Pāṇini 6.3.108

PrevNext

Grammatical Sūtra: पथि च च्छन्दसि pathi ca cchandasi Chantings of the aṣṭādhyāyī kindly with permision Sai Susarla.
Individual Word Components: pathi ca chandasi
Sūtra with anuvṛtti words: pathi ca chandasi uttarapade (6.3.1), koḥ (6.3.101), kā (6.3.104), vibhāṣā (6.3.106), kavam (6.3.107)
Type of Rule: vidhi
Preceding adhikāra rule:6.3.1 (1alug uttarapade)

Description:

This substitution of ((kā)), and ((kava)) for ((ku)) takes place in the Veda, before ((patha))|| Source: Aṣṭādhyāyī 2.0

[The substitute element kavá-° 107 optionally 106 replaces the whole of 1.1.55 kú-° in a Tatpuruṣá compound 101 before 1.1.66 the final member 1] °-páthin- `path' in addition to (ca) [kā-° 104 and kú-° 101] in the domain of Chándas. Source: From Aṣṭādhyāyī of Pāṇini In Roman Transliteration translated by Sumitra M. Katre, Copyright © 1987. Courtesy of the University of Texas Press.

Source:Srisa Chandra Vasu's Aṣṭādhyāyī of Pāṇini

Anuvṛtti: 6.3.1, 6.3.101, 6.3.104, 6.3.106, 6.3.107

Commentaries:

Kāśikāvṛttī¹: pathiśabde uttarapade chandasi viṣaye koḥ kavam kā ityetāvādeśau bhavato vibhāṣā See More

Kāśikāvṛttī²: pathi ca cchandasi 6.3.108 pathiśabde uttarapade chandasi viṣaye koḥ kavam kā i See More

Nyāsa²: pathi ca cchandasi. , 6.3.107

Bālamanoramā¹: ityakāralope pra c as iti sthite–cau. ancudhātorukārāntasya luptanakārā'kārasya See More

ityakāralope pra c as iti sthite–cau. ancudhātorukārāntasya luptanakārā'kārasya cāviti saptamyantam. `ḍhralope' ityataḥ `pūrvasya dīrgho'ṇaḥ' ityanuvartate. tadāha– lupteti. prāca iti. yadyapi `acaḥ' ityallopasya `cau' iti dīrghasya cā'bhāve'pi savarṇadīrgheṇa `prāca' iti sidhyati, tathāpi `pratīcaḥ' ityādyarthaṃ sūtram. prāgbhyāmiti. prāc-bhyām iti sthite `coḥ kuḥ' iti kutvaṃ, `kvinpratyayasya kuḥ' iti kutvasyā'siddhatvāt. ityādīti. prāgbhiḥ. prāce. prācaḥ 2. prācoḥ 2. prākṣu. pratyaṅṅiti. pratipūrvādañceḥ kvin, yaṇ, `aniditām' iti nalopaḥ, subutpattiḥ. `ugidacā'miti num, halṅyādinā sulopaḥ, cakārasya saṃyogāntalopaḥ, numo nakārasya `kvinpratyayasye'ti kutvena ṅakāra iti bhāvaḥ. pratyañcāviti. pratyac-au iti sthite `ugidacā'miti numi tannakārasya anusvāre tasya parasavarṇo ñakāra iti bhāvaḥ. evaṃ pratyañcaḥ. pratyañcam, pratyañcau. `aniditā'miti nalope pratyac ityasmācchasi asarvanāmasthānatvāt `ugidacā'miti numabhāve `acaḥ' ityakāralope `cau' iti dīrgho na bhavati, pūrvasyā'ṇobhāvāt, tataśca praty?ca iti syādityata āha–aca iti lopasyetyādi. `acaḥ' iti lopena yaṇnimittasyā'kārasya vināśonmukhatvādiha yaṇna bhavati. tataśca prati ac as iti sthite `acaḥ' ityakāralope sati `cau' iti ikārasya dīrghe `pratīca' iti rūpāṃ nirbādham. etadarthameva `acaḥ' iti `cau' iti cārabdham. `prācaḥ paśye'tyatra allopadīrghayorabhāve'pi savarṇadīrgheṇaiva rūpasiddheḥ. bhāṣye tu `cau' ityārambhasāmathryādevātra yaṇ neti samāhitam. na ca `prācaḥ paśye'tyādau sāvakāśatvamiti vācyaṃ, savarṇadīrgheṇaiva nirvāhāt. `vārṇādāṅgaṃ balīyaḥ' iti paribhāṣayā `acaḥ' ityallope sati savarṇadīrghā'siddherityanyatra vistaraḥ. ads añc iti sthite iti. kvini upapadasamāse subluki ca sati adas añc iti sthite `aniditām' iti nalope kṛte adas ac iti sthite satītyarthaḥ.

Bālamanoramā²: cau , 6.3.107 ityakāralope pra c as iti sthite--cau. ancudhātorukārāntasya lupta See More

cau , 6.3.107 ityakāralope pra c as iti sthite--cau. ancudhātorukārāntasya luptanakārā'kārasya cāviti saptamyantam. "ḍhralope" ityataḥ "pūrvasya dīrgho'ṇaḥ" ityanuvartate. tadāha--lupteti. prāca iti. yadyapi "acaḥ" ityallopasya "cau" iti dīrghasya cā'bhāve'pi savarṇadīrgheṇa "prāca" iti sidhyati, tathāpi "pratīcaḥ" ityādyarthaṃ sūtram. prāgbhyāmiti. prāc-bhyām iti sthite "coḥ kuḥ" iti kutvaṃ, "kvinpratyayasya kuḥ" iti kutvasyā'siddhatvāt. ityādīti. prāgbhiḥ. prāce. prācaḥ 2. prācoḥ 2. prākṣu. pratyaṅṅiti. pratipūrvādañceḥ kvin, yaṇ, "aniditām" iti nalopaḥ, subutpattiḥ. "ugidacā"miti num, halṅyādinā sulopaḥ, cakārasya saṃyogāntalopaḥ, numo nakārasya "kvinpratyayasye"ti kutvena ṅakāra iti bhāvaḥ. pratyañcāviti. pratyac-au iti sthite "ugidacā"miti numi tannakārasya anusvāre tasya parasavarṇo ñakāra iti bhāvaḥ. evaṃ pratyañcaḥ. pratyañcam, pratyañcau.nanu prati-anc iti sthite antaraṅgatvādyaṇi kṛte "aniditā"miti nalope pratyac ityasmācchasi asarvanāmasthānatvāt "ugidacā"miti numabhāve "acaḥ" ityakāralope "cau" iti dīrgho na bhavati, pūrvasyā'ṇobhāvāt, tataśca praty()ca iti syādityata āha--aca iti lopasyetyādi. "acaḥ" iti lopena yaṇnimittasyā'kārasya vināśonmukhatvādiha yaṇna bhavati. tataśca prati ac as iti sthite "acaḥ" ityakāralope sati "cau" iti ikārasya dīrghe "pratīca" iti rūpāṃ nirbādham. etadarthameva "acaḥ" iti "cau" iti cārabdham. "prācaḥ paśye"tyatra allopadīrghayorabhāve'pi savarṇadīrgheṇaiva rūpasiddheḥ. bhāṣye tu "cau" ityārambhasāmathryādevātra yaṇ neti samāhitam. na ca "prācaḥ paśye"tyādau sāvakāśatvamiti vācyaṃ, savarṇadīrgheṇaiva nirvāhāt. "vārṇādāṅgaṃ balīyaḥ" iti paribhāṣayā "acaḥ" ityallope sati savarṇadīrghā'siddherityanyatra vistaraḥ. ads añc iti sthite iti. kvini upapadasamāse subluki ca sati adas añc iti sthite "aniditām" iti nalope kṛte adas ac iti sthite satītyarthaḥ.