Kāśikāvṛttī1:
kirādibhyaḥ pañcabhyaḥ sani iḍāgamo bhavati. kṛ\u0304 cikariṣati. gṛ\u0304 jigar
See More
kirādibhyaḥ pañcabhyaḥ sani iḍāgamo bhavati. kṛ\u0304 cikariṣati. gṛ\u0304 jigariṣati. dṛṅ
didariṣate. dhṛṅ didhariṣate. praccḥ pitracchiṣati. pañcabhyaḥ iti kim? sisṛkṣati.
kiratigiratyoḥ iṭ sani vā 7-2-41 iti vikalpaḥ prāptaḥ, vṛ\u0304to vā
7-2-35 iti ca. asyeṭo dīrghatvaṃ na icchanti.
Kāśikāvṛttī2:
kiraś ca pañcabhyaḥ 7.2.75 kirādibhyaḥ pañcabhyaḥ sani iḍāgamo bhavati. kṝ ci
See More
kiraś ca pañcabhyaḥ 7.2.75 kirādibhyaḥ pañcabhyaḥ sani iḍāgamo bhavati. kṝ cikariṣati. gṝ jigariṣati. dṛṅ didariṣate. dhṛṅ didhariṣate. praccH pitracchiṣati. pañcabhyaḥ iti kim? sisṛkṣati. kiratigiratyoḥ iṭ sani vā 7.2.41 iti vikalpaḥ prāptaḥ, vṝto vā 7.2.35 iti ca. asyeṭo dīrghatvaṃ na icchanti.
Nyāsa2:
kiraśca pañcabhyaḥ. , 7.2.75 "kṛ? vikṣepe" (dhā.pā.1409), "gṛ? ni
See More
kiraśca pañcabhyaḥ. , 7.2.75 "kṛ? vikṣepe" (dhā.pā.1409), "gṛ? nigaraṇe" (dhā.pā.1410), "dṛṅ? anādare" (dhā.pā.1411), "dhṛṅ anavasthāne" ["avasthāne--dhā.pā.](dhā.pā.1412), "praccha jñīpasāyām()" (dhā.pā.1413). atrāntyasyānudāttatvādiṭ()pratiṣedhe prāpte, dṛṅghṛṅorugantatvāt? "sani grahaguhośca" 7.2.12 iti niṣedhe prāpte, itarayostu vṛttikārapradarśitavikalpe prāpte satīdamārabhyate. "pipṛcchiṣati" iti. "rudavida" 1.2.8 ityādinā sanaḥ kittvam(), "grahijyā" 6.1.16 ityādinā samprasāraṇam(), "che ca" 6.1.71. iti tuk(), "urat()" 7.4.66 ityabhyāsasyāttvam(), pūrvavadittvam(). "sisṛkṣati" iti. "sṛja visarge" (dhā.pā.1178). pañcagrahaṇādasyeṇna bhavati. sāmānyalakṣaṇo'pīṇna bhavatyeva; "ekācaḥ" 7.2.10 iti prataṣedhāt(). "halantācca" 1.2.10 iti kittvam(), "coḥ kuḥ" 8.2.30 iti kutvam(), vraścādisūtreṇa 8.2.66 ṣatvam(), "ṣaḍhoḥ kaḥ si" 8.2.41 iti katvam(). "vṛto vetyasya dīrghatvaṃ necchanti" iti. kathaṃ punariṣyamāṇamapi na bhavati? vyavasthivibhāṣāvijñānāt(). "asya" iti. etatsūtravihitasyeṭaḥ॥
Bālamanoramā1:
kiraśca pañcabhyaḥ. kira iti pañcamī. kirādibhya iti vivakṣitam. tudādau `kṛ?
v Sū #438
See More
kiraśca pañcabhyaḥ. kira iti pañcamī. kirādibhya iti vivakṣitam. tudādau `kṛ?
vikṣepe', `gṛ? nigaraṇe', `dṛṅ ādaraṇe', `dhṛṅ avasthāne', `praccha jñīpsāyā'miti
sthitāḥ. tadāha – kṛ? gṛ? ityādinā. sana iḍiti. `smipūṅñjavaśāṃ sanī'tyataḥ,
`iḍattyartī'tyataśca tadanuvṛtteriti bhāvaḥ. kiratigiratyoḥ `iṭsani ve'ti vikalpe,
anyeṣāṃ ca `ekāca' iti niṣedhe prāpte'yamiḍvidhiḥ. śabdenduśekhare tu `sani
graheṭati `ekāca' iti ca niṣedhe prāpte vacanamityuktam. pipṛcchaṣatīti. sanaḥ
kittvāt `grahijye'ti saṃprasāraṇam. cikariṣatīti. `aci vibhāṣe'ti latvavikalpa iti
bhāvaḥ. `iṭ sani ve'tyasyāyamapavādaḥ. cikariṣati, jigariṣatītyatra `vṛ?to ve'ti
dīrghamāśaṅkyāha– atreṭo dīrgho neṣṭa iti. vārtikamidaṃ vṛttau sthitam. bhāṣye
tu na dṛśyate. didariṣate didhariṣate iti. dṛṅo dhṛṅaśca sani iṭi rūpam. `pūrvavatsanaḥ'
ityātmanepadam. kathamiti. `uddidhīrṣuṭariti kathamityanvayaḥ. kirāditvena
iṭprasaṅgāditi bhāvaḥ. bhauvādikayoriti. `dhṛṅ avasthāneṭa, `dhṛñ dhāraṇe'
ityanayorbhauvādikayoḥ sani kirāditvā'bhāve `ajjhanagamāṃ sanī'ti dīrghe `ṛta
iddhāto'riti ittve, raparatve, `hali ce'ti dīrghe, ṣatve, uddidhīrṣa itsmāt,
`sanāśaṃsabhikṣa uḥ' ityupratyaye uddidhīrṣuriti rūpamiti gṛhāṇa- jānīhīti śaṅkakaṃ
pratyuttaram.
Bālamanoramā2:
daśca 299, 7.2.75 daśca. "sipi dhāto rurvā" ityanuvṛttam. "da iti
See More
daśca 299, 7.2.75 daśca. "sipi dhāto rurvā" ityanuvṛttam. "da iti ṣaṣṭha()ntena dhāturviśeṣyate. tadantavidhiḥ. padasyetyadhikṛtam. tadāha--dhātordāntasya padasyeti. alo'ntyasyetyantyasya jñeyam. avediti. sipo halṅyādilope dakārasya rutvavikalpaḥ. avittam avitta. avedam avidva avidma. vidyāt vidyātām vidyuḥ. vidyāt vidyāstām. vidyāsuḥ. avedīt. avediṣṭām. avediṣyat. asa bhuvīti. bhavanaṃ bhūḥ. sattāyāmityarthaḥ. astīti. sasya cartve'pi sakāra eva bhavati, natu takāraḥ, alpaprāṇatayā prayatnabhedāt.
Tattvabodhinī1:
kiraśca pañcabhyaḥ. `pañca'grahaṇamuttarārthaṃ spaṣṭapratipattaye ihaiva k Sū #382
See More
kiraśca pañcabhyaḥ. `pañca'grahaṇamuttarārthaṃ spaṣṭapratipattaye ihaiva kṛtam. evaṃ ca
pracchadhātoranantaraṃ gaṇapāṭhasthaṃ vṛtkaraṇaṃ tyuktaṃ śakyam. atratya `pañcabya'
ityanenaiva vṛtkaraṇaṃ yattadapāṇinīyamiti vyākhyeyamityāhuḥ. kecittu-
- `bhūṣākarmakirādisanā'miti vārtike kirādijñānārthaṃ vṛtkaraṇamāvaśyakamityāhuḥ॥
atreṭa iti. `vṛ?to ve'ti prāpte bhāṣyakāreṣṭiriyam. bhauvādikayoriti. tathā ca
`ajjhanagamā'miti vakṣyamāṇena dīrgha iti bhāvaḥ.
Tattvabodhinī2:
daśca 259, 7.2.75 daśca. "sipi dhāto rurve"tyanuvartate, padasyeti, &q
See More
daśca 259, 7.2.75 daśca. "sipi dhāto rurve"tyanuvartate, padasyeti, "jhalāṃ jaśo'nte" ityasmādanta iti ca. tadāha--dhātordasyetyādi. sipi kim?. tipi avet. dāntasya dhātoḥ sipi rurvetyetāvataiveṣṭasiddhau padāntānuvṛttirmandaprayojanetyāhuḥ. tañcintyam. vetsītyatrā'tiprasaṅgāt. catrvasyā'siddhatvena dāntatvāt.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents