Kāśikāvṛttī1: lyapi parato laghupūrvād varṇāduttarasya ṇeḥ ayādeśo bhavati. praṇamayya, pratam See More
lyapi parato laghupūrvād varṇāduttarasya ṇeḥ ayādeśo bhavati. praṇamayya, pratamayya,
pradamayya, praśamayya, sandamyya gataḥ. prabebhidayya gataḥ. pragaṇayya gataḥ. hrasvayalopāl
lopānām asiddhatvaṃ na bhavati asamānāśrayatvāt, hrasvādayo hi ṇau, lyapi ṇerayādeśo
bhavati. laghupūrvātiti kim? prapātya gataḥ.
Kāśikāvṛttī2: lyapi laghupūrvāt 6.4.56 lyapi parato laghupūrvād varṇāduttarasya ṇeḥ ayādeśo b See More
lyapi laghupūrvāt 6.4.56 lyapi parato laghupūrvād varṇāduttarasya ṇeḥ ayādeśo bhavati. praṇamayya, pratamayya, pradamayya, praśamayya, sandamyya gataḥ. prabebhidayya gataḥ. pragaṇayya gataḥ. hrasvayalopāl lopānām asiddhatvaṃ na bhavati asamānāśrayatvāt, hrasvādayo hi ṇau, lyapi ṇerayādeśo bhavati. laghupūrvātiti kim? prapātya gataḥ.
Nyāsa2: lyapi laghupūrvāt?. , 6.4.56 "ladhūpūrvāt()" iti. laghuḥ pūrvo yasmādi See More
lyapi laghupūrvāt?. , 6.4.56 "ladhūpūrvāt()" iti. laghuḥ pūrvo yasmāditi bahuvrīhiḥ. varṇo'nyapadārthaḥ. "praṇamapya, pratamayya, pradamayya, praśamayya" iti. atra namādīnāṃ mittvāt? pūrvavad? hyasvatve kṛte makāro laghūpūrvaḥ. "pravebhidayya gataḥ" iti. bhideryaṅantāṇṇic(). "yasya halaḥ" 6.4.49 iti yakālopaḥ. atrāpi dakāro laghūpūrvaḥ. "pragaṇayya" iti. "gaṇa saṃkhyāne" (dhā.pā.1853), curādāvantaḥ pūrdhavadallopaḥ. atrāpi ṇakāro laghūpūrvaḥ.
nanu hyasvādaya evā bhācchāstrīyāḥ, ayādeśo'pi; tatra "asiddhavadatrā bhāt()" (6.4.22) iti hlasvādīnāmasiddhatvālladhupūrvatvaṃ makārādervarṇasya nopapadyate? ityata āha--"hyasvayalopāllopānām()" ityādi. kathamasamānāśrayatvam()? ityāha--"hyasvādayo hi" ityādi.
atha pūrvagrahaṇaṃ kimartham(), na laghorityevocyeta? aśakyamevaṃ vaktum(); evamucyamāne laghoruttarasya ṇerlyapyayādeśo bhavatītyeṣa vākyārthaḥ. tathā ca "pratamayya" ityādau na syāt(), halā vyavadhānāt(). kva tarahi syāt()? "pragaṇayya" ityādau. nanu cātrāpyato lope kṛte laghoruttaro ṇinaṃ sambhavatyeva, tatra vacanasāmathryāddhyavadhānamāśrayiṣyate? naitadevam(); vacanasāmathryādbhūtapūrvagatirāśrāyiṣyate. kṛta etallabhyate--vacanasāmathryāddhyavadhānamāśrayitavyam(), na tu bhūtapūrvagatiriti? bhūtapūrvagatāvāśrīyamāṇāyāṃ "pragaṇayya" ityādādeva syāt(), "praṇamayya gataḥ" ityādau tu na syāt(). tasmāt? pūrvagrahaṇaṃ katrtavyam()॥
Tattvabodhinī1: laghupūrvāditi. laghuḥ pūrvo yasmādvarmāt. laghupūrvavarṇātparasyetyarthaḥ.
vig Sū #1604 See More
laghupūrvāditi. laghuḥ pūrvo yasmādvarmāt. laghupūrvavarṇātparasyetyarthaḥ.
vigaṇayyeti. nanviha ṇau kutasyā'llopasya pūrvasmādvidhau
sthānivadbhāvāllaghupūrvakavarṇātparatvaṃ nāsti. na cārambhasāmathryāt,
anugamayyetyādau mitsu caritārthatvāt. atrocyate– pūrvasmādvidhau
sthānivattvamanityaṃ, `niṣṭhāyāṃ seṭī'ti liṅgāt. tathā cātra
sthānivattvā'bhāvāṇṇerayādeśo bhavatyeva. `niṣṭhāyāṃ
seṭī'tyasyā'nityatvajñāpakatvaṃ tu `acaḥ parasmi'nniti sūtra
evāsmābhirupapāditamiti nātro?papādyate. praṇamayyeti. amantatvānmittve, mitāṃ
hyasvaḥ. prabebhidayyeti. bhideryaṅantādbebhidyetyasmāṇṇicyallope `yasya halaḥ'
iti yalopaḥ. nanu hyasvalopā'llopānāmābhīyatvenā'siddhatvāllaghupūrvakavarṇātparo
ṇirnāstīti kathamiha ṇerayādeśaḥ s#āditi [gaṇayatītyādau vā kathaṃ syāditi] cenmaivam,
`asiddhavadatrābhā'dityatra `samānāśraye tasminkartavye tadasiddhaṃ syā'diti hi
vyākhyātam. tenātrāśaṅkaiva nāsti, hyasvādayo hiṇau, ṇerayādeśastu lyapi parata iti
vyāśrayatvāt.
Tattvabodhinī2: lyapi laghupūrvāt 1604, 6.4.56 laghupūrvāditi. laghuḥ pūrvo yasmādvarmāt. laghup See More
lyapi laghupūrvāt 1604, 6.4.56 laghupūrvāditi. laghuḥ pūrvo yasmādvarmāt. laghupūrvavarṇātparasyetyarthaḥ. vigaṇayyeti. nanviha ṇau kutasyā'llopasya pūrvasmādvidhau sthānivadbhāvāllaghupūrvakavarṇātparatvaṃ nāsti. na cārambhasāmathryāt, anugamayyetyādau mitsu caritārthatvāt. atrocyate-- pūrvasmādvidhau sthānivattvamanityaṃ, "niṣṭhāyāṃ seṭī"ti liṅgāt. tathā cātra sthānivattvā'bhāvāṇṇerayādeśo bhavatyeva. "niṣṭhāyāṃ seṭī"tyasyā'nityatvajñāpakatvaṃ tu "acaḥ parasmi"nniti sūtra evāsmābhirupapāditamiti nātro()papādyate. praṇamayyeti. amantatvānmittve, mitāṃ hyasvaḥ. prabebhidayyeti. bhideryaṅantādbebhidyetyasmāṇṇicyallope "yasya halaḥ" iti yalopaḥ. nanu hyasvalopā'llopānāmābhīyatvenā'siddhatvāllaghupūrvakavarṇātparo ṇirnāstīti kathamiha ṇerayādeśaḥ sāditi [gaṇayatītyādau vā kathaṃ syāditi] cenmaivam, "asiddhavadatrābhā"dityatra "samānāśraye tasminkartavye tadasiddhaṃ syā"diti hi vyākhyātam. tenātrāśaṅkaiva nāsti, hyasvādayo hiṇau, ṇerayādeśastu lyapi parata iti vyāśrayatvāt.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents