1/8:diggrahaṇam kimartham |
2/8:astriyām iti iyati ucyamāne prācīnā brāhmaṇī avācīnā śikhā iti atra api prasajyeta |
3/8:diggrahaṇe punaḥ kriyamāṇe na doṣaḥ bhavati |
4/8:atha strīgrahaṇam kimartham yāvatā dikśabdaḥ strīviṣayaḥ eva |
5/8:bhavati vai kaḥ cit dikśabdaḥ astrīviṣayaḥ api |
6/8:tat yathā prāk prācīnam |
7/8:pratyak pratīcīnam |
8/8:ucak udīcīnam |

añcatyantāt prātipadikātadikṣtriyāṃ vartamānāt svārthe vibhāṣā khaḥ pratyayo bhavati. prāk prācīnam. arvāk, arvācīnam. adikṣtriyām iti kim? prācī dik. pratīcī dik. diggrahaṇaṃ kim? prācīnā brāhmaṇī. avācīnā. strīgrahaṇaṃ kim? prācīnaṃ digramaṇīyam. udīcīnaṃ digraramaṇīyam.

vibhāṣā'ñceradikṣtriyām 5.4.8 añcatyantāt prātipadikātadikṣtriyāṃ vartamānāt svārthe vibhāṣā khaḥ pratyayo bhavati. prāk prācīnam. arvāk, arvācīnam. adikṣtriyām iti kim? prācī dik. pratīcī dik. diggrahaṇaṃ kim? prācīnā brāhmaṇī. avācīnā. strīgrahaṇaṃ kim? prācīnaṃ digramaṇīyam. udīcīnaṃ digraramaṇīyam.

vibhāṣāñceradikstriyām. adik?striyāmiti karmadhārayagarbo nañtatpuruṣaḥ. tadāha- -adikstrīvṛtteriti. prāgiti. `añcerlu'giti luptā'stātyantamidam prāci deśe ityarthe. prācīnamiti. khāntamidaṃ svabhāvādādheyaparam. svabhāvādeva sāmānye napuṃsakamekavacanāntatvaṃ ca. idaṃ tu padasaṃskārapakṣe. vākyasaṃskārapakṣe tu prāgādiśabdebhyaḥ samabhivyāhmatadeśakālasthavṛkṣādibodhakebhyaḥ khaḥ. tatra upasthitaviśeṣyaliṅgatyāge mānā'bhāvāt `prācīnā āmrā', `prācīnā vāṭī' `prācīnaṃ vana'miti bhavatītyāhuḥ. arvantamañcatīti vakṣyannarvacchabdaṃ vivṛṇoti– nikṛṣṭeti. amaravākyamidam. prācī digiti. liṅgaviśiṣṭaparibhāṣayā prāptiḥ. diggrahaṇaṃ kimiti. `astriyā'mitye tāvataiva prācī digityatrātiprasaṅghanirāśā\ufffdtka teneti praśnaḥ. avyāptiparihārārthamityāha–prācīnā brāāhṛṇīti. neyaṃ digrūpā strī, kiṃtu tadbhinnā strīti kho bhavatyeveti bhāvaḥ. strīgrahaṇaṃ kimiti. `adiśī'tyetāvataiva prācīnā brāāhṛṇītyatrā'vyāptinirāsātpraśnaḥ. idamapyavyāptiparihārārthamityāha–prācīnaṃ grāmādāmrā iti. sthānivatsūtrabha#āṣye'yaṃ prayogaḥ sthitaḥ. atra prācyāṃ diśītyarthe luptā'stātyantā prāgiti prakṛtiḥ. sa ca avyayatvādastrīti kho bhavetyevaveti bhāvaḥ.

vibhāṣā'ñceradik?striyām , 5.4.8 vibhāṣāñceradikstriyām. adik()striyāmiti karmadhārayagarbo nañtatpuruṣaḥ. tadāha--adikstrīvṛtteriti. prāgiti. "añcerlu"giti luptā'stātyantamidam prāci deśe ityarthe. prācīnamiti. khāntamidaṃ svabhāvādādheyaparam. svabhāvādeva sāmānye napuṃsakamekavacanāntatvaṃ ca. idaṃ tu padasaṃskārapakṣe. vākyasaṃskārapakṣe tu prāgādiśabdebhyaḥ samabhivyāhmatadeśakālasthavṛkṣādibodhakebhyaḥ khaḥ. tatra upasthitaviśeṣyaliṅgatyāge mānā'bhāvāt "prācīnā āmrā", "prācīnā vāṭī" "prācīnaṃ vana"miti bhavatītyāhuḥ. arvantamañcatīti vakṣyannarvacchabdaṃ vivṛṇoti--nikṛṣṭeti. amaravākyamidam. prācī digiti. liṅgaviśiṣṭaparibhāṣayā prāptiḥ. diggrahaṇaṃ kimiti. "astriyā"mitye tāvataiva prācī digityatrātiprasaṅghanirāśā()tka teneti praśnaḥ. avyāptiparihārārthamityāha--prācīnā brāāhṛṇīti. neyaṃ digrūpā strī, kiṃtu tadbhinnā strīti kho bhavatyeveti bhāvaḥ. strīgrahaṇaṃ kimiti. "adiśī"tyetāvataiva prācīnā brāāhṛṇītyatrā'vyāptinirāsātpraśnaḥ. idamapyavyāptiparihārārthamityāha--prācīnaṃ grāmādāmrā iti. sthānivatsūtrabha#āṣye'yaṃ prayogaḥ sthitaḥ. atra prācyāṃ diśītyarthe luptā'stātyantā prāgiti prakṛtiḥ. sa ca avyayatvādastrīti kho bhavetyevaveti bhāvaḥ.

vibhāṣāñcera. dik cāsau strī ceti dik?strī, tatra pratiṣedho, na tu diśi, striyāṃ ca, strīliṅgaikavacananirdeśāt. prācīnamiti. `acaḥ'ityakāralope kṛte `cau' iti dīrghaḥ. evamagre kvacidūhram. prācīnā brāāhṛṇīti. prakarṣeṃṇāñcatīti prācīnetyevaṃ kriyānimittako vā, deśakālanimittako vā ayaṃ śabdo brāāhṛṇyāṃ vartate, na tu diśīti pratiṣedhā'bhāvaḥ. prācīnamiti. prācyāṃ diśītyarthe `dikśabdebhyaḥ'ityastītiḥ `añcervu'giti luk. `luktaddhitalukī'ti ṅīpo luk. `taddhitaścā'sarvavibhakti'rityavyayatvāt strītvā'bāvaḥ. khe tu kṛte svabhāvānnapuṃsakatvam.

vibhāṣā'ñceradik?striyām 1548, 5.4.8 vibhāṣāñcera. dik cāsau strī ceti dik()strī, tatra pratiṣedho, na tu diśi, striyāṃ ca, strīliṅgaikavacananirdeśāt. prācīnamiti. "acaḥ"ityakāralope kṛte "cau" iti dīrghaḥ. evamagre kvacidūhram. prācīnā brāāhṛṇīti. prakarṣeṃṇāñcatīti prācīnetyevaṃ kriyānimittako vā, deśakālanimittako vā ayaṃ śabdo brāāhṛṇyāṃ vartate, na tu diśīti pratiṣedhā'bhāvaḥ. prācīnamiti. prācyāṃ diśītyarthe "dikśabdebhyaḥ"ityastītiḥ "añcervu"giti luk. "luktaddhitalukī"ti ṅīpo luk. "taddhitaścā'sarvavibhakti"rityavyayatvāt strītvā'bāvaḥ. khe tu kṛte svabhāvānnapuṃsakatvam.