanoramā1:
kekayamitrayu. `taddhiteṣvacāmāde'rityatastadditagrahaṇamanuvartate. `aco Sū #1128
See More
kekayamitrayu. `taddhiteṣvacāmāde'rityatastadditagrahaṇamanuvartate. `aco ñṇiti'
`kiti ce'tyato ñṇitīti, kitīti ca. tadāha–eṣāmiti. ādeśe yakārādakāra uccāraṇārthaḥ.
kekayasyāpatyaṃ strī kaikeyī. `janapadaśabdāt' ityañ. maitreyikayā ślāghate.
mitrayorbhāva ityarthe `gotracaraṇā'diti vuñ. pralayādāgataṃ prāleyam. ?ṇ. atra
sarvatra yāderiyādeśa ityudāharaṇāni. prāpte iti. mitrayorapatye ḍhañi eyādeśe
mitrayu-eya iti sthite orguṇaṃ bādhitvā yu ityasya iyādeśe sati ādguṇe maitreyeya
iti prāpte satītyarthaḥ.
Bālamanoramā2:
kekayamitrayupralayānāṃ yāderiyaḥ 1128, 7.3.2 kekayamitrayu. "taddhiteṣvacā
See More
kekayamitrayupralayānāṃ yāderiyaḥ 1128, 7.3.2 kekayamitrayu. "taddhiteṣvacāmāde"rityatastadditagrahaṇamanuvartate. "aco ñṇiti" "kiti ce"tyato ñṇitīti, kitīti ca. tadāha--eṣāmiti. ādeśe yakārādakāra uccāraṇārthaḥ. kekayasyāpatyaṃ strī kaikeyī. "janapadaśabdāt" ityañ. maitreyikayā ślāghate. mitrayorbhāva ityarthe "gotracaraṇā"diti vuñ. pralayādāgataṃ prāleyam.?ṇ. atra sarvatra yāderiyādeśa ityudāharaṇāni. prāpte iti. mitrayorapatye ḍhañi eyādeśe mitrayu-eya iti sthite orguṇaṃ bādhitvā yu ityasya iyādeśe sati ādguṇe maitreyeya iti prāpte satītyarthaḥ.
Tattvabodhinī1:
kekaya. kekayasyāpatyaṃ strī `kaikeyī'. `janapadaśabdātkṣatriyādañ039;.
Sū #939
See More
kekaya. kekayasyāpatyaṃ strī `kaikeyī'. `janapadaśabdātkṣatriyādañ'.
`maitreyikayā śar?lādhyate'. mitrayūnāṃ bhāvenetyarthaḥ.
`gotracaraṇācchlāghātyākāre'ti vuñ. tatra hi laukikaṃ gotraṃ gṛhrate, loke ca
`ṛṣiśabdo gotramiti prasiddha'miti kāśikā. etacca yadā
mitrayuśabdo'bhedopacārāttadapatyasaṃtāne vartate tadā bodhyam, anyathā `mitra
yūnāmi'ti bahuvacanāntena vigraho na syāt. pralayādāgataṃ `prāleyam'. iyādeśo
vṛdiṃ?dha na bādhate, `acāmāderaco vṛddhiḥ,' `yādiriyādeśaḥ' iti bhinnaviṣayatvāt,
aṅgaṃ tūbhayorviśeṣaṇaṃ na tu kāryīti haradattaḥ. ādivṛddherapīdameva sūtraṃ
vidhāyakamastu, kimanena viṣayabhedavicāreṇetyanye.
Tattvabodhinī2:
kekayamitrayupralayānāṃ yāderiyaḥ 939, 7.3.2 kekaya. kekayasyāpatyaṃ strī "
See More
kekayamitrayupralayānāṃ yāderiyaḥ 939, 7.3.2 kekaya. kekayasyāpatyaṃ strī "kaikeyī". "janapadaśabdātkṣatriyādañ". "maitreyikayā śar()lādhyate". mitrayūnāṃ bhāvenetyarthaḥ. "gotracaraṇācchlāghātyākāre"ti vuñ. tatra hi laukikaṃ gotraṃ gṛhrate, loke ca "ṛṣiśabdo gotramiti prasiddha"miti kāśikā. etacca yadā mitrayuśabdo'bhedopacārāttadapatyasaṃtāne vartate tadā bodhyam, anyathā "mitra yūnāmi"ti bahuvacanāntena vigraho na syāt. pralayādāgataṃ "prāleyam". iyādeśo vṛdiṃ()dha na bādhate, "acāmāderaco vṛddhiḥ," "yādiriyādeśaḥ" iti bhinnaviṣayatvāt, aṅgaṃ tūbhayorviśeṣaṇaṃ na tu kāryīti haradattaḥ. ādivṛddherapīdameva sūtraṃ vidhāyakamastu, kimanena viṣayabhedavicāreṇetyanye.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents