uraḥprabhṛtyantāt bahuvrīheḥ kappratyayo bhavati. vyūḍham uraḥ asya vyūḍhoraskaḥ. priyasarpiṣkaḥ. avamuktopānatkaḥ. pumānanaḍvān payaḥ nauḥ lakṣmīḥ iti vibhaktyantāḥ paṭhyante, na prātipadikāni. tatra idaṃ prayojanam ekavacanāntānām eva grahaṇam iha vijñāyeta, dvivacanabahuvacanāntānāṃ mā bhūtiti. tatra śeṣad vibhāṣā 5-4-154 iti vikalpa eva bhavati iti. dvipumān, dvipuṃskaḥ. bahupumān, bahupuṃskaḥ. uras. sarpis. upānaḥ. pumān. anaḍvān. nauḥ. payaḥ. lakṣmīḥ. dadhi. madhu. śāli. arthān nañaḥ anarthakaḥ.

uraḥprabhṛtibhyaḥ kap 5.4.151 uraḥprabhṛtyantāt bahuvrīheḥ kappratyayo bhavati. vyūḍham uraḥ asya vyūḍhoraskaḥ. priyasarpiṣkaḥ. avamuktopānatkaḥ. pumānanaḍvān payaḥ nauḥ lakṣmīḥ iti vibhaktyantāḥ paṭhyante, na prātipadikāni. tatra idaṃ prayojanam ekavacanāntānām eva grahaṇam iha vijñāyeta, dvivacanabahuvacanāntānāṃ mā bhūtiti. tatra śeṣad vibhāṣā 5.4.154 iti vikalpa eva bhavati iti. dvipumān, dvipuṃskaḥ. bahupumān, bahupuṃskaḥ. uras. sarpis. upānaḥ. pumān. anaḍvān. nauḥ. payaḥ. lakṣmīḥ. dadhi. madhu. śāli. arthān nañaḥ anarthakaḥ.

uraḥprabhṛtibhyaḥ kap?. , 5.4.151 "śeṣādvibhāṣā" 5.4.154 iti kapi siddhe nityārthaṃ vacanam(). "priyasapiṣkaḥ" iti. "iṇaḥ ṣaḥ" 8.3.39 iti viṣarsanīyasya ṣakāraḥ. avamukte upānahau yena sa "avamuktopānatkaḥ" iti. "naho dhaḥ" 8.2.34 iti vihitasya dhakārasya "jhalāṃ jaśo'nte" 8.2.39 iti jaśtvam()--dakāraḥ, tasya "khari ca" 8.4.54 iti catrvam()--takāraḥ. kiṃ punaretadvibhaktyantānāṃ pāṭhe prayojanam()? ityāha--"tatra" ityādi. tattretyanena vibhaktyantānāṃ pāṭhaḥ pratyavamṛśyate. "arthānnañaḥ" iti. nañparo yo'rthaśabdastadantādbahuvrīheḥ kabbhavati. nāstyartho'syeti anarthakaḥ॥

uraḥprabhṛtibhyaḥ kap. bahuvrīhau samāsāntastaddhita iti viśeṣaḥ. taddhitatvāt kakārasya netsaṃjñā. vyūḍhoraska iti. vyūḍhaṃ=viśālam ura=vakṣo yasyeti vigrahaḥ. kap. `so'padādau' iti satvam. priyasarpiṣka iti. priyaṃ sarpiryasyeti vigrahaḥ. kap. `iṇaḥ ṣa' iti ṣatvam. nanu dvau pumāṃsau yasya sa dvipumānityanupapannam, uraḥ prabhṛtiṣu pumāniti puṃsśabdasya pāṭhādityata āha–iheti. gaṇe'vibhaktikānāmeva pāṭhaḥ. iha tu keṣāṃcidekavacanāntānāmeva pāṭhastadvivakṣārtha iti bhāvaḥ. dvipuṃska iti. `saṃpuṃkānā'miti saḥ. arthānnaña iti. gaṇasūtram. naña paro yo'rthaśabdastadantādbahuvrīheḥ kap syāditi tadarthaḥ. anarthakamiti. avidyamāno'rtho yasyeti vigrahaḥ. apārtham-apārthakamiti. apagato'rtho yasmāditi vigrahaḥ. atra nañ?pūrvakatvānna nityaḥ kaviti bhāvaḥ.

uraḥprabhṛtibhyaḥ kap 880, 5.4.151 uraḥprabhṛtibhyaḥ kap. bahuvrīhau samāsāntastaddhita iti viśeṣaḥ. taddhitatvāt kakārasya netsaṃjñā. vyūḍhoraska iti. vyūḍhaṃ=viśālam ura=vakṣo yasyeti vigrahaḥ. kap. "so'padādau" iti satvam. priyasarpiṣka iti. priyaṃ sarpiryasyeti vigrahaḥ. kap. "iṇaḥ ṣa" iti ṣatvam. nanu dvau pumāṃsau yasya sa dvipumānityanupapannam, uraḥ prabhṛtiṣu pumāniti puṃsśabdasya pāṭhādityata āha--iheti. gaṇe'vibhaktikānāmeva pāṭhaḥ. iha tu keṣāṃcidekavacanāntānāmeva pāṭhastadvivakṣārtha iti bhāvaḥ. dvipuṃska iti. "saṃpuṃkānā"miti saḥ. arthānnaña iti. gaṇasūtram. naña paro yo'rthaśabdastadantādbahuvrīheḥ kap syāditi tadarthaḥ. anarthakamiti. avidyamāno'rtho yasyeti vigrahaḥ. apārtham-apārthakamiti. apagato'rtho yasmāditi vigrahaḥ. atra nañ()pūrvakatvānna nityaḥ kaviti bhāvaḥ.

uraḥ prabhṛtibhyaḥ kap. uraḥ prabhṛtyantādbahubrāīheḥ kapsyāte. `samāsārthottarapadāntāḥ samāsāntāḥ'iti pakṣe tu bahuvrīheścaramāvayavebhya uraḥprabhṛtibhyaḥ kabiti byākhyeyam. taddhitatvātkasya netvam. vyūḍhoraska iti. vyūḍhaṃ viśālamuro yasya saḥ. `so'padādau'iti visarjanīyasya saḥ. priyasarpiṣka iti. `iṇaḥ ṣaḥ' iti visargasya ṣatvam. ekavacanāntanīti. `nadyṛtaśce'ti siddhe lakṣāmīśabdapāṭhastviha ekavacanāntalakṣmī śabdāvayavakabahuvrīhereva nityaṃ kap, anyatra `śeṣā'diti vikalpa eveti niyamārthaḥ. tena `akṛśamakṛśalakṣmīścetasā śaṃsitaṃ saḥ'iti bhāraviprayogaḥ siddhaḥ. akṛśā lakṣmyo yasyeti vigrahaḥ. yattu prācoktaṃ=`nadyṛtaśce'ti kap, bahulakṣmīka iti. tadayuktam. saṅkhyāvācibahuśabdasyaikavacanāntatvā'bhāvātprakṛtaniyamena vāritatvāt. bahvī adhikā lakṣmīryasyeti vigrahe vaipulyavācina ekavacanāntatvasaṃbhave'pi viśeṣanavidherbalīyastvena `uraḥprabhṛtibhyaḥ kap' ityeva vaktumucitatvāt. yadā tu `niyamaśāstrāṇāṃ niṣedhamukhena pravṛtti' rityāśrīyate tadā prācoktamapi samyageveti jñeyam. arthānnaña iti. gaṇasūtramidam. anarthakenāpīti. kathaṃ tarhi `supatha#ī nagarī'ti halanteṣūktaṃ, kapo'tra durvāratvāt. na ca `na pūjanāt'ityanena `ṛkpūrabdhūḥ—-'ityasyaiva kapo'pi niṣedhaḥ śaṅkyaḥ. ṣacaḥ prācīnānāmeva sa niṣedha iti vakṣyamāṇatvāt. kappratyayasya ṣaca uttaratvāt. satyam. samāsāntavidheranityatvātsādhuriti samādheyam. `yuvoranākau'iti sūtre supathīti bhāṣyāccetyuktam.

uraḥprabhṛtibhyaḥ kap 762, 5.4.151 uraḥ prabhṛtibhyaḥ kap. uraḥ prabhṛtyantādbahubrāīheḥ kapsyāte. "samāsārthottarapadāntāḥ samāsāntāḥ"iti pakṣe tu bahuvrīheścaramāvayavebhya uraḥprabhṛtibhyaḥ kabiti byākhyeyam. taddhitatvātkasya netvam. vyūḍhoraska iti. vyūḍhaṃ viśālamuro yasya saḥ. "so'padādau"iti visarjanīyasya saḥ. priyasarpiṣka iti. "iṇaḥ ṣaḥ" iti visargasya ṣatvam. ekavacanāntanīti. "nadyṛtaśce"ti siddhe lakṣāmīśabdapāṭhastviha ekavacanāntalakṣmī śabdāvayavakabahuvrīhereva nityaṃ kap, anyatra "śeṣā"diti vikalpa eveti niyamārthaḥ. tena "akṛśamakṛśalakṣmīścetasā śaṃsitaṃ saḥ"iti bhāraviprayogaḥ siddhaḥ. akṛśā lakṣmyo yasyeti vigrahaḥ. yattu prācoktaṃ="nadyṛtaśce"ti kap, bahulakṣmīka iti. tadayuktam. saṅkhyāvācibahuśabdasyaikavacanāntatvā'bhāvātprakṛtaniyamena vāritatvāt. bahvī adhikā lakṣmīryasyeti vigrahe vaipulyavācina ekavacanāntatvasaṃbhave'pi viśeṣanavidherbalīyastvena "uraḥprabhṛtibhyaḥ kap" ityeva vaktumucitatvāt. yadā tu "niyamaśāstrāṇāṃ niṣedhamukhena pravṛtti" rityāśrīyate tadā prācoktamapi samyageveti jñeyam. arthānnaña iti. gaṇasūtramidam. anarthakenāpīti. kathaṃ tarhi "supatha#ī nagarī"ti halanteṣūktaṃ, kapo'tra durvāratvāt. na ca "na pūjanātityanena "ṛkpūrabdhūḥ----"ityasyaiva kapo'pi niṣedhaḥ śaṅkyaḥ. ṣacaḥ prācīnānāmeva sa niṣedha iti vakṣyamāṇatvāt. kappratyayasya ṣaca uttaratvāt. satyam. samāsāntavidheranityatvātsādhuriti samādheyam. "yuvoranākau"iti sūtre supathīti bhāṣyāccetyuktam.