Kāśikāvṛttī1:
sthūla dūra yuva hrasva kṣipra kṣudra ityeteṣāṃ yaṇādiparaṃ lupyate iṣṭhemeyassu
See More
sthūla dūra yuva hrasva kṣipra kṣudra ityeteṣāṃ yaṇādiparaṃ lupyate iṣṭhemeyassu
parataḥ, pūrvasya ca guṇo bhavati. sthūla sthaviṣṭhaḥ. sthavīyān. dūra daviṣṭhaḥ. davīyān.
yuvan yaviṣṭhaḥ. yavīyān. hrasva hrasiṣṭhaḥ. hrasimā. hrasīyān. kṣipra
kṣepiṣṭhaḥ. kṣepimā. kṣepīyān. kṣudra kṣodiṣṭhaḥ. kṣodimā. kṣodīyān.
hrasvakṣiprakṣudraśabdāḥ pṛthvādiṣu paṭhyante. paragrahaṇaṃ kim? yaviṣṭhaḥ,
yavīyān, hrasiṣṭhaḥ, hrasīyānityatra pūrvasya yaṇāderlopo mā bhūt. pūrvagrahaṇaṃ
vispaṣṭārtham.
Kāśikāvṛttī2:
sthūladūrayuvahrasvakṣiprakṣudrāṇāṃ yaṇādiparaṃ pūrvasya ca guṇaḥ 6.4.156 sthūl
See More
sthūladūrayuvahrasvakṣiprakṣudrāṇāṃ yaṇādiparaṃ pūrvasya ca guṇaḥ 6.4.156 sthūla dūra yuva hrasva kṣipra kṣudra ityeteṣāṃ yaṇādiparaṃ lupyate iṣṭhemeyassu parataḥ, pūrvasya ca guṇo bhavati. sthūla sthaviṣṭhaḥ. sthavīyān. dūra daviṣṭhaḥ. davīyān. yuvan yaviṣṭhaḥ. yavīyān. hrasva hrasiṣṭhaḥ. hrasimā. hrasīyān. kṣipra kṣepiṣṭhaḥ. kṣepimā. kṣepīyān. kṣudra kṣodiṣṭhaḥ. kṣodimā. kṣodīyān. hrasvakṣiprakṣudraśabdāḥ pṛthvādiṣu paṭhyante. paragrahaṇaṃ kim? yaviṣṭhaḥ, yavīyān, hrasiṣṭhaḥ, hrasīyānityatra pūrvasya yaṇāderlopo mā bhūt. pūrvagrahaṇaṃ vispaṣṭārtham.
Nyāsa2:
sthūladūrayuvahvasvakṣiprakṣudrāṇāṃ yaṇādiparaṃ pūrvasya ca guṇaḥ. , 6.4.156 yad
See More
sthūladūrayuvahvasvakṣiprakṣudrāṇāṃ yaṇādiparaṃ pūrvasya ca guṇaḥ. , 6.4.156 yadyapi pūrvaṃ bhāvasādhano lopaśabda upāttaḥ, tathāpīha karmasādhano gṛhrate; yaṇādiparimiti nirdeśāt(). bhāvasādhane hi tasmin? "karttṛkarmaṇaoḥ kṛti" 2.3.65 iti ṣaṣṭhī syāt(). karmasādhane tu karmaṇastenaiṣābhihitatvāt? prathamaiva yujyata iti manyamāno lāpaśabdasya karmaśabdasya karmasādhanatāṃ darśayannāha--"yaṇādiparaṃ lupyate" iti. kathaṃ punastasyaiva bhāvasādhanasya sataḥ karmasādhanatopapadyate? kaḥ punarāha--"tasyaiva" iti! pratisūtraṃ hranuvatrtamāno lopaśabdo bhidyate.
nanu ca yaṇādau parasmin? lupte sāmathryāt? tatpūrvasyaiva guṇo vijñāsyate, tat? kimarthaṃ pūrvagrahaṇam()? ityāha--"pūrvagrahaṇaṃ vispaṣṭārtham()" ti॥
Bālamanoramā1:
sthūladūra. eṣāmiti. sthūla, dūra, yuvan hyasva, kṣipra, kṣudra
ityeteṣāmityarth
See More
sthūladūra. eṣāmiti. sthūla, dūra, yuvan hyasva, kṣipra, kṣudra
ityeteṣāmityarthaḥ. yaṇādīti. yaṇ–ādiryasyeti vigrahaḥ. `para'miti `yaṇādī'tyasya
viśeṣaṇam. parabhūtaṃyaṇādītyarthaḥ. lupyata iti. `allopo'naḥ' ityato'nuvṛttaṃ lopapadamiha
karmaṇi ghañantamāśrīyata ityarthaḥ. bhāvasādhanatve paramityanena sāmānādhikaraṇyā'saṃbhavāt.
pūrvasyeti. pūrvatvaṃ yaṇapekṣayā bodhyam. iṣṭhādiṣviti. `turiṣṭhemeyassu'
ityatastadanuvṛtteriti. bhāvaḥ. sthaviṣṭha iti. sthūlaśabdādiṣṭhani la ityasya lope
ūkārasya guṇa okāraḥ. avādeśa iti bhāvaḥ. orguṇastu na pravartate,
yaṇādilopasyā''bhīyatvenāsiddhatvāt. evamagre'pi. daviṣṭha iti. dūraśabdādiṣṭhani ra
ityasya lope ūkārasya guṇe avādeśaḥ. yaviṣṭha iti. yuvanśabdādiṣṭhani `va'nnityasya
lope guṇe avādeśaḥ. `para'mityanuktau `yu' ityasyāpi yaṇāderlopaḥ syāt. hyasiṣṭha
iti. hyasvaśabdādiṣṭhani `va' ityasya lopaḥ. `para'mityanuktāvatra rāderlopaḥ
syāt. kṣepiṣṭha iti. kṣipraśabdādiṣṭhani ra ityasya lopaḥ, ukārasya guṇaḥ.
evamīyasiti. sthavīyān, davīyān, yavīyān, hyasīyān, kṣepīyān, kṣodīyān.
imanijanuvṛtteḥ prayojanamāha–hyasvakṣipreti.
Bālamanoramā2:
sthūladūrayuvahyasvakṣiprakṣudrāṇāṃ yaṇādiparaṃ pūrvasya ca guṇaḥ , 6.4.156 sthū
See More
sthūladūrayuvahyasvakṣiprakṣudrāṇāṃ yaṇādiparaṃ pūrvasya ca guṇaḥ , 6.4.156 sthūladūra. eṣāmiti. sthūla, dūra, yuvan hyasva, kṣipra, kṣudra ityeteṣāmityarthaḥ. yaṇādīti. yaṇ--ādiryasyeti vigrahaḥ. "para"miti "yaṇādī"tyasya viśeṣaṇam. parabhūtaṃyaṇādītyarthaḥ. lupyata iti. "allopo'naḥ" ityato'nuvṛttaṃ lopapadamiha karmaṇi ghañantamāśrīyata ityarthaḥ. bhāvasādhanatve paramityanena sāmānādhikaraṇyā'saṃbhavāt. pūrvasyeti. pūrvatvaṃ yaṇapekṣayā bodhyam. iṣṭhādiṣviti. "turiṣṭhemeyassu" ityatastadanuvṛtteriti. bhāvaḥ. sthaviṣṭha iti. sthūlaśabdādiṣṭhani la ityasya lope ūkārasya guṇa okāraḥ. avādeśa iti bhāvaḥ. orguṇastu na pravartate, yaṇādilopasyā''bhīyatvenāsiddhatvāt. evamagre'pi. daviṣṭha iti. dūraśabdādiṣṭhani ra ityasya lope ūkārasya guṇe avādeśaḥ. yaviṣṭha iti. yuvanśabdādiṣṭhani "va"nnityasya lope guṇe avādeśaḥ. "para"mityanuktau "yu" ityasyāpi yaṇāderlopaḥ syāt. hyasiṣṭha iti. hyasvaśabdādiṣṭhani "va" ityasya lopaḥ. "para"mityanuktāvatra rāderlopaḥ syāt. kṣepiṣṭha iti. kṣipraśabdādiṣṭhani ra ityasya lopaḥ, ukārasya guṇaḥ. evamīyasiti. sthavīyān, davīyān, yavīyān, hyasīyān, kṣepīyān, kṣodīyān. imanijanuvṛtteḥ prayojanamāha--hyasvakṣipreti.
Tattvabodhinī1:
sthūladūra. paragrahaṇaṃ yaviṣṭho hyasiṣṭha ityatra pūrvayaṇādervopo mābhūditi. Sū #1508
See More
sthūladūra. paragrahaṇaṃ yaviṣṭho hyasiṣṭha ityatra pūrvayaṇādervopo mābhūditi.
pūrvagrahaṇaṃ tu spaṣṭārtham. parasmin lupte sāmathryātpūrvasyaiva guṇavalābhāt.
sthaviṣṭha iti. na cā'tra `orguma'ityeva siddhe guṇagrahaṇaṃ vyarkhamiti vācyaṃ,
parayaṇādilopasyābhīyatvenā'siddhatvāt kṣiprakṣudrayororguṇasya prāptyabhāvāt.
kṣepiṣṭhaḥ kṣodiṣṭha ityasiddhiprasaṅgācca. evamiti. preyān. stheyān.
spheyām. varīyānityādi. imeyasorlopa iti. sa ca `ādeḥ parasye'ityādereva
bhavati.
Tattvabodhinī2:
sthūladūrayuvahyasvakṣiprakṣudrāṇāṃ yaṇādiparaṃ pūrvasya ca guṇaḥ 1508, 6.4.156
See More
sthūladūrayuvahyasvakṣiprakṣudrāṇāṃ yaṇādiparaṃ pūrvasya ca guṇaḥ 1508, 6.4.156 sthūladūra. paragrahaṇaṃ yaviṣṭho hyasiṣṭha ityatra pūrvayaṇādervopo mābhūditi. pūrvagrahaṇaṃ tu spaṣṭārtham. parasmin lupte sāmathryātpūrvasyaiva guṇavalābhāt. sthaviṣṭha iti. na cā'tra "orguma"ityeva siddhe guṇagrahaṇaṃ vyarkhamiti vācyaṃ, parayaṇādilopasyābhīyatvenā'siddhatvāt kṣiprakṣudrayororguṇasya prāptyabhāvāt. kṣepiṣṭhaḥ kṣodiṣṭha ityasiddhiprasaṅgācca. evamiti. preyān. stheyān. spheyām. varīyānityādi. imeyasorlopa iti. sa ca "ādeḥ parasye"ityādereva bhavati.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents