saṃjñāyāṃ viṣaye gatikārakopapadād ktāntam uttarapadam antodāttaṃ bhavati ācitādīn varjayitvā. sambhūto rāmāyaṇaḥ. upahūtaḥ śākalyaḥ. parijagdhaḥ kauṇḍinyaḥ. sambhūtaḥ iti pratyarthāt bhavateḥ karmaṇi ktaḥ. gatiranantaraḥ 6-2-49 ityatra hi karmaṇi ityanuvartate, tadbādhanārthaṃ cedam. dhanuṣkhātā nadī. kuddālakhātaṃ nagaram. hastimṛditā bhūmiḥ. tṛtīyā karmaṇi 6-2-48 iti prāptiriha bādhyate. anācitādīnām iti kim? ācitam. apryācitam. āsvāpitam. parigṛhītam. naruktam. pratipannam. prāśliṣṭam. upahatam. upasthitam. saṃhitā 'gavi. saṃhitāśabdo yadā goranyasya saṃjñā tadā antodatto na bhavati. yadā tu goḥ saṃjñā tadā antodātta eva.

saṃjñāyām anācitādīnām 6.2.146 saṃjñāyāṃ viṣaye gatikārakopapadād ktāntam uttarapadam antodāttaṃ bhavati ācitādīn varjayitvā. sambhūto rāmāyaṇaḥ. upahūtaḥ śākalyaḥ. parijagdhaḥ kauṇḍinyaḥ. sambhūtaḥ iti pratyarthāt bhavateḥ karmaṇi ktaḥ. gatiranantaraḥ 6.2.49 ityatra hi karmaṇi ityanuvartate, tadbādhanārthaṃ cedam. dhanuṣkhātā nadī. kuddālakhātaṃ nagaram. hastimṛditā bhūmiḥ. tṛtīyā karmaṇi 6.2.48 iti prāptiriha bādhyate. anācitādīnām iti kim? ācitam. apryācitam. āsvāpitam. parigṛhītam. naruktam. pratipannam. prāśliṣṭam. upahatam. upasthitam. saṃhitā 'gavi. saṃhitāśabdo yadā goranyasya saṃjñā tadā antodatto na bhavati. yadā tu goḥ saṃjñā tadā antodātta eva.

saṃjñāyāmanācitādīnām?. , 6.2.145 "upahūtaḥ" iti. hveño niṣṭhā, "vacisvapi" 6.1.15 ityādinā saṃprasāraṇam(), "halapaḥ" 6.4.2 iti dīrghaḥ. "parijagdhaḥ" iti. "ado jagdhirlyapti kiti" 2.4.36 ityaderjagdhirādeśaḥ. "jhaṣastatordho'dhaḥ" 8.2.40 iti ghatvam(). "karmaṇi ktaḥ" iti. bhavaterakarmakatvāt? karmaniṣṭhā nopapadyata iti sambhūta iti kartarīyaṃ niṣṭheti kasyacidbhramaḥ syāt(), atastannirākaraṇāyāha--"sambhūtaḥ" iti. anekārthatvāddhātūnāṃ bhavatiratra prāptau vartate. ye ca prāptyarthāste niyogataḥ prāptyaiva karmaṇā sakarmakā sakarmakā bhavanti. yathā--"ṇīñ? prāpaṇe" (dhā.pā.901) ityevamādayaḥ. tāsmāt? prāptyarthādbhavateḥ sambhūta ityatra karmaṇi kta-. kiṃ punaḥ kāraṇaṃ karmaṇi kta iṣyate? ityāha--"gatiranantara ityatra karmaṇītyanuvartate" (iti. tataḥ kim()? ityāha--"tadbādhanārthaṃ cedam()" iti. "gatiranantaraḥ" 6.2.49 ityatra hi karmaṇītyanuvartate. idaṃ ca sūtraṃ, tat? "gatiranantaraḥ" 6.2.49 ityasyaiva bādhanārtham(). evaṃ caitadgatisvarasya bādhakaṃ bhavati, yadi karmaṇi kto vihitaḥ. tadantasyottarapadasyānenāntodāttatvaṃ vidhīyate, nānyathā. tasmāt? sambhūta ityatra karmaṇi kto draṣṭavya ityabhiprāyaḥ. "dhanuṣkhātā" iti. "khan? avadāraṇe" (dhā.pā.878) "janasanakhanām()" 6.4.42 ityāttavam(). "kartṛkaraṇe kṛtā bahulam()" 2.1.31 iti samāsaḥ. evaṃ "kuddālakhātā" ityevamādādapi. dhanuḥśabdaḥ "nabviṣayasyānisantasya" (phi.sū.2.26) ityādyudātadtaḥ. kuddālaśabdaḥ "laghāvante" (phi.sū.2.42) ityādinā madhyodāttaḥ. "hastimṛditā" iti. "mṛda kṣode" (dhā.pā.1515), hastiśabda "hastājjātau" 5.2.132 itīniparatayayāntatavādantodāttaḥ. "āsthāpitam()" iti. tiṣṭhaterṇiṭac(), "artihyī" 7.3.36 ityādinā puk(). "parigṛhītam()" (iti. "graho'liṭi dīrghaḥ" 6.2.37. "niruktam()" (iti). "vaca paribhāṣaṇe" (dhā.pā.1842), "vacisvapi" 6.1.15 ityādinā samprasāraṇam(), "coḥ kuḥ" 8.2.30. "pratipannam()" iti. "pada gatau" (dhā.pā.1169), "radābhyām()" 8.2.42, iti natvam(). "praśliṣṭam()" iti. "ṣliṣa āliṅgane" (dhā.pā.1186). "upadrūtam()" iti. "du dru gatau" (dhā.pā.944),945) "sthitam()" iti. "dyatisyati" 7.4.40 ityādinettvam(). "saṃhitā" iti. dadhāterhirādeśaḥ॥