Kāśikāvṛttī1:
hrasvasya tukiti vartate. chakāre parataḥ saṃhitāyāṃ viṣaye hrasvasya tugāgamo b
See More
hrasvasya tukiti vartate. chakāre parataḥ saṃhitāyāṃ viṣaye hrasvasya tugāgamo bhavati.
icchati. yacchati. hrasva eva atra āgamī, na tu tadantaḥ. tena cicchadatuḥ, cicchiduḥ
ityatra tukabhyāsasya grahaṇena na gṛhyate iti haladiḥśeṣeṇa na nivartyate, nāvayavāvayavaḥ
samudāyāvayavo bhavati iti.
Kāśikāvṛttī2:
che ca 6.1.73 hrasvasya tukiti vartate. chakāre parataḥ saṃhitāyāṃ viṣaye hrasv
See More
che ca 6.1.73 hrasvasya tukiti vartate. chakāre parataḥ saṃhitāyāṃ viṣaye hrasvasya tugāgamo bhavati. icchati. yacchati. hrasva eva atra āgamī, na tu tadantaḥ. tena cicchadatuḥ, cicchiduḥ ityatra tukabhyāsasya grahaṇena na gṛhyate iti haladiḥśeṣeṇa na nivartyate, nāvayavāvayavaḥ samudāyāvayavo bhavati iti.
Nyāsa2:
che ca. , 6.1.71 "che" iti yadyapyakāravataśchakārādeṣā saptamī tathāp
See More
che ca. , 6.1.71 "che" iti yadyapyakāravataśchakārādeṣā saptamī tathāpi cchakāra eva kevalastuko nimittam(), akārastūccāraṇārthaḥ. etacca "ijādeśca gurumato'nṛcchaḥ" 3.1.36 ityāmpratiṣedhādavasīyate. yadi hrakārasahitaśchakārastuko nimittaṃ syāt(), tadā ṛcchestugabhāvādasati gurumatvaṃ āmaḥ prasaṅgo nāstīti pratiṣedhaṃ na kuryāt(). "icchati" iti. "iṣugamiyamāṃ chaḥ" (7.3.77) tuk? cutvam().
pūrva()smastugvidhau hyasvānta āgamī, ataḥ sa evātrāgamīti kasya cid? bhrāntiḥ syāt(), atastāṃ nirākarttumāha--"hyasva eva" ityādi. evaṃ manyate--hyasvānukarṣaṇārthaścakāro'tra kriyate--hyasava evāgamī yathā syāt(), tadanto mā bhūdityevamartham()"; anyathā svaritatvādanantarattvācca pūrvasūtre ya āgamī, sa evehāpi vijñāsyata ityanarthakaścakāraḥ syāt(), hyasva evāgamini sati kimiṣṭaṃ sidhyati, yatastadarto'yaṃ yatnaḥ kriyate? ityāha--"tena" ityādi. yadi hyasvāntasya tuk? syāt? tadā cicchidaturityādau tasyābhyāsagrahaṇena grahaṇāddhalādiśeṣeṇa nivṛttiḥ syāt(). hyasve tvāgamini nāyamabhyāsasya haliti na bhavatyeva doṣaḥ.
kathaṃ punahryasva āgamini tugabyāsagrahaṇena gṛhrate? ityāha--"nāvayavāvayavaḥ" ityādi. itikaraṇo hetau. yasmādavayavasya yo'vayavaḥ sa samudāyasyāvayavo na bhavati. tasmāt? hyasva evāgamini tuko'bhyāsagrahaṇena na grahaṇaṃ bhavati. nāvayavāvayavaḥ samudāyasyāvayavo bhavatītyatra caitat? sūtravihitastugityābhiprāyo veditavyaḥ. yadi hraviśeṣeṇāvayavāvayavaḥ samudāyāvayavo na syāt(), evaṃ sati "śerate" ityatra ruṅāgamaḥ sāvaidhātukasyāvyavasya jhādeśasyāto'vaya iti so'pi samudāyasya sārvadhātukasyāvayavo na syāt(). tataḥ "śīṅaḥ sārvadhātuke guṇaḥ" 7.4.21 iti guṇo na syāt(); ruṭā sārvadhātukasya vyavahitatvāt? sa hravayava uktastameva vyavadadhyāt(), sa samudāyaṃ tu na vyavadadhātyeva. tasmāt? pūrvokta evābhiprāyo vṛttikārasya veditavyaḥ.
kasmāt? punaretat? satravihito'vayavāvayavaḥ samudāyasyāvayavo na bhavati? hyasvānukarṣaṇārthacakārakaraṇa sāmathryāt(). sa hi cakāro hyasvānukarṣaṇārtha evamarthaḥ kriyate--hyasvamātra āgamini tuko'bhyāsagrahaṇenāgrahaṇāddhalādiśeṣeṇa nivṛttirmā bhūditi. yadi caitatsūtravihito'pyavayavāyavaḥ samudāyāvayavaḥ syāt(), tadā hyasve'pyāgamini tukastu tadavayavayasyāpyabhyāsagrahaṇena grahaṇāddhalādiśeṣeṇa nivṛttyā bhavitavyamiti cakāro hyasvānukarṣaṇārtho niṣphalaḥ syāt(). tasmādayameva tugavayavāvayavaḥ samudāyāvayavo na bhavati, anyastu bhavatyeva. yuktaṃ caitat(). tathā hi bāhoryo'vayavo hastaḥ sa devadattasyāpyavayavo bhavatyeva, anyathā hastāvan? devadatta iti prayogo na syāt().
Laghusiddhāntakaumudī1:
hrasvasya che tuk. śivacchāyā.. Sū #101
Laghusiddhāntakaumudī2:
che ca 101, 6.1.71 hrasvasya che tuk. śivacchāyā॥
Tattvabodhinī1:
che ca. chakāropari akāra uccāraṇārthaḥ, `vidibhidicchide'riti nirdesāt. t Sū #118
See More
che ca. chakāropari akāra uccāraṇārthaḥ, `vidibhidicchide'riti nirdesāt. tena
`vicchinna'mityādi siddham. hyasvasyeti. etacca `hyasvasya piti
kṛtī'tyato'nuvartate, tuk ca.
Tattvabodhinī2:
che ca 118, 6.1.71 che ca. chakāropari akāra uccāraṇārthaḥ, "vidibhidicchid
See More
che ca 118, 6.1.71 che ca. chakāropari akāra uccāraṇārthaḥ, "vidibhidicchide"riti nirdesāt. tena "vicchinna"mityādi siddham. hyasvasyeti. etacca "hyasvasya piti kṛtī"tyato'nuvartate, tuk ca.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents