Kāśikāvṛttī1:
hṛd bhaga sindhu ityevam anto 'ṅge pūrvapadasya uttarapadasya ca acāmāderaco vṛd
See More
hṛd bhaga sindhu ityevam anto 'ṅge pūrvapadasya uttarapadasya ca acāmāderaco vṛddhir
bhavati taddhite ñiti, ṇīti, kiti ca parataḥ. suhṛdayasya idam sauhārdam. suhṛdayasya bhāvaḥ
sauhārdyam. subhagasya bhāvaḥ saubhāgyam. daurbhāgyam. subhagāyāḥ apatyam saubhāgineyaḥ.
daurbhāgineyaḥ. kalyāṇyādiṣu subhagadurbhageti paṭhyate. subhaga mantre
ityudgātrādiṣu paṭhyate. tatra uttarapadavṛddhir na iṣyate. mahate saubhagāya. chandasi
sarvavidhīnā vikalpitatvāt. saktupradhānāḥ sindhavaḥ saktusindhavaḥ, saktusindhuṣu
bhavaḥ sāktusaindhavaḥ. pānasaindhavaḥ. sindhuśabdaḥ kacchādiṣu paṭhyate, tena
tadantavidhiriṣyate iti aṇpratyayaḥ.
Kāśikāvṛttī2:
hṛdbhagasindhvante pūrvapadasya ca 7.3.19 hṛd bhaga sindhu ityevam anto 'ṅge pū
See More
hṛdbhagasindhvante pūrvapadasya ca 7.3.19 hṛd bhaga sindhu ityevam anto 'ṅge pūrvapadasya uttarapadasya ca acāmāderaco vṛddhir bhavati taddhite ñiti, ṇīti, kiti ca parataḥ. suhṛdayasya idam sauhārdam. suhṛdayasya bhāvaḥ sauhārdyam. subhagasya bhāvaḥ saubhāgyam. daurbhāgyam. subhagāyāḥ apatyam saubhāgineyaḥ. daurbhāgineyaḥ. kalyāṇyādiṣu subhagadurbhageti paṭhyate. subhaga mantre ityudgātrādiṣu paṭhyate. tatra uttarapadavṛddhir na iṣyate. mahate saubhagāya. chandasi sarvavidhīnā vikalpitatvāt. saktupradhānāḥ sindhavaḥ saktusindhavaḥ, saktusindhuṣu bhavaḥ sāktusaindhavaḥ. pānasaindhavaḥ. sindhuśabdaḥ kacchādiṣu paṭhyate, tena tadantavidhiriṣyate iti aṇpratyayaḥ.
Nyāsa2:
hmadbhagasindhvante pūrvapadasya ca. , 7.3.19 "sauhārdam()" iti. tasye
See More
hmadbhagasindhvante pūrvapadasya ca. , 7.3.19 "sauhārdam()" iti. tasyedam()" 4.3.120 ityaṇ(). yadā suhmadayaśabdādaṇ(), tadā "hmadayasya hmallekhayadaṇlāseṣu" 6.3.49 iti hmadbhāvaḥ. "sauhādryaṃm()" iti. "guṇavacanabrāāhṛṇādibhyaḥ" 5.1.123 iti ṣyañ(), "vā śokaṣyañrogeṣu" 6.3.50 iti hmadbhāvaḥ. "saubhāgineyaḥ, dīrbhāginayaḥ" iti. "kasyāṇyādīnāminaṅa ca" 4.1.126 iti ḍhaki kṛta inaṅādeśaḥ.
"saktusindhavaḥ" iti. śāpakapārthivāditvānmadhyamapadalopo samāsaḥ. "sāktusaindhavaḥ" iti. ordeśe 4.2.118 ṭhañi prāpte "kacchādibhyaśca" 4.2.132 ityaṇ(). nanu ca kevalastatra sindhuśabdaḥ paṭha()te, kathaṃ tadantādbhavati? ityāha--"tena" ityādi. kathaṃ punastena sindhuśabdena tadantavidhirlabhyate, yāvatā "grahaṇavatā prātipadikena tadantavidhirnāsti" (vyā.pa.89) iti tadantavidhiḥ pratiṣidhyate? naiṣa doṣaḥ; cakārastatrānuktasamuccayārthaḥ, tena sindhuśabdāt? tadantādapi bhavati॥
Bālamanoramā1:
hmadbhaga. hmadādyanta iti. hmat, bhaga, sindhu-etadanteṣu samāseṣvityarthaḥ.
c Sū #1117
See More
hmadbhaga. hmadādyanta iti. hmat, bhaga, sindhu-etadanteṣu samāseṣvityarthaḥ.
cakārāduttarapadasyetyanukṛṣyate. tadāha–pūrvottarapadayoriti. sauhārda iti. aṇi
ubhayapadādivṛddhiḥ. ṛkārasya tu ākāro raparaḥ. saubhāgineya iti. kalyāṇyāditvāḍḍhaki
inaṅi ubayapadādivṛddhiriti bhāvaḥ. etatprasahgādeva idaṃ sūtramatropanyastam . `mahate
saubhagāya' ityatra tu udgātrāditvādbhāve añ. uttarapadādivṛddhyabhāvaśchāndasaḥ.
sindhava iti. a\ufffdāā ityarthaḥ.
Bālamanoramā2:
hmadbhagasindhvante pūrvapadasya ca 1117, 7.3.19 hmadbhaga. hmadādyanta iti. hma
See More
hmadbhagasindhvante pūrvapadasya ca 1117, 7.3.19 hmadbhaga. hmadādyanta iti. hmat, bhaga, sindhu-etadanteṣu samāseṣvityarthaḥ. cakārāduttarapadasyetyanukṛṣyate. tadāha--pūrvottarapadayoriti. sauhārda iti. aṇi ubhayapadādivṛddhiḥ. ṛkārasya tu ākāro raparaḥ. saubhāgineya iti. kalyāṇyāditvāḍḍhaki inaṅi ubayapadādivṛddhiriti bhāvaḥ. etatprasahgādeva idaṃ sūtramatropanyastam. "mahate saubhagāya" ityatra tu udgātrāditvādbhāve añ. uttarapadādivṛddhyabhāvaśchāndasaḥ. sindhava iti. a()āā ityarthaḥ.
Tattvabodhinī1:
hadbhada. `pūrvapadasya ce'ti cakāreṇa `uttarapadasya' ityanukṛṣyate. Sū #934
See More
hadbhada. `pūrvapadasya ce'ti cakāreṇa `uttarapadasya' ityanukṛṣyate. tadāha—
pūrvottarapadayoriti. `mahate saubhagāye'tyatra tūdrātrāditvādañ.
chāndasatvānnottarapadavṛddhirityāśayaḥ. `caṭakāyāṛ'iti strīliṅganirdeśātpuṃsi na
syādityāśaṅkyāha.
`caṭakādairagi'tyeva sāṃpradāyikaḥ pāṭha iti
nyāsakṛduktirvārtikavirodhādupekṣyā.
tayoreveti. tatra ṭābantāttaddhita luki `luktaddhitalukī'ti ṭāpo lukī jātilakṣamaṅīṣaṃ
bādhitvā ajādilakṣaṇaṣṭābiti bhāvaḥ.
Tattvabodhinī2:
hadbhagasindhvante pūrvapadasya ca 934, 7.3.19 hadbhada. "pūrvapadasya ce&q
See More
hadbhagasindhvante pūrvapadasya ca 934, 7.3.19 hadbhada. "pūrvapadasya ce"ti cakāreṇa "uttarapadasya" ityanukṛṣyate. tadāha---pūrvottarapadayoriti. "mahate saubhagāye"tyatra tūdrātrāditvādañ. chāndasatvānnottarapadavṛddhirityāśayaḥ. "caṭakāyāṛ"iti strīliṅganirdeśātpuṃsi na syādityāśaṅkyāha.caṭakasyeti vācyam. caṭakasyeti vācyamiti. evaṃ ca "caṭakādairagi"tyeva sāṃpradāyikaḥ pāṭha iti nyāsakṛduktirvārtikavirodhādupekṣyā.striyāmapatye lugvaktavyaḥ. tayoreveti. tatra ṭābantāttaddhita luki "luktaddhitalukī"ti ṭāpo lukī jātilakṣamaṅīṣaṃ bādhitvā ajādilakṣaṇaṣṭābiti bhāvaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents