Grammatical Sūtra: वा दान्तशान्तपूर्णदस्तस्पष्टच्छन्नज्ञप्ताः vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ
Individual Word Components: vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ Sūtra with anuvṛtti words: vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ aṅgasya (6.4.1 ), na (7.2.8 ), iṭ (7.2.8 ), niṣṭhāyām (7.2.14 ), ṇeḥ (7.2.26 ) Type of Rule: vidhiPreceding adhikāra rule: 6.4.129 (1bhasya)
Description:
The following irregularly formed Participles, from the causative roots, may optionally take ((iṭ)), namely, ((dānta)), ((śānta)), ((pūrṇa)), ((dasta)), ((spaṣṭa)), ((channa)), ((jñapta))| | Source: Aṣṭādhyāyī 2.0
The expressions dān-tá- `subdued', śān-tá- `calm', pūr-ṇá- `full, filled up', das-tá- `exhausted', spaṣ-ṭá- `manifested', chan-ná- `covered' and jña-p-tá- `informed' are introduced optionally (vā) [without initial increment 1.46 iṬ being inserted 8 at the head of niṣṭhā 14 affix Ktá- introduced after 3.1.2 the causative stems 26 of the corresponding verbal áṅga-s 6.4.1 dám- `tame, subdue' (IV 94), śam- `be quiet' (IV 92, X 156), pr̄- `fill' (III 4, X 15), das- `waste' (IV 104), spaś- `perceive, observe' (I 936, X 141), chád- `cover' (I 851, X 290) and jña-p- `inform' (X 81)]. Source: From Aṣṭādhyāyī of Pāṇini In Roman Transliteration translated by Sumitra M. Katre, Copyright © 1987. Courtesy of the University of Texas Press.
Dānta, śānta, pūaṇa, spaṣṭa, channa, and jñapta are divided, optionally via nipātana, from verbal roots dam, śam, pūrl, daś, spaś, chad and jñap Source: Courtesy of Dr. Rama Nath Sharma ©
Mahābhāṣya: With kind permission: Dr. George Cardona 1/19:dāntaśāntayoḥ kim nipātyate |2/19:dāntaśāntayoḥ upadhādīrghatvam ca |* 3/19:kim ca | 4/19:ṇilopeṭpratiṣedhau ca | 5/19:upadhādīrghatvam anipātyam | See More
1/19:dāntaśāntayoḥ kim nipātyate |2/19:dāntaśāntayoḥ upadhādīrghatvam ca |* 3/19:kim ca | 4/19:ṇilopeṭpratiṣedhau ca | 5/19:upadhādīrghatvam anipātyam | 6/19:vṛddhyā siddham | 7/19:na sidhyati | 8/19:mitām hrasvaḥ iti hrasvatvena bhavitavyam | 9/19:evam tarhi anunāsikasya kvijhaloḥ kṅiti iti evam atra dīrghatvam bhaviṣyati | 10/19:na sidhyati | 11/19:kim kāraṇam | 12/19:ṇicā vyavahitatvāt | 13/19:ṇilope kṛte na asti vyavadhānam | 14/19:sthānivadbhāvāt vyavadhānam eva | 15/19:pratiṣidhyate atra sthānivadbhāvaḥ dīrghavidhim prati na sthānivat iti | 16/19:atha spaṣṭacchannayoḥ kim nipātyate |17/19:spaṣṭacchannayoḥ upadhāhrasvatvam ca |* 18/19:kim ca | 19/19:ṇilopeṭpratiṣedhau
Collapse Kielhorn/Abhyankar (III,289.19-290.5) Rohatak (V,124.2-12) * Kātyāyana's Vārttikas
Commentaries:
Kāśikāvṛttī1 : ṇeḥ ityanuvartate. dam śam pūrī das spaś chad jñapityeteṣāṃ ṇyantānāṃ dh āt ūn āṃ
v See More
ṇeḥ ityanuvartate. dam śam pūrī das spaś chad jñapityeteṣāṃ ṇyantānāṃ dhātūnāṃ
vā aniṭtvaṃ nipātyate. dāntaḥ, damitaḥ. śāntaḥ, śamitaḥ. pūrṇaḥ, pūritaḥ. dastaḥ,
dāsitaḥ. spaṣṭaḥ, spāśitaḥ. channaḥ, chāditaḥ. jñaptaḥ, jñapitaḥ. iṭpratiṣedho ṇiluk
ca nipātyate. jñaptes tu bharajñapisanām iti vikalpavidhānāt yasya vibhāṣā 7-2-15
iti nitye pratiṣedhe prāpte vikalpārthaṃ nipātanam.
Kāśikāvṛttī2 : vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ 7.2.27 ṇeḥ ityanuvartate. d am ś am p See More
vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ 7.2.27 ṇeḥ ityanuvartate. dam śam pūrī das spaś chad jñapityeteṣāṃ ṇyantānāṃ dhātūnāṃ vā aniṭtvaṃ nipātyate. dāntaḥ, damitaḥ. śāntaḥ, śamitaḥ. pūrṇaḥ, pūritaḥ. dastaḥ, dāsitaḥ. spaṣṭaḥ, spāśitaḥ. channaḥ, chāditaḥ. jñaptaḥ, jñapitaḥ. iṭpratiṣedho ṇiluk ca nipātyate. jñaptes tu bharajñapisanām iti vikalpavidhānāt yasya vibhāṣā 7.2.15 iti nitye pratiṣedhe prāpte vikalpārthaṃ nipātanam.
Nyāsa2 : vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ. , 7.2.27 "dāntaḥ, śānt aḥ &q uo t; See More
vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ. , 7.2.27 "dāntaḥ, śāntaḥ" iti. "śamu damu upaśame" (dhā.pā.1201,1203). hetumaṇṇic(), ṇilugiṭpratiṣedhayoḥ kṛtayoḥ "anunāsikasya kvijhaloḥ kṅiti" 6.4.15 iti dīrghaḥ. nanu ca ṇilopasya sthānivadbhāvād()vyavadhāne sati na prāpnoti? naitadasti; na hi nipātanena lope sati tasya paranimittatvavyapadeśo vidyate, tat? kutaḥ sthānivadbhāvaḥ! "na padānta" 1.1.57 ityādinā dīrghavidhau sthānivadbhāvapratiṣedhācca. "damitaḥ, śamitaḥ" iti. "mitāṃ hyasvaḥ" 6.4.92 iti hyasvatvam(). "pūrṇaḥ" iti. "pūrī āpyāyane" (dhā.pā.1803). divādiścurādiśca. "dastaḥ" iti. "tasu utkṣepe" (dhā.pā.1212) ["upakṣaye"--dhā.pā.] "dasu ca" (dhā.pā.1213). atropadhā hyasvatvamapi nipātyate. "spaṣṭaśchannaḥ" iti. "spaśa bādhanasparśanayoḥ (dhā.pā.887), "chada apavāraṇe" (dhā.pā. 1935). atrāpayupadhāhyasvatvamapi nipātyate. jñapta iti. "jñapa māraṇatoṣaṇaniśāmaneṣu" (dhā.pā.1624)["jñānajñāpanamāraṇatoṣaṇaniśānaniśāmaneṣu--dhā.pā.] iti curādiḥ, "māraṇatoṣaṇaniśāmaneṣu jñā micca" (dhā.pā.811) iti ghaṭādiśca, tato ṇic(). "iṭpratiṣedho ṇilukca" iti. cakārāt? kvacidupadhāhyasvatvamapi nipātyate॥
Bālamanoramā1 : vā dānta. `ṇeradhyayane vṛtta'mityato ṇerityanuvartate. `damu śamu u pa śa me Sū #875 See More
vā dānta. `ṇeradhyayane vṛtta'mityato ṇerityanuvartate. `damu śamu upaśame'
ṇyantābhyāmiḍabhāvo nipātyate. `anunāsikasye'ti dīrghaḥ. ṇilopastu na sthānivat,
nipātanāddīrghavidhau tanniṣedhācca. dāntaḥ. śāntaḥ. `pūrī āpyāyane' ṇyantātktaḥ,
iḍabhāvo nipātyate, ṇilopaḥ. rātparatvānnatvaṃ, ṇatvaṃ. pūrṇaḥ. etena `na
dhyākhyāpṛ?mūrcchī'tyeva siddhe pūrṇagrahaṇaṃ vyarthamityapāstam,
pūrīdhātoṇryantātpūrṇarūpārthatvāt. `dasu upakṣaye' ṇyantāt iḍabhāvo
nipātyate, upadhāvṛddhyabhāvaśca. ṇilopaḥ. `spaśa bādhane' ṇyantāt ktaḥ, iḍabhāvo
nipātyate, upadhāvṛddhyabhāvaśca. ṇilopaḥ. spaṣṭam. `chada apavāraṇe'. ṇyantātktaḥ.
iḍabhāvo vṛddhyabhāvaśca nipātyate. ṇilopaḥ. `radābhyā'miti natvaṃ, – channaḥ. `jñapa
micce'ti curādiṇyantāt ktaḥ. iḍabhāvo ṇilopa iti kaiyaṭaḥ. jñaptaḥ. pakṣa iti.
nipātanā'bhāvapakṣa ityarthaḥ. damitaḥ śamita iti. amantatvena mittvāddhrasvaḥ. jñāpata
iti. acaurādikasya rūpam. caurādikasya tu jñapita ityeva.
Bālamanoramā2 : vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ 875, 7.2.27 vā dānta. " ṇe ra dh ya See More
vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ 875, 7.2.27 vā dānta. "ṇeradhyayane vṛtta"mityato ṇerityanuvartate. "damu śamu upaśame" ṇyantābhyāmiḍabhāvo nipātyate. "anunāsikasye"ti dīrghaḥ. ṇilopastu na sthānivat, nipātanāddīrghavidhau tanniṣedhācca. dāntaḥ. śāntaḥ. "pūrī āpyāyane" ṇyantātktaḥ, iḍabhāvo nipātyate, ṇilopaḥ. rātparatvānnatvaṃ, ṇatvaṃ. pūrṇaḥ. etena "na dhyākhyāpṛ()mūrcchī"tyeva siddhe pūrṇagrahaṇaṃ vyarthamityapāstam, pūrīdhātoṇryantātpūrṇarūpārthatvāt. "dasu upakṣaye" ṇyantāt iḍabhāvo nipātyate, upadhāvṛddhyabhāvaśca. ṇilopaḥ. "spaśa bādhane" ṇyantāt ktaḥ, iḍabhāvo nipātyate, upadhāvṛddhyabhāvaśca. ṇilopaḥ. spaṣṭam. "chada apavāraṇe". ṇyantātktaḥ. iḍabhāvo vṛddhyabhāvaśca nipātyate. ṇilopaḥ. "radābhyā"miti natvaṃ, -- channaḥ. "jñapa micce"ti curādiṇyantāt ktaḥ. iḍabhāvo ṇilopa iti kaiyaṭaḥ. jñaptaḥ. pakṣa iti. nipātanā'bhāvapakṣa ityarthaḥ. damitaḥ śamita iti. amantatvena mittvāddhrasvaḥ. jñāpata iti. acaurādikasya rūpam. caurādikasya tu jñapita ityeva.
Tattvabodhinī1 : vā dānta. śamu damu upaśame, pūrī āpyāyane, divādiścurādiśca. dasu upak ṣa ye ,
sp Sū #719 See More
vā dānta. śamu damu upaśame, pūrī āpyāyane, divādiścurādiśca. dasu upakṣaye,
spaśa bādhane, chada apavāraṇe. jñapirmitsaṃjñāyāṃ `māraṇatoṣaṇaniśāmaneṣvi'tyuktaḥ.
Tattvabodhinī2 : vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ 719, 7.2.27 vā dānta. śamu d am u up aś See More
vā dāntaśāntapūrṇadastaspaṣṭacchannajñaptāḥ 719, 7.2.27 vā dānta. śamu damu upaśame, pūrī āpyāyane, divādiścurādiśca. dasu upakṣaye, spaśa bādhane, chada apavāraṇe. jñapirmitsaṃjñāyāṃ "māraṇatoṣaṇaniśāmaneṣvi"tyuktaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam 2.Source: Sanskrit Documents
Research Papers and Publications