anitye varṇe vartamānāt lohitaśabdāt svārthe kanpratyayo bhavati. lohitakaḥ kopena. lohitakaḥ pīḍanena. anitye iti kim? lohito gauḥ. lohitaṃ rudhiram. lohitālliṅgabādhanaṃ vā vaktavyam. lohitikā kopena. lohinikā kopena.

varṇe ca anitye 5.4.31 anitye varṇe vartamānāt lohitaśabdāt svārthe kanpratyayo bhavati. lohitakaḥ kopena. lohitakaḥ pīḍanena. anitye iti kim? lohito gauḥ. lohitaṃ rudhiram. lohitālliṅgabādhanaṃ vā vaktavyam. lohitikā kopena. lohinikā kopena.

varṇe cā'nitye. anitye varṇe vidyamānāllohitaśabdātsvārthe kansyādityarthaḥ. amaṇyarthamidam. kopanimittakaṃ devadattādervauhityamanityameva, kopā'bhāve tadabhāvāt. yadyapi māṇikyamaṇilauhityamapi anityameva, māṇikye naṣṭe tannāśāt, tathāpi āśrayadravyasya utpattiprabhṛti nāśaparyantaṃ yo varṇo vartate, sa varṇo nitya ityabhimatamiti na doṣaḥ. syādetat. `lohitikālohitikā vā kopena'ti striyāṃ rūpadvayamidhyate. tatra lohitaśabdāt `varṇādanudāttā'diti natvasanniyogaśiṣṭaṃ ṅīpaṃ paratvātsyārthikatayā antaraṅgatvācca bādhitvā kani kṛte sati natvasanniyogaśiṣṭaṅīpo na prasaktiḥ, kopadhatvena topadhatvā'bhāvāt. tataśca lohitakaśabdāt `ajādyataḥ' iti ṭāpi `pratyayasthā'diti ittve lohitiketyeva syānnatu tatra lohiniketi. ata āha– lohitālliṅgabādhanaṃ veti. vārtikamidam. lohitaśabdātparasya strīliṅgabodhakapratyayasya kanā bādho vā syādityarthaḥ. asati tu kanā ṅīpo bādhe lohinīśabdātparasya strīliṅgabodhakapratyayasya kanā bādho vā syādityarthaḥ. asati tu kanā ṅīpo bādhe lohitāśabdātkani `ke'ṇaḥ' iti hyasve kannantāṭṭapi lohiniketi sidhyati. sati tu kanā ṅīpo bādhe lohitāśabdātkani `ke'ṇaḥ' ita#i hyasve ṭāpi lohitiketi bhavati. nanu `ṅyāp prātipadikā'dityatra liṅgaviśiṣṭaparibhāṣayaiva siddhe ṅyābgrahaṇaṃ ṅyābantādeva taddhitā bhavanti, natu ṅyābbhyāṃ prāgityevamarthamityuktam. evaṃca ṅīpaḥ prāk kanaḥ prasakterevā'bhāvādidaṃ vārtikaṃ vyarthamiti cet, ata eva vārtikālliṅgātsvārthikataddhiteṣu ṅyābgrahaṇaṃ na saṃbadhyate. na ca `subantāttaddhitotpatti'riti siddhāntāt `kutsite' iti sūtrasthabhāṣyarītyā svārthadravyaliṅgasaṅkhyākārakakutsādiprayuktakāryāṇāṃ kramikatayā ṅyābantādeva supi tataḥ kani rūpasiddhervacamidaṃ vyarthamiti vācyam, kārakakutsādiprayuktakāryāṇāṃ kramikatayā ṅyābantādeva supi tataḥ kani rūpasiddhervacanamidaṃ vyarthamiti vācyam, ata eva svārthikataddhitānāṃ prātipadikādeva pravṛttivijñānādityanyatra vistaraḥ.

varṇe cā'nitye , 5.4.31 varṇe cā'nitye. anitye varṇe vidyamānāllohitaśabdātsvārthe kansyādityarthaḥ. amaṇyarthamidam. lohitakaḥ kopeneti. "devadattādi"riti śeṣaḥ. kopanimittakaṃ devadattādervauhityamanityameva, kopā'bhāve tadabhāvāt. yadyapi māṇikyamaṇilauhityamapi anityameva, māṇikye naṣṭe tannāśāt, tathāpi āśrayadravyasya utpattiprabhṛti nāśaparyantaṃ yo varṇo vartate, sa varṇo nitya ityabhimatamiti na doṣaḥ. syādetat. "lohitikālohitikā vā kopena"ti striyāṃ rūpadvayamidhyate. tatra lohitaśabdāt "varṇādanudāttā"diti natvasanniyogaśiṣṭaṃ ṅīpaṃ paratvātsyārthikatayā antaraṅgatvācca bādhitvā kani kṛte sati natvasanniyogaśiṣṭaṅīpo na prasaktiḥ, kopadhatvena topadhatvā'bhāvāt. tataśca lohitakaśabdāt "ajādyataḥ" iti ṭāpi "pratyayasthā"diti ittve lohitiketyeva syānnatu tatra lohiniketi. ata āha--lohitālliṅgabādhanaṃ veti. vārtikamidam. lohitaśabdātparasya strīliṅgabodhakapratyayasya kanā bādho vā syādityarthaḥ. asati tu kanā ṅīpo bādhe lohinīśabdātparasya strīliṅgabodhakapratyayasya kanā bādho vā syādityarthaḥ. asati tu kanā ṅīpo bādhe lohitāśabdātkani "ke'ṇaḥ" iti hyasve kannantāṭṭapi lohiniketi sidhyati. sati tu kanā ṅīpo bādhe lohitāśabdātkani "ke'ṇaḥ" ita#i hyasve ṭāpi lohitiketi bhavati. nanu "ṅyāp prātipadikā"dityatra liṅgaviśiṣṭaparibhāṣayaiva siddhe ṅyābgrahaṇaṃ ṅyābantādeva taddhitā bhavanti, natu ṅyābbhyāṃ prāgityevamarthamityuktam. evaṃca ṅīpaḥ prāk kanaḥ prasakterevā'bhāvādidaṃ vārtikaṃ vyarthamiti cet, ata eva vārtikālliṅgātsvārthikataddhiteṣu ṅyābgrahaṇaṃ na saṃbadhyate. na ca "subantāttaddhitotpatti"riti siddhāntāt "kutsite" iti sūtrasthabhāṣyarītyā svārthadravyaliṅgasaṅkhyākārakakutsādiprayuktakāryāṇāṃ kramikatayā ṅyābantādeva supi tataḥ kani rūpasiddhervacamidaṃ vyarthamiti vācyam, kārakakutsādiprayuktakāryāṇāṃ kramikatayā ṅyābantādeva supi tataḥ kani rūpasiddhervacanamidaṃ vyarthamiti vācyam, ata eva svārthikataddhitānāṃ prātipadikādeva pravṛttivijñānādityanyatra vistaraḥ.

varṇe cā'nitye. anitye kim?. lahitaṃ rudhiram. lohitā lākṣā. anityatvamiha svasamānādhikaraṇadhvaṃsapratiyogitvām. ataeva `rakte'ityuttarasūtraṃ sārthakam. lākṣādinā rakte lauhityasya yāvadāśrayamavasthānena nityatayā pūrveṇā'siddheḥ. paruṣastasminneva kṣaṇādūdhrvaṃ kopaśāntau lauhityaṃ naśyatīti bhavatyatrā'nityo varṇaḥ. `prātipadikāttaddhitāḥ'iti pakṣasya `pratipadavidhānamātreṇā'pavādatve'miti pakṣasya cāśrayaṇe `varṇādanudāttā'dityataḥ prāgeva kani kṛte lohitiketi rūpaṃ na syādityāśaṅkāyāmāha—.

varṇe cā'nitye 1562, 5.4.31 varṇe cā'nitye. anitye kim(). lahitaṃ rudhiram. lohitā lākṣā. anityatvamiha svasamānādhikaraṇadhvaṃsapratiyogitvām. ataeva "rakte"ityuttarasūtraṃ sārthakam. lākṣādinā rakte lauhityasya yāvadāśrayamavasthānena nityatayā pūrveṇā'siddheḥ.lohitālliṅgabādhanaṃ vā. lohitaka ithi. kopena lohito yaḥ paruṣastasminneva kṣaṇādūdhrvaṃ kopaśāntau lauhityaṃ naśyatīti bhavatyatrā'nityo varṇaḥ. "prātipadikāttaddhitāḥ"iti pakṣasya "pratipadavidhānamātreṇā'pavādatve"miti pakṣasya cāśrayaṇe "varṇādanudāttā"dityataḥ prāgeva kani kṛte lohitiketi rūpaṃ na syādityāśaṅkāyāmāha---.