Kāśikāvṛttī1:
neḥ paramuttarapadam antodāttaṃ bhavati anidhāne. nidhānam aprakāśatā. animūlam
See More
neḥ paramuttarapadam antodāttaṃ bhavati anidhāne. nidhānam aprakāśatā. animūlam
nyakṣam. nitṛṇam. bahuvrīhirayaṃ prādisamāso vā. avyayībhāve tu
samāsāntodāttatvena eva siddham. anidhāne iti kim? nivāgvṛṣalaḥ. nidaṇḍaḥ.
nihitavāk, nihitadaṇḍaḥ ityarthaḥ. niśabdo 'tra nidhānārthaṃ bravīti. pradayo hi
vṛttiviṣaye sasādhanāṃ kriyāmāhuḥ.
Kāśikāvṛttī2:
neranidhāne 6.2.192 neḥ paramuttarapadam antodāttaṃ bhavati anidhāne. nidhānam
See More
neranidhāne 6.2.192 neḥ paramuttarapadam antodāttaṃ bhavati anidhāne. nidhānam aprakāśatā. animūlam nyakṣam. nitṛṇam. bahuvrīhirayaṃ prādisamāso vā. avyayībhāve tu samāsāntodāttatvena eva siddham. anidhāne iti kim? nivāgvṛṣalaḥ. nidaṇḍaḥ. nihitavāk, nihitadaṇḍaḥ ityarthaḥ. niśabdo 'tra nidhānārthaṃ bravīti. pradayo hi vṛttiviṣaye sasādhanāṃ kriyāmāhuḥ.
Nyāsa2:
neranidhāne. , 6.2.191 "nidhānamaprakāśatā" iti. na nidhānamanidhānam(
See More
neranidhāne. , 6.2.191 "nidhānamaprakāśatā" iti. na nidhānamanidhānam(). "nirmūlam(), nyakṣam()" iti. "mūla pratiṣṭhāyām()" (dhā.pā.529)-asmāt? pacādyac(). tasmānmūlaśabdo'ntodāttaḥ. "vṛ()tṛ()vadihani kamikaṣibhyaḥ saḥ" (da.u.9.21) [kamikaṣiyumucibhyaḥ--da.u.] ityadhikṛtya "aśerdevane" (da.u.9.24) iti sapratyayāntatvādakṣaśabdo'pyantodāttaḥ. "nitṛ()ṇam()" iti. "nabviṣayasya" (phi.sū.2.26) iti tṛ()ṇamādyudāttam(). "bahuvrīhirayam()" ityādi. yadā bahuvrīhistadā--nigatāni mūlā nyasyeti vigrahaḥ. yadā prādisamāsastadā nigataṃ mūlamiti. avyayībhāvaḥ kasmādayaṃ na bhavati? ityāha--"avyayībhāve tu" ityādi. bahuvrīhau tu samāsāntodāttatvāpavādaḥ "bahuvrīhau prakṛtyā" 6.2.1 ityādinā pūrvapadasya prakṛtisvara uktaḥ. tatpuruṣe'pi "tatpuruṣe tulyārtha" 6.2.2 ityādinā; tena tayorvinā'nena vacanenāntodāttatvaṃ na sidhyati. avyayībhāve tu samāsāntodāttatvenaiva sidadham(), na hi tatra tasyāpavādaḥ uktaḥ.
"nivāgvṛṣalaḥ; nidaṇḍaḥ" iti. atra pūrvapadasya prakṛtisvara eva bhavati. vākśabdaḥ "kvibvacipracchi" (da.u.10.2) ityādinā kvibanto vyutpādita ādyudāttaḥ. "damu upaśame" (dhā.pā.1203)--asmāt? "ñamantāṅṅaḥ" (da.u.5.7) iti. tena daṇḍaśabdo'pyantodāttaḥ. "niśabdo'tri nidhānārthaṃ brāvīti" iti. aprakāśatāṃ brātītītyarthaḥ. kathaṃ punaratra niśabdo nidhānārthaṃ brāvīti? ityāha--"prādayo hi" ityādi. vṛttiśabdeneha samāsavṛttyādirguhrate. prādayo hi svabhāvenaiva vṛttiviṣaye sasādhanāṃ kriyāmāhuḥ. tasmādiha samāsavṛttau viṣayeyāsāvaprakāśanātmikā kriyā nidhānaśabdavācyā vāksādhanā, daṇḍasādhanā ca tāṃ niśabdo brāvīti॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents