sarvanāmasthāne ca parato 'sambuddhau nopadhāyāḥ dīrgho bhavati. rājā, rājānau, rājānaḥ. rājānam, rājānau. sāmāni tiṣṭhanti. sāmāni paśya. sarvanāmasthāne iti kim? rājani. sāmani. asambuddhau iti kim? he rājan. he takṣan.

sarvanāmasthāne ca asambuddhau 6.4.8 sarvanāmasthāne ca parato 'sambuddhau nopadhāyāḥ dīrgho bhavati. rājā, rājānau, rājānaḥ. rājānam, rājānau. sāmāni tiṣṭhanti. sāmāni paśya. sarvanāmasthāne iti kim? rājani. sāmani. asambuddhau iti kim? he rājan. he takṣan.

sarvanāmasthāne cāsambuddho. , 6.4.8 "sāmāni" iti. "jasśoḥ śiḥ" 7.1.20 iti śibhāvaḥ. "rājani" iti. sapatamyekavacanāntam(). cakāraḥ "nopadhāyāḥ" 6.4.7 ityanukarṣaṇārthaḥ. yadyevam(), "cānukṛṣṭaṃ nottaratrāmisambadhyate" (vyā.pa.76) ityetadanuvṛttirna prāpnoti? evaṃ tahrratadasandehārthaścakāra iti. asati hi cakāre sarvanāmasthāne sambuddhāvityucyamāne sandehaḥ syāt()--kimayasambuddhāvatha sambuddhāviti. yadyetat? prayojanaṃ syāt? "asambuddhau sarvanāmasthāne" ityevaṃ brāūyāt(). evaṃ tarhi vaicitryārthaścakāraḥ॥

sarvanāmasthāne cāsambuddhau 177, 6.4.8 nāntasyopadhāyā dīrgho'sambuddhau sarvanāmasthāne॥

na bhūsudhiyoḥ. `iṇo ya' ṇityato yaṇiti, `oḥ supī'tyataḥ supīti, `iko yaṇacī'tyato'cīti cānuvartate. tadāha–etayorityādinā. etayoriti-sūtroktabhūsudhiyoḥ parāmarśaḥ. acīti. ajādāvityarthaḥ. yaṇi pratiṣidhde iyaṅamabhipretya āha–sudhiyāviti. ādinā ajādisarvasaṅgrahaḥ. pradhīvadrūpāṇi. iyaṅeva viśeṣaḥ. acīti vastusthitiḥ. anajādau yaṇaḥ prasaktyabhāvāt. supīti kim ?. sudhībhirūpāsyaḥ sudhyupāsyaḥ. vastutastu sūpīti nānuvartanīyam. `eranekācaḥ' iti yaṇo hratra na prasaktiḥ, tasya ajādipratyaye vidhānādupāsyaśabdasya ca pratyayatvā'bhāvāt. `iko yaṇacī'ti tu bhavatyeva, `anantarasya' iti nyāyena `eranekācaḥ', `oḥ supī'ti ca vihatayaṇa eva pratiṣedhāt. sudhiyā upāsyaḥ sudhyupāsya ityatra tvantarvartinīṃ vibhaktimāśritya `eranekācaḥ' iti yaṇo `na bhūsudhiyoḥ' iti pratiṣedhe'pi `upāsyaḥ' ityacamāśritya `iko yaṇacī'ti yaṇ bhavatyeva, `anantarasye'ti nyāyena tasyā'tra pratiṣedhā'bhāvādityalam. `akṛtsārvadhātukayo'riti dīrghe `sakhīyatī'ti rūpam. tataḥ kvibiti. tasmāt=sakhīyaśabdāt `sanādyantāḥ' iti dātusaṃjñakāt `kvipce'ti sūtreṇa kvibityarthaḥ. allopayalopāviti. `atoḥ lopaḥ' iti yakārādakārasya lopaḥ, `lopo vyo'riti yalopa ityarthaḥ. yalope kartavye'llopastu na sthānivat, `na padānte'ti yalope sthānivattvaniṣedhāt. sthānivattvāditi. `acaḥ parasminnityanene'ti śeṣaḥ. yaṇi prāpte iti. `khakārādīkārasya `iko yaṇacītyanene'ti śeṣaḥ. na cāntarvartisupā padāntatvā'nna padānte'ti niṣedhaḥ śaṅkyaḥ, `naḥ kye' iti kyaci nāntasyaiva padatvāt. `kvilugupadhātvacaṅparanihryāsakutveṣūpasaṅkhyāna'miti vārtike `kvilu'gityaṃśasyāyamanuvādaḥ. tatra `lu'giti lopo vivakṣita iti tatraiva bhāṣye spaṣṭam. luptamiti bhāve ktaḥ. kvippratyayaparako lopo na sthānivadityarthaḥ. tatasca khakārādīkārasyā'cparakatvā'bhāvānna yaṇiti bhāvaḥ. yadyapi `na padānte'ti sūtre `kvau luptaṃ na sthāniva'diti nirākṛtya, `kvau vidhiṃ prati na sthāniva'dityeva svīkṛtaṃ tathāpi gomatyateḥ kvipi gomāniti bhāṣyātkvau luptaṃ na sthānivadityapi kvacidastīti śabdenduśekhare sthitam. tatasca sakhāyamicchatītyarthe sakhīti īdantaṃ rūpaṃ sthitam. tataḥ subutpattiḥ. \r\nanaṅṇitve iti. `anaṅ sau' `sakhyurasambuddhau' ityubhābhyā'miti śeṣaḥ. idantasakhiśabdasya vidhīyamāne anaṅṇittve kathaṃ sakhīśabdasya īdantasya bhavetāmityata āha–ekadeśeti. he sakhīriti. aṅyantatvānna sulopaḥ. strītvā'bhāvānnadītvā'bhāvānnadīkāryaṃ na bhavati. yaṇi prāpte iti. `eranekācaḥ ityanene'ti śeṣaḥ. śasi yaṇiti. pūrvasavarṇadīrghāpavādo yaṇ. kṛtapūrvasavarṇadīrghatvā'bhāvānnatvaṃ neti bhāvaḥ. sakhyā. sakhye. sakhyuḥ. sakhyoḥ. sakhyau. saha kheneti. khamākāśaṃ khakāro vā. `tena saheti tulyayoge' iti bahuvrīhiḥ. `vopasarjanasye'ti sabhāvaḥ. tamicchatīti. sakhamātmana icchatītyarthe `supa ātmanaḥ' iti kyac. `kyaci ce'tītvaṃ, `sanādyantāḥ' iti dhātutvātkvipi allopayalopayoḥ sakhīśabdaḥ. evaṃ sukhīśabdaḥ, sutīśabdaśca. sakhīriti. aṅyantatvānna sulopaḥ. sakhyāvityādi. ajādau `eranekācaḥ' iti yaṇiti bhāvaḥ. sakhyam. sakhyaḥ sakhyā. sakhye. sakhyi. sukhīsutīśabdayorapyevam. lūnīriti. `lūñ chedane'ktaḥ. `tvādibhyaḥ' iti natvam. kyaci ītvam. aṅyantratvānna sulopaḥ. `kṣai kṣaye' ktaḥ. `ādeca upadeśe'śitī'tyāttvam. `kṣāyoḥ maḥ' iti matvam. kyajādi pūrvavat. prastīmīriti. `styai ṣṭa\ufffde śabdasaṅghātayoḥ. ktaḥ. `ādecaḥ' ityāttvam. `prastyo.ñanyatarasyā'miti maḥ. `styaḥ prapūrvasye'ti samprasāraṇam. `samprasāraṇācce'ti pūrvarūpam. `halaḥ' iti dīrghaḥ. kyajādi pūrvavat sakhī sutītyādivadrūpāṇi. ṅasiṅasoryaṇiti. `eranekācaḥ' ityanene'ti śeṣaḥ. `asiddhatvā'dityanantaraṃ `tyātparatvā'diti śeṣaḥ. śuṣkīyateriti. `ikśitapau dhātunirdeśe' iti śtipā nirdeśo'yam. śuṣadhātoḥ ktaḥ. śuṣkaḥ. `śuṣaḥ kaḥ' iti katvam. śuṣkamātmana icchatītyarthe kyajantācchuṣkīyadhātoḥ kvipi śuṣkīriti rūpamityarthaḥ. aṅyantatvānna sulopaḥ. sakhī sutītyādiśabdavacchuṣkīśabdaḥ. śuṣkiyāvityādi. saṃyogupūrvatvānna yaṇ, kiṃ tu iyaṅiti viśeṣa iti iti bhāvaḥ. ṅasiṅasoḥ śuṣkiya iti. na ca katvasyā'siddhatvātkhyatyātparatnāduttvaṃ śaṅkyam, #iyaṅādeśe sati kṛtayaṇādeśatvā'bhāvāditi bhāvaḥ. iti īdantāḥ. śambhurharivaditi. tatra pūrvasavarṇadīrgha ūkāraḥ, guṇastu okāraḥ, avityādayo viśeṣāstvāntaratadamyātsaṅgatā iti bhāvaḥ. `kruśa āhvāne, rodane ce'ti dhātoḥ `sitanigamimasisacyavidhāñkruśibhyastun' iti tunpratyaye `vraśce'ti śasya ṣakāre, ṣṭutvena ṭakāre ca kroṣṭuśabdaḥ. kruśadhāto kartari tṛci tu kroṣṭṛśabdaḥ. dvāvapi sṛgālavācino.

sarvanāmasthāne cā'saṃbuddhau 248, 6.4.8 sarvanāmasthāne. "nopadhāyāḥ" iti sūtramanuvartate. "na" iti luptaṣaṣṭhīkaṃ padaṃ. tenāṅgasyetyavayavaṣaṣṭha()ntaṃ viśeṣyate. tadantavidhiḥ. "ḍhralope" ityato dīrgha ityanuvartate. tadāha--nāntasyetyādinā.

aci supīti. supīti kim? sudhyupāsyaḥ. vastutastu supītyananuvṛttāvapi na kṣatiḥ, `anantarasye'ti nyāyena`eranekācaḥ'iti `oḥ supī'ti ca sūtradvayena prāpitasyaiva yaṇo `na bhūsudhiyo'riti niṣedhābhyupagamāt. sthānivattvādyaṇi prāpta iti. `eranekācaḥ—'ityanena. na cāntarvartinīṃ vibhaktimāśritya sakhi śabdasya padatvāt `na padānte'ti niṣedhena allopo na sthāninaditi vācyam, ` naḥ kye niyamena kyaci nāntasyaiva padatvāt.' `napuṃsake bhāve ktaḥ'. kvau lopa ityarthaḥ. idaṃ sarvaṃ kumārīmicchan kimārītyatrāpi bodhyam. `kvau lupta'mityetatkkācitkaṃ, `kvau vidhiṃ prati na sthāniva'dityabyupagamāt. anyathā `bebhidi brāāhṛṇakulānī ti halantanapuṃsake vakṣyamāṇaṃ na saṅgaccheta. bebhidyateḥ kkipi allope yalope ca kvau luptatvenā'llopasya sthānivattvā'bhāve jhalantalakṣaṇanumprasaṅgāt. `kvau vidhiṃ parti na sthāniva' dityasyodāharaṇaṃ tu lavamācakṣāṇoḥ lauḥ. atra ṇici yaṣṭilopo, yaśca kvau ṇilopaḥ, tadubhayaṃ `chvoḥ śū'ḍiti vakārasya kvinimitte ūṭhi kartavye na sthānivat. `etyedatyūṭhsu'iti vṛddhiḥ. atredamavadheyam, -`na padānte'ti sūtre `kvilugupadhātvacaṅparanihryāsakutveṣūpasaṅkhyāna'miti vārtikamasti tadekadeśānuvādo'yaṃ `kvau lupta'mityādīti. `lukā lupte na sthāniva dityādīnāmapyudāharaṇānyatrocyante. pañcabhiḥ paṭvībiḥ krītaḥ pañcapaṭuḥ. `arhā'diti ṭhak, tasya `adhyardhapūrve'ti luk, `luktaddhitalukī'ti ṅīṣo luk. tasya lukā luptatvena sthānivattvā'bhāvādatra yaṇādeśo na bhavati. na ca ṅīṣo lukaḥ paranimittakatvā'bhāvātsthārnivattvaṃ na bhavediti śaṅkayaṃ, ṅīṣo lukaṃ prati sthānidvārā taddhitalukaḥ paratvasvīkārāt. yadvā buddhi pariklipataṃ paurvāparyamabhāve'pyastīti nāstyatrā'nupapattiḥ. na ca aḍhe taddhite vivakṣite `bhāsyaiḍhe'iti puṃvadbhāvāduktaniṣedhaṃ vinaiveṣṭasiddhirityapi śaṅkyaṃ, `yatra bhāvibhatvaṃ tatraiva puṃvadbhāvaḥ, iha tu luki bhatvā'bhāvātkutaḥ puṃvadbhāva'iti kaiyaṭenoktatvāt. tathā pañcendrāṇyo devatā asya pañcendraḥ. `sāsya devate'tyaṇ. `dvigorluganapatye iti luk. tato ṅīṣo luki tasya sthānivattvā'bhāvānṅīṣā saṃniyukta ānaṅ śrūyate. puṃvadbhāvāsyātrā''śaṅkāpi nāsti, indre indratvamindrāṇyāmindrastrītvamiti pravṛttinimittabhede bhāṣitapuṃskatvasyānabhyupagamāt. ye tu `na padānte'ti sūtre `vara-ī'iti īkārapraśleṣaṃ kurvantiteṣāmiha luggrahaṇaṃ na kāryam. `upadhātve kartavye na sthānivat'. tena parikhāśabdāccāturarthike aṇi kṛte `vṛddhādakekānte'tyādinā pārikhaśabdatkhopadhalakṣaṇe chapratyaye `pārikhīyaḥ'sidhti. anyathā upadhāsaṃjñāyāḥ pūrvavidhitvena tasyāṃ kartavyāyāmālopaḥ sthānivatsyāt. nanvevaṃ `paṭayatī'tyādau vṛddhiḥ syāditi cenna, yatropadhāsaṃjñayāmupajīvyapratyayo vihitatastatraivāyaṃ niṣedha iti bhāṣye sthitatvāt. tatra ca caṅparanipahryāsagrahaṇameva jñāpakam– `caṅparanirh?rāsastatra na sthānivat'. vāditavantaṃ prayojitavān avīvadvīṇāṃ parivāṃdakena. atra parthamaṇilopasya sthānivattvādākāro'nupadheti `ṇau caṅī'tyupadhāhyasvo na prāptoti. ṇisāmānyagrahaṇādetatsiddhamiti cet, tahrranyadudāhartavyaṃ, vāri ākhyadavīvarat. na ca `aglopī'ti niṣedhaḥ śaṅkyaḥ, paratvādvṛddhau satyāṃ ṭilopa ityabhyupagamenā'glopitvā'bhāvāt. ataeva `muṇḍamiśre'ti sūtre halikalyorhalakaletyadantanipātanaṃ sārthakam. `kṛtve na sthānivat'. arcayaterarkaḥ. `kṛdādhārārcikalibhyaḥ'iti kaḥ. pācayateḥ pāktiḥ. i ha`coḥ' `ku'riti kutve ṇilopo na sthānivat. vārtike'smin kvicaṅparanihryāsopadhānāṃ grahaṇamāvaśyakaṃ. kṛtve na sthānivat,luka īkārapraśleṣeṇa gatārthatvāt, kutvasya pūrvatrāsiddhīyatvāccetyavadheyam. `cajo'riti kutve codāharaṇamanveṣaṇīyam. sakha iti. `tena sahetī'ti bahuvrīhau `vopasarjanasye'ti sabhāvaḥ. sakhīrityādi. `supāatmanaḥ kyac'. `kyaci ca' itīttvam. dīrghasyāpīti. etadarthaṃ kṛtayaṇadeśa iti bhāvaḥ. nanu atisakherbhūpateriti guṇaviṣayaṃ vyāpartayituṃ yaṇā nirdeśa iti cedastvevaṃ, tathāpi dīrghe pravṛttiḥ kena vāryatām?. na hi hyasve yaṇā bhāvyaṃ na dīrgheṣvityatra pramāṇamasti. sautrasya vikṛtinirdeśasyā'vyāptyativyāptyubhayavārakatve sāravattvalābhena tathaivaucityādbhāṣyārūḍhatvācca. lūnamiti. `lvādibhyaḥ'iti niṣṭhātasyaḥ naḥ. kṣāmamiti. `kṣayo maḥ'iti maḥ. `styaḥprapūrvasye'ti saṃprāsāraṇam. śuṣkīriti. `śuṣaḥ kaḥ'iti niṣṭhātasya kaḥ. pakvīriti. `pacoḥ vaḥ'iti vaḥ. iyaṅiti. saṃyogapūrvatvādivarṇasya yaṇneti bhāvaḥ. itīdantāḥ. harivaditi. tadvatsādhya ityarthaḥ.

sarvanāmasthāne cā'saṃbuddhau 209, 6.4.8 " sarvanāmasthāne. "nopadhāyāḥ"iti sūtraṃ "ḍhralope" iti sūtrāddīrghagrahaṇaṃ cānuvartate ityāśayenāha--nāntasyetyādi.