Kāśikāvṛttī1:
kim ityetasya kaḥ ityayam ādeśo bhavati vibhaktau parataḥ. kaḥ, kau, ke. sākacka
See More
kim ityetasya kaḥ ityayam ādeśo bhavati vibhaktau parataḥ. kaḥ, kau, ke. sākackasya
apyayam ādeśo bhavati, tena akāra eva kimo na vidhīyate kimo 't 5-3-12 iti.
Kāśikāvṛttī2:
kimaḥ kaḥ 7.2.103 kim ityetasya kaḥ ityayam ādeśo bhavati vibhaktau parataḥ. ka
See More
kimaḥ kaḥ 7.2.103 kim ityetasya kaḥ ityayam ādeśo bhavati vibhaktau parataḥ. kaḥ, kau, ke. sākackasya apyayam ādeśo bhavati, tena akāra eva kimo na vidhīyate kimo 't 5.3.12 iti.
Nyāsa2:
kimaḥ kaḥ. , 7.2.103 athākāra eva kimaḥ kasmānna vidhīyate, evaṃ hi laghu sūtraṃ
See More
kimaḥ kaḥ. , 7.2.103 athākāra eva kimaḥ kasmānna vidhīyate, evaṃ hi laghu sūtraṃ bhavati, akāro hi prakṛto'nuvatrtata iti, tatraivaṃ sutraṃ katrtavyam(), "kimo't()" iti? ata āha--"sākackasyādeśo bhavati" iti. tenākāraḥ kimo na vidhīyate" iti. ayaṃ hrādeśaḥ "tanmadhyapatitastadgrahaṇena gṛhrate" (vyā.pā.21) akacaśca kimgrahaṇena grahaṇāt? sākackasyāpi bhavati; tenākāra eva kimaḥ sthāne na vidhīyate. yadi hi vidhīyeta, tadā'nakackasyādeśe kṛte yaścādakaci kaka ityaniṣṭaṃ rūpaṃ syādityabhiprāyaḥ. kathaṃ punaḥ kimo'ttve kṛte ka iti bhavati, yāvatā makārasyāttve kṛte satakārasya yaṇādeśe kṛte kya iti syāt()? naiṣa doṣa; ikārasyāpi hrattvaṃ vidhīyate, yadiha pūrvasūtrāt? "aḥ" ityanuvatrtate. nālo'ntyasyātvaṃ bhavati yat? punarihākāragrahaṇaṃ kriyate. tena "anantyavikāre'ntyasadeśasya" (vyā.pa.63) itīkārasaya, tatra dvayorakārayoḥ parapūrvatve ka iti siddham().
kyacit? pāṭhaḥ "imaḥ" iti. tatrāyaṃ pūrvapakṣaḥ--athākāra evemaḥ kasmānna vidhīyate? laghu hrevaṃ sūtraṃ bhavati; prakṛtasyākārasyehānuvṛtteḥ, tatraivaṃ tāvat? sūtraṃ katrtavyam()--"imaḥ" iti. na caivaṃ sati "tima ṣṭima ādrībhāve" (dhā.pā.1123,1124) ityasya kvibantasya tīn(), timau, tima ityatrāpi prasajyeta, tyadādibhirimo viśeṣaṇāt()--tyadādīnāṃ ya imiti? na; "daśca" 7.2.109 iti matve kṛta idama imau ima ityatrāpi prasajyeta. lakṣaṇapratipadoktaparibhāṣayā (vyā.pa.3) nāpīma ityucayamāne "alo'ntyasya"
1.1.51 iti prasajyetetyāśaṅkanīyam(), yasmānnānarthake'lontyavidhiḥ (vyā.pa.62)? ityata āha--"sākackasyāpi" ityādi. pūrva eva pāṭhaḥ sādhutaraḥ. itaratra tu pāṭha uttarasūtreṇa kvādeśa imaḥ kṛte dvayoḥ kakārayośca saṃyuktayoḥ śravaṇaṃ prasajyeta, taccāniṣṭam()॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
kimaḥ kaḥ syādvibhaktau. kaḥ. kau. ke ityādi. śeṣaṃ sarvavat.. Sū #273
Laghusiddhāntakaumudī2:
kimaḥ kaḥ 273, 7.2.103 kimaḥ kaḥ syādvibhaktau. kaḥ. kau. ke ityādi. śeṣaṃ sarva
Bālamanoramā1:
tasya viśeṣamāha-kimaḥ kaḥ. vibhaktāviti. `aṣṭana ā vibhaktau' ityatastadan
See More
tasya viśeṣamāha-kimaḥ kaḥ. vibhaktāviti. `aṣṭana ā vibhaktau' ityatastadanuvṛtteriti
bhāvaḥ. nanu `imaḥ' ityeva sūtryatāṃ. `tyadādīnāma' ityanuvṛttau tyadādīnāmimo'kāraḥ
syādityarthalābhāt. `dviparyantānā'miti tu na sambadhyate, dviparyanteṣu
tyadādiṣu imo'sambhavāt. evaṃ ca kiṃśabde `im' ityasya sthāne akāre sati `ka'
ityadantatvaṃ sidhyati. naca `alo'ntyasye'ti kiṃśabde imomakārasyaiva akāraḥ syāt.
tataśca ikārasya yaṇi kya iti syāditi vācyam, `nānarthake'lontyavidhiḥ' iti niṣedhena
alo'ntyaparibhāṣāyā apravṛttau imaḥ kṛtsnasya sthāne akāre sati `ka' ityasya
siddherityata āha-akacsahitasyeti. tyadāderimo'kāravidhau `avyayasarvanāmnā'miti
kiṃśabdasya akaci kṛte kakimiti sthite imo'kāre kṛte `kaka' iti rūpaṃ syāt. `kimaḥ
kaḥ' ityuktau tu sākackasyāpi kiṃśabdasya `tanmadhyapatitastadgrahaṇena gṛhrate' iti
nyāyena kiṃśabdatvāttasya kādeśe sati `ka' ityeva rūpaṃ sidhyatīti bhāvaḥ. atra
tyadādīnāmityanuvarttya vacanavipariṇāmena tyadādeḥ kimaḥ ka iti vyākhyeyam. ataḥ
sarvādyantargaṇakāryatvādupasarjanatve kādeśo na bhavati. evaṃ ca vibhaktyutpattau
kādeśe sarvaśabdavadrūpāṇītyāha-kaḥ kāvityādi. mārute vedhasi brādhne puṃsi kaḥ, kaṃ
śiro'mbunoḥ' ityamaraḥ. tatra kaśabdasya kiṃśabdatvā'bhāvānna sarvanāmatvam. vedhasi tu
kiṃśabdo'pyasti. tasya sarvanāmatvamasti nāstīti pakṣadvayaṃ `kasyet' iti sūtre
bhāṣye sthitam. kāyaṃ havirityatra yadi kimaḥ kādeśo, yadi vā śabdāntaram, ubhayathāpi
`kasmā anubrāūhī'ti bhavitavyam. sarvasya sarvanāmasaṃjñā. sarvaśca prajāpatiḥ.
prajāpatiśca kaḥ. apara āha–ubhayathāpi kāyānubrāūhītyeva saṃjñaiṣā tatrabhavata iti.
Bālamanoramā2:
kimaḥ kaḥ , 7.2.103 tasya viśeṣamāha-kimaḥ kaḥ. vibhaktāviti. "aṣṭana ā vib
See More
kimaḥ kaḥ , 7.2.103 tasya viśeṣamāha-kimaḥ kaḥ. vibhaktāviti. "aṣṭana ā vibhaktau" ityatastadanuvṛtteriti bhāvaḥ. nanu "imaḥ" ityeva sūtryatāṃ. "tyadādīnāma" ityanuvṛttau tyadādīnāmimo'kāraḥ syādityarthalābhāt. "dviparyantānā"miti tu na sambadhyate, dviparyanteṣu tyadādiṣu imo'sambhavāt. evaṃ ca kiṃśabde "im" ityasya sthāne akāre sati "ka" ityadantatvaṃ sidhyati. naca "alo'ntyasye"ti kiṃśabde imomakārasyaiva akāraḥ syāt. tataśca ikārasya yaṇi kya iti syāditi vācyam, "nānarthake'lontyavidhiḥ" iti niṣedhena alo'ntyaparibhāṣāyā apravṛttau imaḥ kṛtsnasya sthāne akāre sati "ka" ityasya siddherityata āha-akacsahitasyeti. tyadāderimo'kāravidhau "avyayasarvanāmnā"miti kiṃśabdasya akaci kṛte kakimiti sthite imo'kāre kṛte "kaka" iti rūpaṃ syāt. "kimaḥ kaḥ" ityuktau tu sākackasyāpi kiṃśabdasya "tanmadhyapatitastadgrahaṇena gṛhrate" iti nyāyena kiṃśabdatvāttasya kādeśe sati "ka" ityeva rūpaṃ sidhyatīti bhāvaḥ. atra tyadādīnāmityanuvarttya vacanavipariṇāmena tyadādeḥ kimaḥ ka iti vyākhyeyam. ataḥ sarvādyantargaṇakāryatvādupasarjanatve kādeśo na bhavati. evaṃ ca vibhaktyutpattau kādeśe sarvaśabdavadrūpāṇītyāha-kaḥ kāvityādi. mārute vedhasi brādhne puṃsi kaḥ, kaṃ śiro'mbunoḥ" ityamaraḥ. tatra kaśabdasya kiṃśabdatvā'bhāvānna sarvanāmatvam. vedhasi tu kiṃśabdo'pyasti. tasya sarvanāmatvamasti nāstīti pakṣadvayaṃ "kasyet" iti sūtre bhāṣye sthitam. kāyaṃ havirityatra yadi kimaḥ kādeśo, yadi vā śabdāntaram, ubhayathāpi "kasmā anubrāūhī"ti bhavitavyam. sarvasya sarvanāmasaṃjñā. sarvaśca prajāpatiḥ. prajāpatiśca kaḥ. apara āha--ubhayathāpi kāyānubrāūhītyeva saṃjñaiṣā tatrabhavata iti.
Tattvabodhinī1:
kimaḥ kaḥ. `kāyatorḍimi'riti ḍimipratyaye niṣpannaḥ kiṃśabdaḥ. vibhaktāvit Sū #302
See More
kimaḥ kaḥ. `kāyatorḍimi'riti ḍimipratyaye niṣpannaḥ kiṃśabdaḥ. vibhaktāviti.
`aṣṭana ā vibhaktā'vityato'nuvartata iti bāvaḥ. nanvatra`imaḥ'ityeva sūtryatāmsa tena
timaṣṭhimādīnāṃ kvibantānāmatiprasaṅgavāraṇāya tyadādīnāmityanuvarttya
`tyadādīnāmimaḥ aḥ syā'diti vyākhyāsyate dviśabdātprā\ufffdkkaśabdasya pāṭhaḥ
kartavyaḥ. `nānārthake'iti niṣedhādārambhasāmathryāccālontyavidhirna bhaviṣyati,
ta\ufffdtka kādeśenetyata āha–akacsahitasyāpīti. imo'kāravidhau tu sākackasya `kaka'iti
rūpaṃ syāditi bhāvaḥ. nanvevaṃ gaṇakāryatvā'bhāvādupasarjanatve'pi syāt, maivam,
`tyadādīnā'mityanuvarttya`tyadādīnāṃ kima'iti vyākhyānāt.
Tattvabodhinī2:
kimaḥ kaḥ 302, 7.2.103 kimaḥ kaḥ. "kāyatorḍimi"riti ḍimipratyaye niṣpa
See More
kimaḥ kaḥ 302, 7.2.103 kimaḥ kaḥ. "kāyatorḍimi"riti ḍimipratyaye niṣpannaḥ kiṃśabdaḥ. vibhaktāviti. "aṣṭana ā vibhaktā"vityato'nuvartata iti bāvaḥ. nanvatra"imaḥ"ityeva sūtryatāmsa tena timaṣṭhimādīnāṃ kvibantānāmatiprasaṅgavāraṇāya tyadādīnāmityanuvarttya "tyadādīnāmimaḥ aḥ syā"diti vyākhyāsyate dviśabdātprā()kkaśabdasya pāṭhaḥ kartavyaḥ. "nānārthake"iti niṣedhādārambhasāmathryāccālontyavidhirna bhaviṣyati, ta()tka kādeśenetyata āha--akacsahitasyāpīti. imo'kāravidhau tu sākackasya "kaka"iti rūpaṃ syāditi bhāvaḥ. nanvevaṃ gaṇakāryatvā'bhāvādupasarjanatve'pi syāt, maivam, "tyadādīnā"mityanuvarttya"tyadādīnāṃ kima"iti vyākhyānāt.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents