Kāśikāvṛttī1:
ṇyantasya vṛtter niṣṭhāyām adhyayanārthe vṛttam iti iḍabhāvaḥ ṇiluk ca
nipātyate
See More
ṇyantasya vṛtter niṣṭhāyām adhyayanārthe vṛttam iti iḍabhāvaḥ ṇiluk ca
nipātyate. vṛtto guṇe devadattena. vṛttaṃ pārāyaṇaṃ devadattena. adhyayane iti kim?
vartitam anyatra. vṛtirayam akarmakaḥ, sa ṇyarthe vartamānaḥ sakarmako bhavati. tena
nirvṛttam iti hi prakṛṭereva karmaṇi ktapratyayo dṛśyate. tadvadiha api
ṇyarthavṛttereva ca vṛteḥ vṛtto guṇo devadattena iti bhaviṣyati iti nipātanam
anarthakam? tat kriyate yadāpi ṇicaiva ṇyartho 'bhidhīyate tadāvartitam ityadhyayane mā
bhūtiti kecit. apare tu vartito guṇo devadattena ityapi icchanti.
Kāśikāvṛttī2:
ṇeradhyayane vṛttam 7.2.26 ṇyantasya vṛtter niṣṭhāyām adhyayanārthe vṛttam iti
See More
ṇeradhyayane vṛttam 7.2.26 ṇyantasya vṛtter niṣṭhāyām adhyayanārthe vṛttam iti iḍabhāvaḥ ṇiluk ca nipātyate. vṛtto guṇe devadattena. vṛttaṃ pārāyaṇaṃ devadattena. adhyayane iti kim? vartitam anyatra. vṛtirayam akarmakaḥ, sa ṇyarthe vartamānaḥ sakarmako bhavati. tena nirvṛttam iti hi prakṛṭereva karmaṇi ktapratyayo dṛśyate. tadvadiha api ṇyarthavṛttereva ca vṛteḥ vṛtto guṇo devadattena iti bhaviṣyati iti nipātanam anarthakam? tat kriyate yadāpi ṇicaiva ṇyartho 'bhidhīyate tadāvartitam ityadhyayane mā bhūtiti kecit. apare tu vartito guṇo devadattena ityapi icchanti.
Nyāsa2:
ṇeradhyāyane vṛttam?. , 7.2.26 "adhyayanam()" iti. "kṛtyalyuṭo ba
See More
ṇeradhyāyane vṛttam?. , 7.2.26 "adhyayanam()" iti. "kṛtyalyuṭo bahūlam()" 3.3.113 iti lyuṭ(). adhīyata ityadhyayanam()--karmasādhano'dhyayanaśabdaḥ. bhāvasādhane hi vṛtto guṇo devadatteneti na syāt(), vṛttaṃ guṇasya devadatteneti syāt(). niṣṭhāviśeṣaṇañcaitat(). adhyetavyābhidhāyinyāṃ niṣṭhāyāmityarthaḥ. "ṇiluk? ca" iti. ṇilugnipātanaṃ pratyayalakṣaṇa pratiṣedhārtham(). lope hi pratayayalakṣaṇena guṇaḥ syāt(). luki sati "na lumatāṅgasya" 1.1.62 iti pratyayalakṣaṇapratiṣedhādguṇo na syāt(). "vṛtto guṇaḥ" iti. guṇaḥ kaścidevādhyayanaviśeṣa ihocyate.
"vṛttirayamakarmakaḥ" iti. dṛtaṃ guṇasya, vṛttaṃ pārāyaṇasyeti bhāve niṣṭhādarśanāt(). akarmakāṇāṃ hi bhāve niṣṭhā bhavati, na sakarmakāṇām(). "sa ṇyarthe" ityādi. so'ntarbhāvitaṇyartho yadā bhavati tadā prakṛtyanto ṇyarthe vatrtamānaḥ sakarmako bhavati, yathā--vadrdhantu tvāṃ suṣṭutaya ityatra vṛdhiḥ. kathametadvijñāyate? ityāha--"tena nirvṛttam()" ityādi. na caitadvaktavyam()--akarmakā iti. "dhātavaḥ sopasargāḥ sakarmakā bhavanti" iti sopasargatvādiha vṛtteḥ sakarmakatvam(). na tu ṇyarthavṛttitvāditi kṛto ṇyarthāvagatiḥ? yadi sopasargātvādiha vṛtteḥ sakarmakatvaṃ syānna ṇyarthavṛttitvāt(), tato yathānubhūtaḥ kmabalo devadattadenetyatra ṇyartho na gamyate, tathā tena nirvṛttaḥ ityatrāpi na gamyeta; gamyate ca, tasmāṇṇayarthavṛttitvādeva vṛtteḥ sakarmakatvam(). yadā ca ṇyarthavṛttarbhavati tadā prayojakavyāpārāpekṣayā'sya katrtā karmabhāvabhāpadyata iti. tena prayojyena karmaṇā sakarmako bhavati. "tadvadihāpi" ityādi. yasmādevākarmako'pi sa na prakṛtyanta eva ṇyarthe vatrtamānaḥ sakarmako bhavati tasmād()vṛtto guṇo devadattenetyatrāpi ṇyarthavṛttereva karmaṇi ktapratyayo bhaviṣyati. tataśca nipātanamanarthakaṃ syāt(). vinā'pi tena siddhatvāt(). kathamiti cet()? vṛtteḥ kvāpratyaye "udito vā" 7.2.56 itīṅ()vikalpe kṛte niṣṭhāyām(), "yasya vibhāṣā" 7.2.15 iti pratiṣedhāt(). yadyevam(), kimarthaṃ tadityāha--"tat? kriyate" ityādi. kadāciṇṇyartho'ntarbhāvitaṇyarthatayā prakṛtyaivābhidhīyate, tatra yadi nipātanaṃ na kriyeta, tadādhyayane'pi varttitamiti syāt. tasmādetannivṛttyarthaṃ tadityeke pratipannaḥ. "apare tu" ityādi. anye tu vattito guṇa ityapīcchanti. ṇyantasyāṇyantasya ca--vṛtto guṇa iti. tanmatena nipātanaṃ na katrtavyameva. kriyamāṇaṃ vaicitryārthaṃ veditavyam()॥
Bālamanoramā1:
ṇeradhyayane. ṇiluk ceti. ṇilope tu laghūpadhaguṇaḥ syāditi bhāvaḥ. adhīyamāna Sū #873
See More
ṇeradhyayane. ṇiluk ceti. ṇilope tu laghūpadhaguṇaḥ syāditi bhāvaḥ. adhīyamāna iti.
sūtre adhyayanaśabdaḥ karmaṇi lyuḍanta iti bhāvaḥ.
Bālamanoramā2:
ṇeradhyayane vṛttam 873, 7.2.26 ṇeradhyayane. ṇiluk ceti. ṇilope tu laghūpadhagu
See More
ṇeradhyayane vṛttam 873, 7.2.26 ṇeradhyayane. ṇiluk ceti. ṇilope tu laghūpadhaguṇaḥ syāditi bhāvaḥ. adhīyamāna iti. sūtre adhyayanaśabdaḥ karmaṇi lyuḍanta iti bhāvaḥ.
Tattvabodhinī1:
ṇeḥ. adhīyata iti adhyayanam. `kṛtyalyuṭaḥ' iti bahulavacanātkarmaṇi lyuṭ. Sū #717
See More
ṇeḥ. adhīyata iti adhyayanam. `kṛtyalyuṭaḥ' iti bahulavacanātkarmaṇi lyuṭ. ṇiluk
ceti. `nipātyate' iti śeṣaḥ. lope hi pratyayalakṣaṇena guṇaḥ syāditi bhāvaḥ.
Tattvabodhinī2:
ṇeradhyayane vṛttam 717, 7.2.26 ṇeḥ. adhīyata iti adhyayanam. "kṛtyalyuṭaḥ&
See More
ṇeradhyayane vṛttam 717, 7.2.26 ṇeḥ. adhīyata iti adhyayanam. "kṛtyalyuṭaḥ" iti bahulavacanātkarmaṇi lyuṭ. ṇiluk ceti. "nipātyate" iti śeṣaḥ. lope hi pratyayalakṣaṇena guṇaḥ syāditi bhāvaḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents