rājanyavācināṃ bahuvacanāntānāṃ yo dvandvo 'ndhakavṛṣṇiṣu vartate tatra pūrvapadaṃ prakṛtisvaram bhavati. śvāphalkacaitrakāḥ. caitrakarodhakāḥ. śinivāsudevāḥ. śvāphalkaśabdaḥ caitrakaśabdaśca ṛṣyandhakavṛṣṇikurubhyaśca 4-1-114 iti aṇantāvantodāttau. śiniśabda ādyudāttaḥ, sa tadapatyeṣvabhedena vartate. rājanya iti kim? dvaipyahaimāyanāḥ. dvīpe bhavāḥ iti dvīpādanusamudraṃ yañ 4-3-10. haimerapatyaṃ yuvā haimāyanaḥ. andhakavṛṣṇaya ete na tu rājanyāḥ. rājanyagrahaṇam iha abhiṣiktavaṃśyānāṃ kṣatriyāṇāṃ grahaṇārtham. ete ca na abhiṣiktavaṃśyāḥ. bahuvacanagrahaṇaṃ kim? saṅkarṣaṇavāsudevau. dvandve iti kim? vṛṣṇīnāṃ kumārāḥ vṛṣṇikumārāḥ. andhakavṛṣṇiṣu iti kim? kurupañcālāḥ.

rājanyabahuvacanadvandve 'ndhakavṛṣṇiṣu 6.2.34 rājanyavācināṃ bahuvacanāntānāṃ yo dvandvo 'ndhakavṛṣṇiṣu vartate tatra pūrvapadaṃ prakṛtisvaram bhavati. śvāphalkacaitrakāḥ. caitrakarodhakāḥ. śinivāsudevāḥ. śvāphalkaśabdaḥ caitrakaśabdaśca ṛṣyandhakavṛṣṇikurubhyaśca 4.1.114 iti aṇantāvantodāttau. śiniśabda ādyudāttaḥ, sa tadapatyeṣvabhedena vartate. rājanya iti kim? dvaipyahaimāyanāḥ. dvīpe bhavāḥ iti dvīpādanusamudraṃ yañ 4.3.10. haimerapatyaṃ yuvā haimāyanaḥ. andhakavṛṣṇaya ete na tu rājanyāḥ. rājanyagrahaṇam iha abhiṣiktavaṃśyānāṃ kṣatriyāṇāṃ grahaṇārtham. ete ca na abhiṣiktavaṃśyāḥ. bahuvacanagrahaṇaṃ kim? saṅkarṣaṇavāsudevau. dvandve iti kim? vṛṣṇīnāṃ kumārāḥ vṛṣṇikumārāḥ. andhakavṛṣṇiṣu iti kim? kurupañcālāḥ.

rājanyabahuvacanadvandve'ndhakavṛṣṇiṣu. , 6.2.34 rājanyavācīni yānyasamastāni bahuvacanāntāni tadavayavako yo dvandvaḥ sa rājanyabahuvacanadvandava ityuktaḥ. "()āāphalkacaitrakarodhakāḥ" iti. ()āāphalkāśca caitrakāśca rodhakāśceti dvandvaḥ. tatra rodhakaśabdamapekṣya caitrakaśabdasya pūrvapadatvam(), caitrakaśabdamapekṣya ()āāphalkaśabdasya, tayorapi prakṛtibhāvaḥ. ata eva tayodrvayorapi svaraṃ darśayitumāha--"()āāphalkaśapabdaścaitrakaśabdaśca" ityādi. "śiniśabda ādyudāttaḥ" iti. sa hi--"vījyājvaribhyoniḥ" (da.u.1.18) iti nipratyaye'nuvartamāne "vahiśriśrudruglāhātvaribhyo nit()" (da.u.1.21) [vahiśriyuśruglāhātvaribhyo--da.u.] iti vidhīyamāne śīṅo'pi bhavati. bahulavacanād? hyasvatvaṃ ca tata eva. tenādyudātto bhavitā nitsvareṇa. "tadapatyeṣu" iti. tasya śineḥ śrattriyasya yānyapatyāni teṣvityarthaḥ. "abhedena" iti. upacareṇetyarthaḥ. "haimāyanāḥ" iti. "yañiñośca" 4.1.101 iti phak(). nanu ca rājanyaśabdo'yaṃ kṣatriyajātivacanaḥ, tathā coktam()--"rājño'patye jātigrahaṇam()" (vā.392) iti; rājanyo bhavati kṣatriyaścet()" iti. yaścāndhakavṛṣṇiṣu vartate dvandvaḥ sa tu kṣatriyavācināmeva bhavati; andhakavṛṣṇīnāṃ kṣatriyatvāt(). tataśca dvaipyahaimāyanā ityuktaṃ pratyudāharaṇam(). ayamapi hi rājanyavācināmeva dvandvaḥ; andhakavṛṣṇiṣu vartamānatvadityata āha--"andhakavṛṣṇayaḥ" ityādi. "andhakavṛṣṇiṣu" ityetāvataiva kṣatriyagrahaṇe siddhe yadrājanyagrahaṇaṃ kriyate, tasyaitat? prayojanam()--viśiṣṭā ye'bhiṣiktavaṃśyāsteṣāṃ grahaṇaṃ yathā syādityevamartham(). vidyayā janmanā vā prāṇināmekalakṣaṇaḥ santānaḥ=vaṃśaḥ, iha tu janmanā ya ekalakṣaṇaḥ so'bhipretaḥ, tatra bhavo vaṃśyaḥ, digāditvāt? 4.3.54. yat(). tatraitat? syāt(). dvaipyahaimāyanā apyabhiṣiktavaṃśya eva kṣatttriyāḥ? ityata āha--"ete ca" ityādi. "saṅkarṣaṇavāsudevau" iti. saṅkarṣaṇaśca vāsudevaścetyekavacanāntayorayaṃ dvandvaḥ. "vṛṣṇikumārāḥ" iti. tatpuruṣo'yam(). "kurupāñcālāḥ" iti. atra sarvamasti, tathāpyandhakavṛṣṇigrahaṇānna bhavati; tatrāvṛtteḥ॥