ami śasi parataḥ striyāṃ vā iyaṅādeśo bhavati. strīṃ paśya, striyaṃ paśya. strīḥ paśya, striyaḥ paśya.

vā 'ṃśasoḥ 6.4.80 ami śasi parataḥ striyāṃ vā iyaṅādeśo bhavati. strīṃ paśya, striyaṃ paśya. strīḥ paśya, striyaḥ paśya.

ami śasi ca striyā iyaṅ vā syāt. striyam, strīm. striyaḥ, strīḥ. striyā. striyai. striyāḥ. paratvānnuṭ. strīṇām. strīṣu.. śrīḥ. śriyau. śriyāḥ..

vāmśasoḥ 229, 6.4.80 ami śasi ca striyā iyaṅ vā syāt. striyam, strīm. striyaḥ, strīḥ. striyā. striyai. striyāḥ. paratvānnuṭ. strīṇām. strīṣu॥ śrīḥ. śriyau. śriyāḥ॥

vā'mśasoḥ. vā-amśasoḥ iti cchedaḥ. striyā iti iyaṅiti cānuvartate. tadāha– amiśasi cetyādinā. striyamiti. iyaṅi rūpam. strīmiti. iyaṅabhāve-ami pūrvaḥ. striyāviti. auṭi rūpam. striyaḥ strīriti. śasi `vāmśasoḥ' iti iyaṅi tadabhāve ca rūpam. striyeti. iyaṅ. striyai iti. `āṇnadyā' ityāṭ, vṛddhiḥ, iyaṅ. striyā iti. ṅasiṅasorāṭ, vṛddhiḥ, iyaṅ. striyā iti. osi iyaṅ. paratvānnuḍiti. āmi `striyāḥ' iti iyaṅaṃ bādhitvā paratvānnuṭ. strīṇāmiti. kṛte nuṭi ajādivibhaktyabhāvānneyaṅ. striyāmiti. ṅerām iyaṅ. atha prasaṅgātpuṃsi napuṃsake ca strīśabdasya viśeṣaṃ darśayati– striyamatikrānto'tistririti. `atyādayaḥ krāntādyarthe' iti samāsaḥ. `gostriyo'riti hyasvatvam. dīrghaṅyantatvā'bhāvādīkārarūpaṅyantatvā'bhāvādvā halṅyādilopo na bhavati. atistriyāviti. `striyāḥ' ityasyāṅgatvāttadante'pi ekadeśavikṛtanyāyena pravṛtteriyaṅiti bhāvaḥ.\r\natha jas, ṭā, ṅe, ṅasi, ṅas, ām, ṅītyeṣu ati strīśabdasya iyaṅ netyetat ślokena saṅgṛhṇāti– guṇanābhāvetyādinā. puṃsi guṇanābhāvauttvanuṅbhiḥ, klībe numā ca paratvāt strīśabdasya iyaṅ bādhyate-ityavadhāryatāmityanvayaḥ. jasi ceti gherṅitīti ca guṇaḥ, `āṅo nā'striyā'miti nātvam, `acca gheḥ' ityauttvam, `hyasvanadyāpaḥ' iti nuṭ, `iko'ci vibhaktau' iti num , eteṣāmiyaṅapekṣayā paratvādityarthaḥ. `jasi ce'tyanantaram `iti guṇa' iti śeṣaḥ. atistraya iti. iyaṅaṃ bādhitvā guṇe'yādeśe rūpam. he atistre iti. `hyasvasya guṇaḥ' iti guṇe `eṅhyasvā'diti sambuddhilopaḥ. `vāmśasoḥ' iti iyaṅ. atistrīniti. iyaṅbhāve pūrvasavarṇadīrghe `tasmācchasaḥ' iti natvam. ṭā-atistriṇā. iyaṅaṃ bādhitvā paratvāt `āṅo nā'striyā'miti nātvam. bhyāmādiṣvavikṛtam. ṅe atistraye. iyaṅaṃ bādhitvā paratvāt `gherṅitī'ti guṇe'yādeśaḥ. ṅasiṅasoḥ-atistreḥ. paratvāt `gherṅitī'ti guṇe `ṅasiṅasośce'ti pūrvarūpam. atistriyoḥ. iyaṅ. āmi iyaṅaṃ. bādhitvā paratvānnuṭi nāmīti dīrghe ṇatvam–ati-strīṇām. iyaṅaṃ bādhitvā paratvāt `acca gheḥ'. atistrau atistriyoḥ atistriṣu.\r\natha puṃsi pūrvaślokasiddhamevārthaṃ bālabodhāya laghutaropāyena saṃgṛhṇāti–osyaukāre cetyādinā. upasarjanatvadaśāyāṃ puṃsi vidyamānasya strīśabdasya aci ya iyādeśaḥ `striyāḥ' iti sūtravihitaḥ sa osi ṣaṣṭhīsaptamīdvivacane, aukāre ca prathamādvitīyādvivacane ca nityaṃ syāt. amśasostu vibhāṣayā=vikalpena syāt. uktacaturbhyo'nyatra tu aci sarvatra iyādeśaḥ syāditi yojanā. klīve tu numiti. `iyaṅaṃ bādhate' iti śeṣaḥ. atistri iti. striyamatikrāntaṃ kulam-atistri. `svamornapuṃsakāt' iti suluk. atistriṇī iti. atistri-au iti sthite `napuṃsakācce'tyauṅaḥ śībhāvaḥ. iyaṅaṃ bādhitvā paratvāt `iko'ci vibhaktau' iti num. asarvanāmasthānatvānna dīrghaḥ. ṇatvam. atistrīṇīti. `jaśśasoḥ śiḥ'. striyā' iti iyaṅaṃ jasi ca iti guṇaṃ ca bādhitvā num. `śi sarvanāmasthāna'miti sarvanāmasthānatvāddīrghaḥ. ṇatvam. ṭā-atistriṇā. iyaṅaṃ num ca bādhitvā nābhāvaḥ. ṅeprabhṛtāvajādāviti. ṅe, ṅasi,ṅas, ām, ṅi, os-ityeteṣu `tṛtīyādiṣu bhāṣite'ti puṃvadbhāvasya vakṣyamāṇatvātpuṃvadbhāvapakṣe puṃliṅgātistriśabdavadrūpam. puṃvattvā.?bhāvapakṣe numi vārivadrūpamityarthaḥ. ṭāyāṃ tu puṃvattve tadabhāve ca nātve rūpe viśeṣā'bhāvānṅeprabhṛtāvityuktam. ?tistraye iti. puṃvattve `gherṅitī'ti guṇo'yādeśaḥ. atistriṇe iti. puṃvattvā'bhāve numi rūpam. ihobhayatrāpi guṇena numā ca iyaṅ bādhyate. atistreriti. ṅasiṅasoḥ puṃvattvapakṣe `gherṅitī'ti guṇe `ṅasiṅasośce'ti pūrvarūpam. atistriṇa iti. ṅasiṅasoḥ puṃvattvā'bhāvapakṣe numi rūpam. ihāpyubhayatra guṇanumbhyāmiyaṅ bādhyate. atistriyoḥ atistriṇoriti. puṃvattvā'bhāve num. puṃvattve iyaṅ. ityādīti. āmi puṃvattve tadabhāve ca iyaṅaṃ bādhitvā nuḍeva, natu num, `numacire'ti vacanāt. `nāmī'ti dīrghaḥ. atistrīṇām. atistrau-atistriṇi. atistriyoḥ -atistriṇoḥ. tadevamupasarjanastrīśabdasya puṃnapuṃsakaviṣaye rūpāṇi pradaśrya prakṛtamanusaratistriyāṃ tviti. striyamatikrānteti vigrahe `atyādayaḥ' iti samāse `gostriyoḥ' iti hyasvatve sati atistriśabdaḥ. tasya prāyeṇa udāhmatapuṃliṅgā'tistriśabdapadrūpāṇītyarthaḥ. śasi atistrīriti. `vāmśasoḥ' iti iyaṅabhāve pūrvasavarṇadīrghe satyapi strīliṅgatvāt `tasmācchasaḥ' iti natvaṃ neti. bhāvaḥ. atistriyeti. strīliṅgatvānnātvā'bhāve iyaṅ. hyasvāntatveti. `ṅiti hyasvaśce'tyatra `iyaṅuvaṅsthānau strīśabdabhinnau nityastrīliṅgāvīdūtau nadīsaṃjñau vāstaḥ' iti prathamaṃ vākyaṃ. `hyasvāvivarṇovarṇau striyā nadīsaṃjñau vā staḥ' iti dvitīyaṃ vākyam. tatra dvitīyavākyādatistriśabdasya ṅitsu nadītvavikalpa ityarthaḥ. nanu `neyaṅuvaṅsthānāvastrī'tyato'strītyasyānuvṛtteḥ kathamiha nadītvavikalpaityata āha- -astrī iti tviti. `iyaṅuvaṅsthānā'vityādiprathamavākyavihitanadītvasyaivāstrīti paryudāso natu `hyasvā'vityādidvitīyavākyavihitanadītvasyāpītyarthaḥ. kuta ityata āha–tatsaṃbaddhasyaivānuvṛtteriti.

vā'mśasoḥ 300, 6.4.80 vā'mśasoḥ. vā-amśasoḥ iti cchedaḥ. striyā iti iyaṅiti cānuvartate. tadāha--amiśasi cetyādinā. striyamiti. iyaṅi rūpam. strīmiti. iyaṅabhāve-ami pūrvaḥ. striyāviti. auṭi rūpam. striyaḥ strīriti. śasi "vāmśasoḥ" iti iyaṅi tadabhāve ca rūpam. striyeti. iyaṅ. striyai iti. "āṇnadyā" ityāṭ, vṛddhiḥ, iyaṅ. striyā iti. ṅasiṅasorāṭ, vṛddhiḥ, iyaṅ. striyā iti. osi iyaṅ. paratvānnuḍiti. āmi "striyāḥ" iti iyaṅaṃ bādhitvā paratvānnuṭ. strīṇāmiti. kṛte nuṭi ajādivibhaktyabhāvānneyaṅ. striyāmiti. ṅerām iyaṅ. atha prasaṅgātpuṃsi napuṃsake ca strīśabdasya viśeṣaṃ darśayati--striyamatikrānto'tistririti. "atyādayaḥ krāntādyarthe" iti samāsaḥ. "gostriyo"riti hyasvatvam. dīrghaṅyantatvā'bhāvādīkārarūpaṅyantatvā'bhāvādvā halṅyādilopo na bhavati. atistriyāviti. "striyāḥ" ityasyāṅgatvāttadante'pi ekadeśavikṛtanyāyena pravṛtteriyaṅiti bhāvaḥ.atha jas, ṭā, ṅe, ṅasi, ṅas, ām, ṅītyeṣu ati strīśabdasya iyaṅ netyetat ślokena saṅgṛhṇāti--guṇanābhāvetyādinā. puṃsi guṇanābhāvauttvanuṅbhiḥ, klībe numā ca paratvāt strīśabdasya iyaṅ bādhyate-ityavadhāryatāmityanvayaḥ. jasi ceti gherṅitīti ca guṇaḥ, "āṅo nā'striyā"miti nātvam, "acca gheḥ" ityauttvam, "hyasvanadyāpaḥ" iti nuṭ, "iko'ci vibhaktau" iti num , eteṣāmiyaṅapekṣayā paratvādityarthaḥ. "jasi ce"tyanantaram "iti guṇa" iti śeṣaḥ. atistraya iti. iyaṅaṃ bādhitvā guṇe'yādeśe rūpam. he atistre iti. "hyasvasya guṇaḥ" iti guṇe "eṅhyasvā"diti sambuddhilopaḥ. "vāmśasoḥ" iti iyaṅ. atistrīniti. iyaṅbhāve pūrvasavarṇadīrghe "tasmācchasaḥ" iti natvam. ṭā-atistriṇā. iyaṅaṃ bādhitvā paratvāt "āṅo nā'striyā"miti nātvam. bhyāmādiṣvavikṛtam. ṅe atistraye. iyaṅaṃ bādhitvā paratvāt "gherṅitī"ti guṇe'yādeśaḥ. ṅasiṅasoḥ-atistreḥ. paratvāt "gherṅitī"ti guṇe "ṅasiṅasośce"ti pūrvarūpam. atistriyoḥ. iyaṅ. āmi iyaṅaṃ. bādhitvā paratvānnuṭi nāmīti dīrghe ṇatvam--ati-strīṇām. iyaṅaṃ bādhitvā paratvāt "acca gheḥ". atistrau atistriyoḥ atistriṣu.atha puṃsi pūrvaślokasiddhamevārthaṃ bālabodhāya laghutaropāyena saṃgṛhṇāti--osyaukāre cetyādinā. upasarjanatvadaśāyāṃ puṃsi vidyamānasya strīśabdasya aci ya iyādeśaḥ "striyāḥ" iti sūtravihitaḥ sa osi ṣaṣṭhīsaptamīdvivacane, aukāre ca prathamādvitīyādvivacane ca nityaṃ syāt. amśasostu vibhāṣayā=vikalpena syāt. uktacaturbhyo'nyatra tu aci sarvatra iyādeśaḥ syāditi yojanā. klīve tu numiti. "iyaṅaṃ bādhate" iti śeṣaḥ. atistri iti. striyamatikrāntaṃ kulam-atistri. "svamornapuṃsakāt" iti suluk. atistriṇī iti. atistri-au iti sthite "napuṃsakācce"tyauṅaḥ śībhāvaḥ. iyaṅaṃ bādhitvā paratvāt "iko'ci vibhaktau" iti num. asarvanāmasthānatvānna dīrghaḥ. ṇatvam. atistrīṇīti. "jaśśasoḥ śiḥ". striyā" iti iyaṅaṃ jasi ca iti guṇaṃ ca bādhitvā num. "śi sarvanāmasthāna"miti sarvanāmasthānatvāddīrghaḥ. ṇatvam. ṭā-atistriṇā. iyaṅaṃ num ca bādhitvā nābhāvaḥ. ṅeprabhṛtāvajādāviti. ṅe, ṅasi,ṅas, ām, ṅi, os-ityeteṣu "tṛtīyādiṣu bhāṣite"ti puṃvadbhāvasya vakṣyamāṇatvātpuṃvadbhāvapakṣe puṃliṅgātistriśabdavadrūpam. puṃvattvā.()bhāvapakṣe numi vārivadrūpamityarthaḥ. ṭāyāṃ tu puṃvattve tadabhāve ca nātve rūpe viśeṣā'bhāvānṅeprabhṛtāvityuktam.?tistraye iti. puṃvattve "gherṅitī"ti guṇo'yādeśaḥ. atistriṇe iti. puṃvattvā'bhāve numi rūpam. ihobhayatrāpi guṇena numā ca iyaṅ bādhyate. atistreriti. ṅasiṅasoḥ puṃvattvapakṣe "gherṅitī"ti guṇe "ṅasiṅasośce"ti pūrvarūpam. atistriṇa iti. ṅasiṅasoḥ puṃvattvā'bhāvapakṣe numi rūpam. ihāpyubhayatra guṇanumbhyāmiyaṅ bādhyate. atistriyoḥ atistriṇoriti. puṃvattvā'bhāve num. puṃvattve iyaṅ. ityādīti. āmi puṃvattve tadabhāve ca iyaṅaṃ bādhitvā nuḍeva, natu num, "numacire"ti vacanāt. "nāmī"ti dīrghaḥ. atistrīṇām. atistrau-atistriṇi. atistriyoḥ -atistriṇoḥ. tadevamupasarjanastrīśabdasya puṃnapuṃsakaviṣaye rūpāṇi pradaśrya prakṛtamanusaratistriyāṃ tviti. striyamatikrānteti vigrahe "atyādayaḥ" iti samāse "gostriyoḥ" iti hyasvatve sati atistriśabdaḥ. tasya prāyeṇa udāhmatapuṃliṅgā'tistriśabdapadrūpāṇītyarthaḥ. śasi atistrīriti. "vāmśasoḥ" iti iyaṅabhāve pūrvasavarṇadīrghe satyapi strīliṅgatvāt "tasmācchasaḥ" iti natvaṃ neti. bhāvaḥ. atistriyeti. strīliṅgatvānnātvā'bhāve iyaṅ. hyasvāntatveti. "ṅiti hyasvaśce"tyatra "iyaṅuvaṅsthānau strīśabdabhinnau nityastrīliṅgāvīdūtau nadīsaṃjñau vāstaḥ" iti prathamaṃ vākyaṃ. "hyasvāvivarṇovarṇau striyā nadīsaṃjñau vā staḥ" iti dvitīyaṃ vākyam. tatra dvitīyavākyādatistriśabdasya ṅitsu nadītvavikalpa ityarthaḥ. nanu "neyaṅuvaṅsthānāvastrī"tyato'strītyasyānuvṛtteḥ kathamiha nadītvavikalpaityata āha--astrī iti tviti. "iyaṅuvaṅsthānā"vityādiprathamavākyavihitanadītvasyaivāstrīti paryudāso natu "hyasvā"vityādidvitīyavākyavihitanadītvasyāpītyarthaḥ. kuta ityata āha--tatsaṃbaddhasyaivānuvṛtteriti.

paratvāditi. `striyāḥ'itīyaṅapekṣayā. iyādeśo'ci nānyatreti. ajādau ya iyādeśo vihitaḥ sa upasarjanatve puṃsi vidyamānasya strīśabdasya osādiṣu caturṣveva, na tvanyatra, guṇanābhāvādibhiḥ pūrvoktairbādhitatvādityarthaḥ. iyaṅuvahsthānāvityasyaiveti. `yū stryākhyā' vityanuvartanādiyahvabsthānāviti īdutorviśeṣaṇam. tena iyaṅuvaṅsthānāvīdūtāvevā'strīti paryudastau na tu hyasvāviti bhāvaḥ. śrīriti. `kvibvacipracchī'tyādīnā kvibdīrghau. ṅyantatvābhāvānna sulopaḥ.

vā'mśasoḥ 262, 6.4.80 paratvāditi. "striyāḥ"itīyaṅapekṣayā. iyādeśo'ci nānyatreti. ajādau ya iyādeśo vihitaḥ sa upasarjanatve puṃsi vidyamānasya strīśabdasya osādiṣu caturṣveva, na tvanyatra, guṇanābhāvādibhiḥ pūrvoktairbādhitatvādityarthaḥ. iyaṅuvahsthānāvityasyaiveti. "yū stryākhyā" vityanuvartanādiyahvabsthānāviti īdutorviśeṣaṇam. tena iyaṅuvaṅsthānāvīdūtāvevā'strīti paryudastau na tu hyasvāviti bhāvaḥ. śrīriti. "kvibvacipracchī"tyādīnā kvibdīrghau. ṅyantatvābhāvānna sulopaḥ.