Kāśikāvṛttī1:
tiṅaśca 5-3-56 ityeva. avyayānām sarvanāmnāṃ ca prāgivīyeṣvartheṣu akac
pratyayo
See More
tiṅaśca 5-3-56 ityeva. avyayānām sarvanāmnāṃ ca prāgivīyeṣvartheṣu akac
pratyayo bhavati, sa ca prāk ṭeḥ, na parataḥ. kasya apavādaḥ. uccakaiḥ. nīcakaiḥ. śanakaiḥ.
sarvanāmnaḥ khalvapi sarvake. viśvake. ubhayake. prātipadikāt, supaḥ iti dvayam api iha
anuvartate. tatra abhidhānato vyavasthā bhavati. kvacit prātipadikasya prāk ṭeḥ
pratyayo bhavati, kvacit subantasya. yuṣmakābhiḥ , asmakābhiḥ, yuṣmakāsu, asmakāsu,
yuvakayoḥ, āvakayoḥ, ityatra prātipadikasya. tvayakā, mayakā, tvayaki, mayaki ityatra
subantasya. akacprakaraṇe tūṣṇīmaḥ kāmpratyayo vaktavyaḥ. sa ca mittvādantyātacaḥ
paro bhavati. tuṣṇīkām āste. tūṣṇīkāṃ tiṣṭhati. śīle ko malopaśca vaktavyaḥ.
tūṣṇīṃśīlaḥ tūṣṇīkaḥ. tiṅaśca 5-3-56 iti prakṛtamatra sambadhyate. pacataki.
jalpataki.
Kāśikāvṛttī2:
avyayasarvanāmnām akac prāk ṭeḥ 5.3.71 tiṅaśca 5.3.56 ityeva. avyayānām sarvanā
See More
avyayasarvanāmnām akac prāk ṭeḥ 5.3.71 tiṅaśca 5.3.56 ityeva. avyayānām sarvanāmnāṃ ca prāgivīyeṣvartheṣu akac pratyayo bhavati, sa ca prāk ṭeḥ, na parataḥ. kasya apavādaḥ. uccakaiḥ. nīcakaiḥ. śanakaiḥ. sarvanāmnaḥ khalvapi sarvake. viśvake. ubhayake. prātipadikāt, supaḥ iti dvayam api iha anuvartate. tatra abhidhānato vyavasthā bhavati. kvacit prātipadikasya prāk ṭeḥ pratyayo bhavati, kvacit subantasya. yuṣmakābhiḥ , asmakābhiḥ, yuṣmakāsu, asmakāsu, yuvakayoḥ, āvakayoḥ, ityatra prātipadikasya. tvayakā, mayakā, tvayaki, mayaki ityatra subantasya. akacprakaraṇe tūṣṇīmaḥ kāmpratyayo vaktavyaḥ. sa ca mittvādantyātacaḥ paro bhavati. tuṣṇīkām āste. tūṣṇīkāṃ tiṣṭhati. śīle ko malopaśca vaktavyaḥ. tūṣṇīṃśīlaḥ tūṣṇīkaḥ. tiṅaśca 5.3.56 iti prakṛtamatra sambadhyate. pacataki. jalpataki.
Nyāsa2:
avyayasarvanāmnāmakacprāk? ṭeḥ. , 5.3.71 "kasyāpavādaḥ" iti. nanu ca b
See More
avyayasarvanāmnāmakacprāk? ṭeḥ. , 5.3.71 "kasyāpavādaḥ" iti. nanu ca bhinnadeśatvāt? kākacorvirodho nāsti, na cāsati virodhe bādhyabādhakabhāvaḥ, tataḥ kathaṃ kasyāpavādaḥ? naiṣa doṣaḥ; naivāvaśyaṃ deśakṛta eva virodho bhavati, api tvarthakṛto'pītyuktam()---"akac()pratyayena samānorthaḥ" iti. akacā dyotitatavāt? tasyārthasya kapratyayo na bhaviṣyati.
yadyatra prātipadikādityanuvṛtteḥ prātipadikasya prāk? ṭerakajvidhīyate, tvayakā mayaketyādi na sidhyati? atha supa iti prāk? ṭervidhīyeta, evamapi yuṣmakābhiriti na siṣyati? ityata āha--"prātipadikātsupaḥ" iti. "dvayamapi" ityādi. nanu ca dvayānuvṛttāvapi kvacit? subantasyaiva prākṭerbhavati, kvacit? prātipadikasya--ityeṣā vyavasthā na labhyate? ityāha--"tatra" ityādi. vacanagrahaṇaṃ vyavasthārthamihānuvatrtate. tena yatra prātipadikasya prākṭerutpadyamānenārthadyotanaṃ śakyate kartum(), tatra prātipadikasya prāk? ṭerbhavati; yatra subantādutpannenārthadyotanaṃ śakyaṃ sampādayituṃ, tatra subantasyaiva.
akacaścitkaraṇamantodāttārtham(). taddhi saprakṛteḥ samudāyasya. tathā ca vakṣyati--"citaḥ saprakṛterbahvakajartham()" (vā. 6.1.163).
"tūṣṇīmaḥ kāmpratyayo vaktavyaḥ" iti. yathāsambhavaṃ kutsādiṣvartheṣu. cakāro deśavidhyarthaḥ.
"śīle ko malopaśca" iti. śīlamiti na svabhāva evocyate, kiṃ tarhi? niyamo'pi. tathā hi--śīlavān? bhikṣurityabhidhīyate, yaḥ samyaṅniyamamanupālayatīti. tena yo'pi niyamaparatayā vācaṃ niyamayati so'pi tūṣṇīka ucyate॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
kāpavādaḥ. tiṅaścetyanuvartate.. Sū #1236
Laghusiddhāntakaumudī2:
avyayasarvanāmnāmakac prāk ṭeḥ 1236, 5.3.71 kāpavādaḥ. tiṅaścetyanuvartate॥
Bālamanoramā1:
avyayasarvanāmnām. anuvartata iti. `maṇḍūkaplutye'ti śeṣaḥ. avyayasarvanāmn
See More
avyayasarvanāmnām. anuvartata iti. `maṇḍūkaplutye'ti śeṣaḥ. avyayasarvanāmnāṃ
tiṅantānāṃ ca ṭeḥ prāgakacpratyayaḥ syādityarthaḥ. akaci kakārādakāra uccāraṇārthaḥ.
cakāra it. kakārāntaḥ pratyayaḥ. ayamapi prāgivādadhikāraḥ.
Bālamanoramā2:
avyayasarvanāmnāmakac prāk ṭeḥ , 5.3.71 avyayasarvanāmnām. anuvartata iti. "
See More
avyayasarvanāmnāmakac prāk ṭeḥ , 5.3.71 avyayasarvanāmnām. anuvartata iti. "maṇḍūkaplutye"ti śeṣaḥ. avyayasarvanāmnāṃ tiṅantānāṃ ca ṭeḥ prāgakacpratyayaḥ syādityarthaḥ. akaci kakārādakāra uccāraṇārthaḥ. cakāra it. kakārāntaḥ pratyayaḥ. ayamapi prāgivādadhikāraḥ.
Tattvabodhinī1:
avyayasarvanāmnām. anuvartate iti. maṇḍūkaplutyeti bāvaḥ.
`ṅyāp?prātipadikāt� Sū #1514
See More
avyayasarvanāmnām. anuvartate iti. maṇḍūkaplutyeti bāvaḥ.
`ṅyāp?prātipadikāt' `supaḥ'iti cānuvartata eva.
Tattvabodhinī2:
avyayasarvanāmnāmakac prāk ṭeḥ 1514, 5.3.71 avyayasarvanāmnām. anuvartate iti. m
See More
avyayasarvanāmnāmakac prāk ṭeḥ 1514, 5.3.71 avyayasarvanāmnām. anuvartate iti. maṇḍūkaplutyeti bāvaḥ. "ṅyāp()prātipadikāt" "supaḥ"iti cānuvartata eva.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents