Kāśikāvṛttī1:
āditaśca dhator niṣthāyam iḍāgamo na bhavati. ñimidā minnaḥ. minnavān. ñikṣvidā
See More
āditaśca dhator niṣthāyam iḍāgamo na bhavati. ñimidā minnaḥ. minnavān. ñikṣvidā
kṣviṇṇaḥ. kṣviṇṇavān. ñiṣvidā svinnaḥ. svannavān. kāro
'nuktasamuccayārthaḥ. āśvastaḥ. vāntaḥ. yogavibhāgakaraṇaṃ kimartham, āditaśca vibhāṣā
bhāvādikarmaṇoḥ ityevaṃ paṭhitavyam, anyatra hi bhāvādikarmabhyām yasya vibhāṣā
7-2-15 iti pratiṣedho bhaviṣyati? jñāpanārtham etat. jñāpayati yadupādher vibhāṣā
tadupādheḥ pratiṣedhaḥ iti. tena vibhāṣā gamahanavidaviśām 7-2-68 ityatra
viderlābhārthasya vibhāṣā iti jñānārthasya pratiṣedho na bhavati. viditaḥ. viditavān.
Kāśikāvṛttī2:
āditaś ca 7.2.16 āditaśca dhator niṣthāyam iḍāgamo na bhavati. ñimidā minnaḥ.
See More
āditaś ca 7.2.16 āditaśca dhator niṣthāyam iḍāgamo na bhavati. ñimidā minnaḥ. minnavān. ñikṣvidā kṣviṇṇaḥ. kṣviṇṇavān. ñiṣvidā svinnaḥ. svannavān. kāro 'nuktasamuccayārthaḥ. āśvastaḥ. vāntaḥ. yogavibhāgakaraṇaṃ kimartham, āditaśca vibhāṣā bhāvādikarmaṇoḥ ityevaṃ paṭhitavyam, anyatra hi bhāvādikarmabhyām yasya vibhāṣā 7.2.15 iti pratiṣedho bhaviṣyati? jñāpanārtham etat. jñāpayati yadupādher vibhāṣā tadupādheḥ pratiṣedhaḥ iti. tena vibhāṣā gamahanavidaviśām 7.2.68 ityatra viderlābhārthasya vibhāṣā iti jñānārthasya pratiṣedho na bhavati. viditaḥ. viditavān.
Nyāsa2:
āditaśca. , 7.2.16 bhāvādikarmaṇoranantaraṃ vibhāṣāṃ vakṣyati, tato'nyatra katrt
See More
āditaśca. , 7.2.16 bhāvādikarmaṇoranantaraṃ vibhāṣāṃ vakṣyati, tato'nyatra katrtari karmaṇi cāyaṃ pratiṣedho vijñāyate. "ā()āstaḥ" ita. "()āāsa prāṇane" (dhā.pā.1069). "vāntaḥ" iti. "ṭu vama adgiraṇe" (dhā.pā.849). "anunāsikasya kvijhaloḥ kṅiti" 6.4.15 iti dīrghaḥ. "yogavibhāgakaraṇaṃ kimartham()" iti. pṛṣṭasya "āditaśca vibhāṣā bhāvādikarmaṇoḥ" iti. yadyekayogaḥ kriyate, tato bhāvādikarmabhyāmanyatra pratiṣedho na syāditi prativacanamātraṅkyāha--"āditaśca" ityādi. "āditaśca vibhāṣā bhāvādikarmaṇoḥ" ityekayoge bhāvādakarmaṇorvibhāṣāyāṃ vihitāyāṃ tato'nyatra katrrādau "yasya vibhāṣā" 7.2.15 iti pratiṣedho bhaviṣyati, tasmādapārthaka yogavibhāgakaraṇam(). "jñāpanārtham()" ityādinā'pārthakatvaṃ pariharati. "yadupādhervibhāṣā tadupādheḥ" iti. ubhayatrāpi bahuvrīhiḥ. upādhiḥ=viśeṣaṇam(). sa caitadarthaṃ upādhirvijrñeyaḥ. yadi yadupādhārvibhāṣā tadasyopādherapi pratiṣedhaḥ syāt(), tadā yogavibhāgāṃ na kuryāt(). ekayogenāpi bhāvādikarmaṇorvihite vikalpe tato'nyatra "yasya vibhāṣā" 7.2.15 iti pratiṣedho labhyata eva, kṛtaśca yogavibhāgaḥ, tasmādetena yogavibhāgakaraṇena sūcitam()--yadupādhervibhāṣā tadupādherniṣedha iti. "tena" ityādinā jñāpakasya prayojanaṃ darśayati. atra viderlābhārthasya vibhāṣeti viśinā taudādikena sāhacarcāllābhārthasya taudādīkasya grahaṇam(). "yasya vibhāṣā" 7.2.15 iti ca tasyaiva pratiṣedho bhavati, nānyasya. yadi yadupādhervibhāṣā tadupādherniṣedha iti jñāpyate, "jṛvraścoḥ ktviḥ" 7.2.55, "udito vā" 7.2.56 iti ktvāpratyaye bhāvaviṣaye vibhāṣite "yasya vibhāṣā" 7.2.15 iti bhāvaviṣaya eva niṣṭhāyāmiṭpratiṣedhaḥ syāt(), na karttṛkarmaṇoḥ? naiṣa doṣaḥ; āśrīyamāṇo hi dharmo bhedako bhavati. na ca ktvāpratyaye niṣṭhāyāṃ vā bhinnamabhidheyaṃ nimittatvenāśritam(). tasmādbhavatyevātra pratiṣedhaḥ. atra liṅgam()--"tena nirvṛttam()" 4.2.67 iti nidrdaśaḥ॥
Bālamanoramā1:
āditaśca. niṣṭhāyā iṇna syāditi. `\ufffdāīditaḥ' ityato niṣṭhāyāmiti,
`neḍ Sū #843
See More
āditaśca. niṣṭhāyā iṇna syāditi. `\ufffdāīditaḥ' ityato niṣṭhāyāmiti,
`neḍvaśī'tyato neḍiti cānuvartate iti bhāvaḥ. ti ca. `caraphalośce' ti sūtrānuvṛtiṃ?ta
matvāha– caraloriti. ata utsyāditi. `utparasyā'taḥ' ityatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ.
kitīti. `dīrgha iṇaḥ kitī'tyato maṇḍūkapluptyā tadanuvartate iti bhāvaḥ. vastutastu
kitītyanuvṛttirnirmūlā, niṣpalā ca, tayoḥ seṭkatvena niṣṭhāṃ vinā
takārādipratyayā'bhāvāt. kathaṃ tarhīti. praphullamityasya sopasargatvena niṣṭhātasya
latvā'saṃbhavāditi bhāvaḥ. samādhatte– phulleti. nanu phulleḥ pacādyacaiva phulla ityasya
siddheḥ phulla ityasya nipātanaṃ vyarthamityatāaha– sūtraṃ tviti.
utphullasaṃphullyoriti. `niṣṭhātasya latvanipātana'miti śeṣaḥ. sopasargārthaṃ vacanam.
Bālamanoramā2:
āditaśca 843, 7.2.16 āditaśca. niṣṭhāyā iṇna syāditi. "()āīditaḥ" itya
See More
āditaśca 843, 7.2.16 āditaśca. niṣṭhāyā iṇna syāditi. "()āīditaḥ" ityato niṣṭhāyāmiti, "neḍvaśī"tyato neḍiti cānuvartate iti bhāvaḥ. ti ca. "caraphalośce" ti sūtrānuvṛtiṃ()ta matvāha-- caraloriti. ata utsyāditi. "utparasyā'taḥ" ityatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. kitīti. "dīrgha iṇaḥ kitī"tyato maṇḍūkapluptyā tadanuvartate iti bhāvaḥ. vastutastu kitītyanuvṛttirnirmūlā, niṣpalā ca, tayoḥ seṭkatvena niṣṭhāṃ vinā takārādipratyayā'bhāvāt. kathaṃ tarhīti. praphullamityasya sopasargatvena niṣṭhātasya latvā'saṃbhavāditi bhāvaḥ. samādhatte-- phulleti. nanu phulleḥ pacādyacaiva phulla ityasya siddheḥ phulla ityasya nipātanaṃ vyarthamityatāaha-- sūtraṃ tviti. utphullasaṃphullyoriti. "niṣṭhātasya latvanipātana"miti śeṣaḥ. sopasargārthaṃ vacanam.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents