Kāśikāvṛttī1:
dīṅo yuḍāgamo bhavati ajādau kṅiti pratyaye parataḥ. upadidīye, upadidīyāte, upa
See More
dīṅo yuḍāgamo bhavati ajādau kṅiti pratyaye parataḥ. upadidīye, upadidīyāte, upadidīyire.
dīṅaḥ iti pañcamīnirdeśādajāder yuḍāgamo bhavati. vidhānasāmarthyāc ca eranekāco
'saṃyogapūrvasya 6-4-82 iti yaṇādeśe kartavye tasya siddhatvaṃ na bhavati. aci iti
kim? upadedīyate. kṅiti iti kim? upadānam.
Kāśikāvṛttī2:
dīṅo yuḍaci kṅiti 6.4.63 dīṅo yuḍāgamo bhavati ajādau kṅiti pratyaye parataḥ. u
See More
dīṅo yuḍaci kṅiti 6.4.63 dīṅo yuḍāgamo bhavati ajādau kṅiti pratyaye parataḥ. upadidīye, upadidīyāte, upadidīyire. dīṅaḥ iti pañcamīnirdeśādajāder yuḍāgamo bhavati. vidhānasāmarthyāc ca eranekāco 'saṃyogapūrvasya 6.4.82 iti yaṇādeśe kartavye tasya siddhatvaṃ na bhavati. aci iti kim? upadedīyate. kṅiti iti kim? upadānam.
Nyāsa2:
dīṅo yuḍaci kṅiti. , 6.4.63 "upadidīye" iti. "dīṅa kṣaye" (d
See More
dīṅo yuḍaci kṅiti. , 6.4.63 "upadidīye" iti. "dīṅa kṣaye" (dhā.pā.1134), "asaṃyogālliṭ? kit()" 1.2.5 iti kittvam(), liṭastajhayoreśirecau.
"dīṅaḥ" iti ṣaṣṭīyaṃ vā syāt(), pañcamī veti dvau pakṣau. tatra yadyādyaḥ pakṣa āśrīyeta, tadā "ādyantau ṭikitau" 1.1.45 ityādau yuṭi kṛte dhātoraniṣṭaṃ rūpamāpadyate; ata idaṃ ṣaṣṭhīpakṣe dūṣaṇamālakṣya pañcamīpakṣaṃ puraskṛtyāha--"dīṅa iti pañcamīnirdeśāt()" ityādi. pañcamīnirdeśe hi sati "ubhayanirdeśa pañcamanirdeśo balīyān()" (śāka.pa.97) iti "dīṅaḥ" iti pañcamyāḥ "aci" iti sampamyāḥ ṣaṣṭhītve prakalpate "tasmādityuttarasya" 1.1.66 ityajāderādiryuḍāgamo bhavati. "aci" iti saptamīnirdeśastūttarārthaḥ. nanu cātra "eranekācaḥ" 6.4.82 iti yaṇādeśe kartavye yuḍasiddha iti yaṇādeśena bhavitavyam(), tataścopadidīya iti na siddhyet(), "upadidye" ityaniṣṭaṃ rūpaṃ prāpnoti, ata āha--"vidhānasāmathryāt()" ityādi. yadi yaṇādeśe katrtavye yuṭo'siddhatvaṃ syāt(), tadā yuṭo vidhānamanarthakaṃ syāt(); viśeṣābhāvāt(). kathaṃ punarviśeṣābhāvaḥ, yāvatā'sati hi yuṭa()ekasya yakārasya śravaṇaṃ bhavati, sati tu dvayoḥ? naiṣo'sti viśeṣaḥ; na hi vyañjanaparasyaikasyānekasya vā halaḥ śravaṇaṃ prati viśeṣo'sti. ye tu viśeṣamicchanti, tanmatenāsmābhiḥ pūrvameva yaṇādeśe yuṭaḥ siddhatvamanyathā pratipāditam().
"upadedīyate" iti. "dīṅa kṣaye" (dhā.pā.1134), "asaṃyogālliṭ? kit()" 1.2.5 iti kittvam(), liṭastajhayoreśireco.
"dīṅaḥ" iti ṣaṣṭīyaṃ vā syāt(), pañcamī veti dvau pakṣau. tatra yadyādyaḥ pakṣa āśrīyeta, tadā "ādyantau ṭakitau" 1.1.45 ityādau yuṭi kṛte dhātoraniṣṭaṃ rūpamāpadyeta; ata idaṃ ṣaṣṭhīpakṣe dūṣaṇamālakṣya pañcamīpakṣaṃ puraskṛtyāha--"dīṅa iti pañcamīnirdeśāt()" ityādi. pañcamīnirdeśe hi sati "ubhayanirdeśa pañcamīnirdeśo balīyān()" (śāka.pa.97) iti "dīṅaḥ" iti pañcamyāḥ "aci" iti saptamyāḥ ṣaṣṭhītve prakalpite "tasmādityuttarasya" 1.1.66 ityajāderādiryuḍāgamo bhavati. "aci" iti. saptamīnirdeśastūttarārthaḥ. nanu cātra "eranekācaḥ" 6.4.82 iti yaṇādeśe katrtavye yuḍasiddha iti yaṇādeśena bhavitavyam(), tataścopadidīya iti na siddhyet(), "upadidye" ityaniṣṭaṃ rūpaṃ prāpnoti. ata āha--"vidhānasāmathryāt()" ityādi. yadi yaṇādeśe katrtavye puṭo'siddhatvaṃ syāt(), tadā yuṭo vidhānamanarthakaṃ syāt(); viśeṣābhāvāt(). kathaṃ punarviśeṣābhāvaḥ, yāvatā'sati hi yuṭa()ekasya yakārasya śravaṇaṃ bhavati, sati tu dvayoḥ? naiṣo'sti viśeṣaḥ; na hi vyañjanaparasyaikasyānekasya kā halā śravaṇaṃ prati viśeṣo'sti. ye tu viśeṣamicchanti, tanmatenāsmābhiḥ pūrvameva yaṇādeśe yuṭaḥ siddhatvamanyathā pratipāditam().
"upadedīyate" iti. yaṅaḥ. "upadānam()" iti. lyuṭ(), "mīnātiminotidīṅīṃ lyapi ca" 6.1.49 ityāttvam(). "dīṅa" ityanubandhanirdeśo yaṅaluki mā bhūdityevamarthaḥ--dedyatu, dedyuriti. nanu cātra "kāspratyayādāmamantre" 3.1.35 ityāmā bhavitavyam(), tenākṅitvādeva na bhaviṣyati? satyametat(); amantre na bhaviṣyati, mantre tu syādeva; tatrāmo'bhāvāt(). atha yaṅlugantasya mantre prayogo na dṛśyate, tadā vispaṣṭārtham()॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
dīṅaḥ parasyājādeḥ kṅita ārdhadhātukasya yuṭ. (vugyuṭāvuvaṅyaṇoḥ siddhau
vaktav Sū #640
See More
dīṅaḥ parasyājādeḥ kṅita ārdhadhātukasya yuṭ. (vugyuṭāvuvaṅyaṇoḥ siddhau
vaktavyau). didīye..
Laghusiddhāntakaumudī2:
dīṅo yuḍaci kṅiti 640, 6.4.63 dīṅaḥ parasyājādeḥ kṅita ārdhadhātukasya yuṭ. (vug
See More
dīṅo yuḍaci kṅiti 640, 6.4.63 dīṅaḥ parasyājādeḥ kṅita ārdhadhātukasya yuṭ. (vugyuṭāvuvaṅyaṇoḥ siddhau vaktavyau). didīye॥
Bālamanoramā1:
dīṅo yuḍaci. `ādrdhadhātuke' ityadhikṛtamacā viśeṣyate. tadādividhiḥ. `dīṅ Sū #336
See More
dīṅo yuḍaci. `ādrdhadhātuke' ityadhikṛtamacā viśeṣyate. tadādividhiḥ. `dīṅa' iti
pañcamī. saptamī ṣaṣṭha\ufffdrthe.tadāha–dīṅaḥ parasyetyādinā. didī e iti sthite
paratvāt `eranekācaḥ' iti yaṇi prāpte nityatvādyuṭ. ṭakāra it. ukāra
uccāraṇārthaḥ. ṭittvādādyavayavaḥ. didīye iti rūpamiti bhāvaḥ. nanu yuṭi kṛte'pi
tasyā'siddhatvādyaṇdurvāraḥ. tathāca did?yye iti syāt. ikāro na śrūyeta,
yakāradvayaṃ śrūyetetyata āha—vugyuṭāviti.
Bālamanoramā2:
dīṅo yuḍaci kṅiti 336, 6.4.63 dīṅo yuḍaci. "ādrdhadhātuke" ityadhikṛta
See More
dīṅo yuḍaci kṅiti 336, 6.4.63 dīṅo yuḍaci. "ādrdhadhātuke" ityadhikṛtamacā viśeṣyate. tadādividhiḥ. "dīṅa" iti pañcamī. saptamī ṣaṣṭha()rthe.tadāha--dīṅaḥ parasyetyādinā. didī e iti sthite paratvāt "eranekācaḥ" iti yaṇi prāpte nityatvādyuṭ. ṭakāra it. ukāra uccāraṇārthaḥ. ṭittvādādyavayavaḥ. didīye iti rūpamiti bhāvaḥ. nanu yuṭi kṛte'pi tasyā'siddhatvādyaṇdurvāraḥ. tathāca did()yye iti syāt. ikāro na śrūyeta, yakāradvayaṃ śrūyetetyata āha---vugyuṭāviti.
Tattvabodhinī1:
dīṅo. pañcamītyabhiprāyeṇa vyācaṣṭe– parasyeti. ajāderiti. `ḍaṛ sī39;tyatrev Sū #292
See More
dīṅo. pañcamītyabhiprāyeṇa vyācaṣṭe– parasyeti. ajāderiti. `ḍaṛ sī'tyatreva
`ubhayanirdeśe pañcamīnirdeśo balīyā'niti saptamyāḥ ṣaṣṭhīkalpanam. aci kim ?.
dedīyate. kṅitīti kim ?. upādānam. ābhīyatvenā'siddhatvamāśaṅkyāha-
- vugyuṭāviti.
paramapi yaṇaṃ bādhitvā nityatvādādau yuṭ. sati tu yaṇi īkārasya śravaṇaṃ na syāditi
yuṭaḥ siddhatvamuktam.
Tattvabodhinī2:
dīṅo yuḍaci kṅiti 292, 6.4.63 dīṅo. pañcamītyabhiprāyeṇa vyācaṣṭe-- parasyeti. a
See More
dīṅo yuḍaci kṅiti 292, 6.4.63 dīṅo. pañcamītyabhiprāyeṇa vyācaṣṭe-- parasyeti. ajāderiti. "ḍaṛ sī"tyatreva "ubhayanirdeśe pañcamīnirdeśo balīyā"niti saptamyāḥ ṣaṣṭhīkalpanam. aci kim?. dedīyate. kṅitīti kim?. upādānam. ābhīyatvenā'siddhatvamāśaṅkyāha-- vugyuṭāviti.*vugyuṭāvuvaḍa()ṇoḥ siddhau vaktavyau. didīye iti. paramapi yaṇaṃ bādhitvā nityatvādādau yuṭ. sati tu yaṇi īkārasya śravaṇaṃ na syāditi yuṭaḥ siddhatvamuktam.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents