Kāśikāvṛttī1:
śiteḥ uttarapadaṃ nityaṃ yadabahvaj bhasacchabdavarjitaṃ bahuvrīhau samāse tat
p
See More
śiteḥ uttarapadaṃ nityaṃ yadabahvaj bhasacchabdavarjitaṃ bahuvrīhau samāse tat
prakṛtisvaram bhavati. śitipādaḥ. śityaṃsaḥ. śityoṣṭhaḥ. pādaśabdo
vṛṣāditvādadyudāttaḥ. aṃsauṣṭhaśabdau ca pratyayasya nittvāt. śiteḥ iti kim?
darśanīyapādaḥ. nityagrahaṇam kim? śitikakut kakudasya vasthāyāṃ lopo vidhīyate. tatra
avasthāyā anyatra śitikakuda iti bahvajuttarapadaṃ bhavati iti tena na nityābahvac.
abahvaciti kim? śitilalāṭaḥ. bahuvrīhau iti kim? śiteḥ pādaḥ śitipādaḥ. abhasatiti
kim? śitibhasad. śitiśabda ādyudāttaḥ. pūrvapadaprakṛtisvarāpavādo yogaḥ.
Kāśikāvṛttī2:
śiter nityābahvajbahuvrīhāvabhasat 6.2.138 śiteḥ uttarapadaṃ nityaṃ yadabahvaj
See More
śiter nityābahvajbahuvrīhāvabhasat 6.2.138 śiteḥ uttarapadaṃ nityaṃ yadabahvaj bhasacchabdavarjitaṃ bahuvrīhau samāse tat prakṛtisvaram bhavati. śitipādaḥ. śityaṃsaḥ. śityoṣṭhaḥ. pādaśabdo vṛṣāditvādadyudāttaḥ. aṃsauṣṭhaśabdau ca pratyayasya nittvāt. śiteḥ iti kim? darśanīyapādaḥ. nityagrahaṇam kim? śitikakut kakudasya vasthāyāṃ lopo vidhīyate. tatra avasthāyā anyatra śitikakuda iti bahvajuttarapadaṃ bhavati iti tena na nityābahvac. abahvaciti kim? śitilalāṭaḥ. bahuvrīhau iti kim? śiteḥ pādaḥ śitipādaḥ. abhasatiti kim? śitibhasad. śitiśabda ādyudāttaḥ. pūrvapadaprakṛtisvarāpavādo yogaḥ.
Nyāsa2:
śiternityābahvaj bahuvrīhāvabhasat?. , 6.2.137 "śitipādaḥ" iti. śitiśa
See More
śiternityābahvaj bahuvrīhāvabhasat?. , 6.2.137 "śitipādaḥ" iti. śitiśabdaḥ "varṇānāṃ taṇatinitāntānām()" (phi.sū.2.33) iti phiṣādyudāttaḥ. "aṃsauṣṭhaśabdau" ityādi. "ama roge" (dhā.pā.1720) ityasmāt? "amaḥ san()" (paṃ.u.5.21) iti sanpratyayārnto'saśabdo vyatpādyate. oṣṭhaśabdo'pi "uṣikuṣigarttibyasthan()" (da.u.6.29) iti thanpratyayāntaḥ. tenaitau pratyayasya nitvādādyudāttau.
"darśanīyapādaḥ" iti. darśanīyaśabdo'nīyar? pratyayantaḥ. tena "upottamaṃ riti" 6.1.211 iti madhyodāttaḥ. tato'tra pūrvapadasya prakṛtisvara eva bhavati. evamuttareṣvapi pratyudāharaṇeṣu. kathaṃ punaḥ kakudaśabdo nityaṃ bahvaj? na bhavati? ityāha--"kakudasyāvasthāyāṃ lopaḥ" ityādi. "śitilalāṭaḥ" iti. "lala īpsāyām()" (dhā.pā.1687), asmāt? "uṇādayo bahulam()" 3.3.1 ityāṭapratyayaḥ, tena lalāṭaśabdo madyodāttaḥ. "śitipādaḥ" iti. śiteḥ pāda ityatra samāsasvara eva bhavati. "śitibhasat()" iti "śṛ()dṛ()bhasodiḥ" (da.u.6.42) iti bhasacchabdo vyutpādyate. tato'yamantodātta-॥
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents