1/9:tāvatitham grahaṇam iti luk vāvacanānarthakyam vibhāṣāprakaraṇāt |*
2/9:tāvatitham grahaṇam iti luk vāvacanam anarthakam |
3/9:kim kāraṇam |
4/9:vibhāṣāprakaraṇāt |
5/9:prakṛtā mahāvibhāṣā |
6/9:tayā etat siddham |
7/9:tāvatithena gṛhṇāti iti luk ca |*
8/9:tāvatithena gṛhṇāti iti upasaṅkhyānam kartavya luk ca vaktavyaḥ |
9/9:ṣaṣthena gṛhṇāti ṣaṭkaḥ |

tāvatāṃ pūraṇaṃ tāvatithām. gṛhyate 'nena iti grahaṇam. prakṛtiviśeṣaṇaṃ ca etat. pūraṇapratyayāntāt prātipadikāt grahaṇopādhikāt svārthe kan pratyayo bhavati. pūraṇasya pratyayasya vā luk. dvitīyena rūpeṇa granthaṃ gṛhṇāti dvikaṃ grahaṇam, dvitīyakam. trikam, tṛtīyakam. catuṣkam, caturthakam. tāvatithena gṛhṇāti iti kan vaktavyaḥ, pūraṇapratyayasya ca nityaṃ luk. ṣaṣṭhena rūpeṇa granthaṃ gṛhṇāti ṣaṭko devadattaḥ. pañcakaḥ. catuṣkaḥ. itikaraṇo vivakṣārthaḥ. tena granthaviṣayam eva grahaṇam vijñāyate, na anyaviṣayam.

tāvatithaṃ grahaṇam iti lug vā 5.2.77 tāvatāṃ pūraṇaṃ tāvatithām. gṛhyate 'nena iti grahaṇam. prakṛtiviśeṣaṇaṃ ca etat. pūraṇapratyayāntāt prātipadikāt grahaṇopādhikāt svārthe kan pratyayo bhavati. pūraṇasya pratyayasya vā luk. dvitīyena rūpeṇa granthaṃ gṛhṇāti dvikaṃ grahaṇam, dvitīyakam. trikam, tṛtīyakam. catuṣkam, caturthakam. tāvatithena gṛhṇāti iti kan vaktavyaḥ, pūraṇapratyayasya ca nityaṃ luk. ṣaṣṭhena rūpeṇa granthaṃ gṛhṇāti ṣaṭko devadattaḥ. pañcakaḥ. catuṣkaḥ. itikaraṇo vivakṣārthaḥ. tena granthaviṣayam eva grahaṇam vijñāyate, na anyaviṣayam.

tāvatithaṃ grahaṇamiti lugvā. , 5.2.76 pūraṇapratayayāntānāṃ sāmānyanirdeśo'yam(). atha svarūpagrahaṇaṃ kasmānna bhavati? arthapradhānatvānnirdeśasya. śabdapradhāne hi nirdeśe svarūpagrahaṇaṃ bhavatītyuktam(). kathaṃ pratyayaḥ svārthe bhavatīti? anirdiṣṭārthāḥ pratyayāḥ svārthe bhavantīti (pu. pa. pā. 90) kṛtvā. "dvikaṃ, trikam()" iti. tīyasya luk(). "catuṣkam()" iti. pūraṇapratyayasya ḍaṭaḥ sathukaśca luk(), catūrephasya "visarjanīyasya saḥ 8.3.34, tasya "idupadhasya cāpratyayasya" 8.3.41, iti ṣatvam(). "tāvatithena" ityādi. pūraṇapratyāntāt? prātipadikāt? tṛtīyāsamarthādgṛhṇātītyetasminnarthe kanpratyayo bhavatīti vaktavyam(). pūraṇapratyayasya ca nityaṃ luk(). "ṣaṭkaḥ" iti. ṣakārasya jaśtavaṃ ḍakāraḥ, tasyāpi catrva ṭakāraḥ. atra ca ḍaṭaḥ sathuko luk(). "pañcakaḥ" iti. atrāpi ḍaṭaḥ. atheha kasmānna bhavatīti--dvitīyena hastena daṇḍaṃ gṛhṇāti? ityāha--"itikaraṇo vivakṣārthaḥ" ityādi. suboṣam()॥

tāvatithaṃ. tāvatāṃ pūraṇaṃ tāvatithamiti pūraṇapratyayāntānāṃ sāmānyanirdeśaḥ. tṛtīyārthe prathamā. `grahaṇa'miti bhāve lyuḍantam. tathā ca tṛtīyāntātpūraṇapratyayāntādgrahaṇamityarthe kansyātadpūraṇapratyayasya ca lugvetyartha ityabhipretyāha–kansyādityādi. pūraṇapratyayāntasya tu prakṛtibhūtasya na luk, kiṃtu pūraṇapratyayamātrasya, ṣaṣṭhena gṛhṇāti ṣaṭka iti bhāṣyodāharaṇāt. dvitīyena rūpeṇeti. anena tṛtīyaiva samarthavibhaktiriti sūcitam. itinā lokānusāritvaṃ gamyate. evaṃ ca granthaviṣayakameva grahaṇiha phalati. tena `dvitīyaṃ grahaṇaṃ devadattena daṇḍasye'tyādau na bhavati. grahītari na prāpnotītyārambhaḥ. ṣaṭko devadatta iti. bhāṣye evamevodāhmatatvātpūraṇapratyayasyaiva lugiti gamyate, natu tadantasya.

tāvatithaṃ grahaṇamiti lugvā 1853, 5.2.76 tāvatithaṃ. tāvatāṃ pūraṇaṃ tāvatithamiti pūraṇapratyayāntānāṃ sāmānyanirdeśaḥ. tṛtīyārthe prathamā. "grahaṇa"miti bhāve lyuḍantam. tathā ca tṛtīyāntātpūraṇapratyayāntādgrahaṇamityarthe kansyātadpūraṇapratyayasya ca lugvetyartha ityabhipretyāha--kansyādityādi. pūraṇapratyayāntasya tu prakṛtibhūtasya na luk, kiṃtu pūraṇapratyayamātrasya, ṣaṣṭhena gṛhṇāti ṣaṭka iti bhāṣyodāharaṇāt. dvitīyena rūpeṇeti. anena tṛtīyaiva samarthavibhaktiriti sūcitam. itinā lokānusāritvaṃ gamyate. evaṃ ca granthaviṣayakameva grahaṇiha phalati. tena "dvitīyaṃ grahaṇaṃ devadattena daṇḍasye"tyādau na bhavati. tāvatitheneti. grahaṇe.ñarthe vihitaṃ grahītari na prāpnotītyārambhaḥ. ṣaṭko devadatta iti. bhāṣye evamevodāhmatatvātpūraṇapratyayasyaiva lugiti gamyate, natu tadantasya.

tāvatithaṃ grahaṇamiti lugvā. tāvatāṃ pūraṇaṃ—tāvatitham. `vatorithuk'. yathā `tasyāpatya'mityatra tasyeti ṣaṣṭha\ufffdntānāṃ sāmānyanirdeśastathā'tra `tāvatitha'miti pūraṇapratyayāntānāṃ sāmānyanirdeśaḥ. anantarāvapi ṭhak?ṭhañau nānuvartete, asvaritatvādityabhipretyāha—kansyāditi. pūraṇapratyayasyeti. natu kano luk, vāgrahaṇānarthakyaprasaṅgāt. pañcamaṃ pañcamakamityādirūpaṃ hi tena sādhyam. tacca mahāvibhāṣādhikārādvikalpena kana utpattyāpi siddhameva. tasmātpūraṇapratyayasyaiva luksūtrakārasyā'bhimata iti vyācaṣṭe—dvikamiti. vārtikakārastu kana eva lugiti vyākhyāmabhipretya `tāvatithaṃ grahaṇamiti lugvā vacanānarthakyaṃ, vibhāṣāgrahaṇā'dityāha. tante dvitīyakaṃ dvitīyamityeva rūpaṃ na dvikamiti bodhyam. tāvatitheneti. pūraṇapratyayāntādgrahaṇopādhikāt svārthe vidhīyamāno grahagītari na prāpnotīti vacanamiti kaiyaṭaḥ.

tāvatithaṃ grahaṇamiti lugvā 1427, 5.2.76 tāvatithaṃ grahaṇamiti lugvā. tāvatāṃ pūraṇaṃ---tāvatitham. "vatorithuk". yathā "tasyāpatya"mityatra tasyeti ṣaṣṭha()ntānāṃ sāmānyanirdeśastathā'tra "tāvatitha"miti pūraṇapratyayāntānāṃ sāmānyanirdeśaḥ. anantarāvapi ṭhak()ṭhañau nānuvartete, asvaritatvādityabhipretyāha---kansyāditi. pūraṇapratyayasyeti. natu kano luk, vāgrahaṇānarthakyaprasaṅgāt. pañcamaṃ pañcamakamityādirūpaṃ hi tena sādhyam. tacca mahāvibhāṣādhikārādvikalpena kana utpattyāpi siddhameva. tasmātpūraṇapratyayasyaiva luksūtrakārasyā'bhimata iti vyācaṣṭe---dvikamiti. vārtikakārastu kana eva lugiti vyākhyāmabhipretya "tāvatithaṃ grahaṇamiti lugvā vacanānarthakyaṃ, vibhāṣāgrahaṇā"dityāha. tante dvitīyakaṃ dvitīyamityeva rūpaṃ na dvikamiti bodhyam. tāvatithena gṛhṇātīti kanvaktabyo nityaṃ ca luk. tāvatitheneti. pūraṇapratyayāntādgrahaṇopādhikāt svārthe vidhīyamāno grahagītari na prāpnotīti vacanamiti kaiyaṭaḥ.