1/9:kimartham ṣac pratyayāntaram vidhīyate na ṭac prakṛtaḥ saḥ anuvartiṣyate |
2/9:ataḥ uttaram paṭhati |
3/9:ṣaci pratyayāntarakaraṇam anantodāttārtham |*
4/9:ṣaci pratyayāntaram kriyate |
5/9:kim prayojanam |
6/9:anantodāttārtham |
7/9:anantodāttāḥ prayojayanti |
8/9:cakrasaktham |
9/9:cakrasakthī |

svāṅgavācī yaḥ sakthiśabdaḥ akṣiśabdaśca tadantāt bahuvrīheḥ ṣac pratyayo bhavati samāsāntaḥ. ayam artho 'bhipretaḥ. sūtre tu duḥśliṣṭavibhaktīni padāni. dīrghaṃ sakthi yasya dīrghasakthaḥ. kalyāṇākṣaḥ. lohitākṣaḥ. viśālākṣaḥ. bahuvrīhau iti kim? paramasakthiḥ. paramākṣiḥ. sakthyakṣṇoḥ iti kim? dīrghajānuḥ. subāhuḥ. svāṅgātiti kim? dīrghaskthi śakaṭam sthulākṣiḥ ikṣuḥ. ṭaci prakṛte ṣajgrahaṇaṃ svarārtham. cakrasakthī strī. dīrghasakthī strī. sakthaṃ cākrāntāt 6-2-198 iti vibhāṣayottarapadasya antodāttatā vidhīyate. tatra yasmin pakṣe na astyudāttatvaṃ tatra ṅīpi sati udāttanivṛttisvarasya abhāvādanudāttaḥ śrūyeta. ṅīṣi tu sarvatra udāttaḥ siddho bhavati. bahuvrīhigrahaṇam ā pādaparisamāpteranuvartate.

bahuvrīhau sakthyakṣṇoḥ svāṅgāt ṣac 5.4.113 svāṅgavācī yaḥ sakthiśabdaḥ akṣiśabdaśca tadantāt bahuvrīheḥ ṣac pratyayo bhavati samāsāntaḥ. ayam artho 'bhipretaḥ. sūtre tu duḥśliṣṭavibhaktīni padāni. dīrghaṃ sakthi yasya dīrghasakthaḥ. kalyāṇākṣaḥ. lohitākṣaḥ. viśālākṣaḥ. bahuvrīhau iti kim? paramasakthiḥ. paramākṣiḥ. sakthyakṣṇoḥ iti kim? dīrghajānuḥ. subāhuḥ. svāṅgātiti kim? dīrghaskthi śakaṭam sthulākṣiḥ ikṣuḥ. ṭaci prakṛte ṣajgrahaṇaṃ svarārtham. cakrasakthī strī. dīrghasakthī strī. sakthaṃ cākrāntāt 6.2.197 iti vibhāṣayottarapadasya antodāttatā vidhīyate. tatra yasmin pakṣe na astyudāttatvaṃ tatra ṅīpi sati udāttanivṛttisvarasya abhāvādanudāttaḥ śrūyeta. ṅīṣi tu sarvatra udāttaḥ siddho bhavati. bahuvrīhigrahaṇam ā pādaparisamāpteranuvartate.

svāṅgavācisakthyakṣyantādbahuvrīheḥ ṣac syāt. dīrghasakthaḥ. jalajākṣī. svāṅgātkim? dīrghasakthi śakaṭam. sthūlākṣā veṇuyaṣṭiḥ. akṣṇo'darśanāditi vakṣyamāṇo'c..

bahuvrīhau sakthyakṣṇoḥ svāṅgātṣac 974, 5.4.113 svāṅgavācisakthyakṣyantādbahuvrīheḥ ṣac syāt. dīrghasakthaḥ. jalajākṣī. svāṅgātkim? dīrghasakthi śakaṭam. sthūlākṣā veṇuyaṣṭiḥ. akṣṇo'darśanāditi vakṣyamāṇo'c॥

bahuvrīhau. vyatyayeneti. `sakthyakṣṇo'riti ṣaṣṭhī pañcamyarthe, `vyatyayo bahula'miti chandasivacanādityarthaḥ. `chandovatsūtrāṇi bhavantī'ti bhāṣyam. `bahuvrīhā'viti saptamī vyatyayena pañcamyarthe. tadāha–svāṅgavācīti. sakthyakṣyantāditi. bahuvrīhiviśeṣaṇatvāttadantavidhiriti bhāvaḥ. ṣacsyāditi. samāsāntastaddhitaśceti jñeyam. dīrghasaktha iti. `ṣac'. yasyeti ce'ti lopaḥ. jalajākṣīti. jalaje iva akṣiṇī yasyā iti vigrahaḥ. samāse ṣaci `nastaddhite' iti ṭilopaḥ. ṣittvānṅīp. ṣittvaṃ ṅīṣarthamiti bhāvaḥ. dīrghasakthi śakaṭamiti. dīrghe sakthinī=sakthisadṛśāvoṣādaṇḍau yasyeti vigrahaḥ. atra sakthiśabdārthayorīṣādaṇḍayoḥ `adravaṃ mūrtimatsvāṅga'mityādisvāṅgalakṣaṇā'bhāvānna ṣajiti bhāvaḥ. atra `svāṅgā'dityasya pratyudāharaṇāntaramāha–sthūlākṣeti. sthūlāni akṣāṇi=parvagranthayo yasyā iti bahuvrīhiḥ. asvāṅgatvādiha na ṣajiti bhāvaḥ. nanu ṣajabhāve'pi nāntalakṣaṇaṅīpi sthūlākṣiṇīti syādityata āha–akṣṇo'darśanādityajiti. ṣaci tu ṣittvalakṣaṇaṅīṣsyāditi bhāvaḥ.

bahuvrīhau sakthyakṣṇoḥ svāṅgātṣac 843, 5.4.113 bahuvrīhau. vyatyayeneti. "sakthyakṣṇo"riti ṣaṣṭhī pañcamyarthe, "vyatyayo bahula"miti chandasivacanādityarthaḥ. "chandovatsūtrāṇi bhavantī"ti bhāṣyam. "bahuvrīhā"viti saptamī vyatyayena pañcamyarthe. tadāha--svāṅgavācīti. sakthyakṣyantāditi. bahuvrīhiviśeṣaṇatvāttadantavidhiriti bhāvaḥ. ṣacsyāditi. samāsāntastaddhitaśceti jñeyam. dīrghasaktha iti. "ṣac". yasyeti ce"ti lopaḥ. jalajākṣīti. jalaje iva akṣiṇī yasyā iti vigrahaḥ. samāse ṣaci "nastaddhite" iti ṭilopaḥ. ṣittvānṅīp. ṣittvaṃ ṅīṣarthamiti bhāvaḥ. dīrghasakthi śakaṭamiti. dīrghe sakthinī=sakthisadṛśāvoṣādaṇḍau yasyeti vigrahaḥ. atra sakthiśabdārthayorīṣādaṇḍayoḥ "adravaṃ mūrtimatsvāṅga"mityādisvāṅgalakṣaṇā'bhāvānna ṣajiti bhāvaḥ. atra "svāṅgā"dityasya pratyudāharaṇāntaramāha--sthūlākṣeti. sthūlāni akṣāṇi=parvagranthayo yasyā iti bahuvrīhiḥ. asvāṅgatvādiha na ṣajiti bhāvaḥ. nanu ṣajabhāve'pi nāntalakṣaṇaṅīpi sthūlākṣiṇīti syādityata āha--akṣṇo'darśanādityajiti. ṣaci tu ṣittvalakṣaṇaṅīṣsyāditi bhāvaḥ.

vyatyayena ṣaṣṭhīti. etaccopalakṣaṇaṃ, saptamyapi vyatyayenaiva. tadāha— svāṅgavācītyādi. `adravaṃ mūrtima'dityādilakṣaṇalakṣitaṃ svāṅgaṃ gṛhrate. tena `śobhanākṣī pratime'tyādiprayogo nirbādha evetyāhuḥ. ṣacsyāditi. ṣo ṅīṣarthaḥ. castu `citaḥ' ityantodāttārthaḥ. tenātra pūrvapajaprakṛtisvaro na bhavati. sthūlākṣeti. sthūlāni akṣīṇ=parvāṅkurāṇi yasyāḥ sā. prācā tu sthūlākṣirikṣuriti pratyudāhmatam. tanna. `akṣāṇo'darśanā'dityaco durvāratvāt. yadapi samāsāntavidheranityatvātsa na kṛta iti kaiścivdyākhyātaṃ, tadasāram. evaṃhi ṣajapi tathaiva na bhaviṣyatīti pratyudāharaṇasyā'saṅgatiprasaṅgāt.

bahuvrīhau sakthyakṣṇoḥ svāṅgātṣac 739, 5.4.113 vyatyayena ṣaṣṭhīti. etaccopalakṣaṇaṃ, saptamyapi vyatyayenaiva. tadāha---svāṅgavācītyādi. "adravaṃ mūrtima"dityādilakṣaṇalakṣitaṃ svāṅgaṃ gṛhrate. tena "śobhanākṣī pratime"tyādiprayogo nirbādha evetyāhuḥ. ṣacsyāditi. ṣo ṅīṣarthaḥ. castu "citaḥ" ityantodāttārthaḥ. tenātra pūrvapajaprakṛtisvaro na bhavati. sthūlākṣeti. sthūlāni akṣīṇ=parvāṅkurāṇi yasyāḥ sā. prācā tu sthūlākṣirikṣuriti pratyudāhmatam. tanna. "akṣāṇo'darśanā"dityaco durvāratvāt. yadapi samāsāntavidheranityatvātsa na kṛta iti kaiścivdyākhyātaṃ, tadasāram. evaṃhi ṣajapi tathaiva na bhaviṣyatīti pratyudāharaṇasyā'saṅgatiprasaṅgāt.