Kāśikāvṛttī1:
tena iti tṛtīyāsamarthāt tulyam ityetasminnarthe vatiḥ pratyayo bhavati, yat tul
See More
tena iti tṛtīyāsamarthāt tulyam ityetasminnarthe vatiḥ pratyayo bhavati, yat tulyaṃ
kriyā cet sā bhavati. brāhmaṇena tulyaṃ vartate brāhmaṇavat. rājavat.
kriyāgrahaṇam kim? guṇatulye mā bhūt. putreṇa tulyaḥ sthūlaḥ. putreṇa tulyo
gomān.
Kāśikāvṛttī2:
tena tulyaṃ kriyā ced vatiḥ 5.1.115 tena iti tṛtīyāsamarthāt tulyam ityetasminn
See More
tena tulyaṃ kriyā ced vatiḥ 5.1.115 tena iti tṛtīyāsamarthāt tulyam ityetasminnarthe vatiḥ pratyayo bhavati, yat tulyaṃ kriyā cet sā bhavati. brāhmaṇena tulyaṃ vartate brāhmaṇavat. rājavat. kriyāgrahaṇam kim? guṇatulye mā bhūt. putreṇa tulyaḥ sthūlaḥ. putreṇa tulyo gomān.
Nyāsa2:
tena tulyaṃ kriyā cedvatiḥ. , 5.1.114 "tulyam()" iti. karmapadametat()
See More
tena tulyaṃ kriyā cedvatiḥ. , 5.1.114 "tulyam()" iti. karmapadametat(), kriyāviśeṣaṇatvāt(). pratipāditaṃ hi prāk? kriyāviśeṣaṇānāṃ karmatvam? "stokāntikadūrarthākṛcchrāṇi ktena" 2.1.38 iti sūtre. "brāāhṛṇena tulyaṃ vatrtate brāāhṛṇavat()" iti. kā punaratra kriyā? brāāhṛṇena tulyaṃ vatrtate kṣatriyādigatā adhyayanādikā. nanu ca tasyā brāāhṛṇaniṣṭhayā'dhyayanādikriyayaiva tulyatā. na ca tāṃ brāāhṛṇaśabda āha. kiṃ tarhi? jātiṃ dravyaṃ vā. na ca tābhyāṃ kriyayā tulyatvam(); svabhāvabhedāt(). yatra hi kiñcit sāmānyam(), kaścidviśeṣaḥ, sa viṣayastulyatāyāḥ iha tvatyantabheda eva? naiṣa doṣaḥ; yadyapi brāāhṛṇādiśabdaiḥ kriyā nocyate, tathāpyabhidheyasambandhena pratīyate, yathā--"guḍaḥ" ityukte guḍenānabhidhīyamānā api mādhuryādayaḥ. tatra brāāhṛṇādiśabdena yo'rtha ucyate tena tulyatvaṃ kriyāyā na sambhavati. ucyate cedaṃ vacanasāmathryāt(). yāsāvabhidheyana brāāhṛṇena kriyā gamyate tayā tulapyātā vijñāsyate. nanu ca tṛtīyāsamarthavibhaktivācyayā kriyayaiva pratyayārthakriyāyāstulyatā, tasyāśca ghañanto'vakāśaḥ--tailapākena tulyo ghṛtapāka ityādi? naiṣo'styavakāśaḥ; ghātvartho hi kriyā, sā ca pūrvāparībhūtā. atha vā--asattvabhūtā. na ca tasyāṃ ghañādayo bhavanti, kva tarhi? tasyaiva dhātvarthasya dharme siddhatāyāmeva. ghātvarthasyāpi ghañādisthāyā bhidyate. tatkathaṃ ghañādīnāmarthaḥ kriyeti śakyate vaktum()? na ca tayā ghañādivācyasiddhatayā dravyagatāyāstulyatā. na hi dravyabhūtenāsattvabhūtasya vastutulyatopapadyata ityato nāsti vacanasyāvakāśaḥ. yadi tarhi kriyā ghañādibhirnābhidhīyate--kartuṃ gamanam(), bhoktuṃ pākaḥ, karakasya vrajatīti "tumuṇṇavulau kriyāyaṃ kriyārthāyām()" (3.3.10) iti tumuṇṇvulau na prāpnutaḥ? naiṣa doṣaḥ; yadatra prakṛtirūpaṃ tasya kriyaivārtha iti tadāśrayau tumuṇṇvulau bhaviṣyata ityalamatiprasaṅgena॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
brāhmaṇena tulyaṃ brāhmaṇavat adhīte. kriyā cediti kim? guṇatulye mā
bhūt. putr Sū #1154
See More
brāhmaṇena tulyaṃ brāhmaṇavat adhīte. kriyā cediti kim? guṇatulye mā
bhūt. putreṇa tulyaḥ sthūlaḥ..
Laghusiddhāntakaumudī2:
tena tulyaṃ kriyā cedvatiḥ 1154, 5.1.114 brāhmaṇena tulyaṃ brāhmaṇavat adhīte. k
See More
tena tulyaṃ kriyā cedvatiḥ 1154, 5.1.114 brāhmaṇena tulyaṃ brāhmaṇavat adhīte. kriyā cediti kim? guṇatulye mā bhūt. putreṇa tulyaḥ sthūlaḥ॥
Bālamanoramā1:
atha bāvakarmārthā nirūpyante. tena tulyaṃ. tulyamiti kriyetyasya viśeṣaṇam.
sā Sū #1755
See More
atha bāvakarmārthā nirūpyante. tena tulyaṃ. tulyamiti kriyetyasya viśeṣaṇam.
sāmānyābhiprāyaṃ napuṃsakam. tṛtīyāntāttulyamityarthe vatipratyayaḥ syāt.
yattulyaṃ sā cet kriyetyarthaḥ. tulyā kriyetyarthe vatiḥ syāditi yāvat.
brāāhṛṇavadadhīte iti. atra `brāāhṛṇava'dityudāharaṇam. `brāāhṛṇena tulyamadhīte' iti
vigrahavākyam. atra brāāhṛṇaśabdena brāāhṛṇakartṛkādhyayanaṃ lakṣyate.
brāāhṛṇakartṛkādhyayanatulyaṃ kṣatriyakartṛkādhyayanamiti bodhaḥ. guṇatulye iti.
dravyatulye'pīti bodhyam. tena `caitreṇa tulyo dhanī devadattaḥ' ityādau na bhavati.
`ayamevaṃ na tadva'dityādau vateḥ sādhutvārtham āheti kriyāpadaṃ prayuñjate vṛddhāḥ.
Bālamanoramā2:
tena tulyaṃ kriyā cedvatiḥ 1755, 5.1.114 atha bāvakarmārthā nirūpyante. tena tul
See More
tena tulyaṃ kriyā cedvatiḥ 1755, 5.1.114 atha bāvakarmārthā nirūpyante. tena tulyaṃ. tulyamiti kriyetyasya viśeṣaṇam. sāmānyābhiprāyaṃ napuṃsakam. tṛtīyāntāttulyamityarthe vatipratyayaḥ syāt. yattulyaṃ sā cet kriyetyarthaḥ. tulyā kriyetyarthe vatiḥ syāditi yāvat. brāāhṛṇavadadhīte iti. atra "brāāhṛṇava"dityudāharaṇam. "brāāhṛṇena tulyamadhīte" iti vigrahavākyam. atra brāāhṛṇaśabdena brāāhṛṇakartṛkādhyayanaṃ lakṣyate. brāāhṛṇakartṛkādhyayanatulyaṃ kṣatriyakartṛkādhyayanamiti bodhaḥ. guṇatulye iti. dravyatulye'pīti bodhyam. tena "caitreṇa tulyo dhanī devadattaḥ" ityādau na bhavati. "ayamevaṃ na tadva"dityādau vateḥ sādhutvārtham āheti kriyāpadaṃ prayuñjate vṛddhāḥ.
Tattvabodhinī1:
tena tulyaṃ kriyā ced batiḥ. `tulya'miti sāmānye napuṃsakam.
tṛtīyāntāttul Sū #1352
See More
tena tulyaṃ kriyā ced batiḥ. `tulya'miti sāmānye napuṃsakam.
tṛtīyāntāttulyamityarthe vatiḥ syādyattulyaṃ kriyā cetsā. brāāhṛṇena
tulyamiti. nanvatra `brāāhṛṇo yathā vartate tathā kṣatriyādikartṛkādhyayanaṃ vartate'
iti vākyārtho'saṅgata iti cet. atrāhuḥ—-brāāhṛṇaśabdasyatkartṛkādhyayane
lakṣaṇayā vartate. `brāāhṛṇakartṛkādhyayanatulyādhyayanaṃ vākyārthaḥ'iti na ko'pi doṣaḥ.
guṇatulye iti. upalakṣaṇamidam. akriyātulya ityarthaḥ. evaṃ ca `brāāhṛṇena sadṛśaḥ
kṣattriyaḥ'ityarthe `brāāhṛṇavat kṣattriyaḥ'iti prayogo'sādhureva [iti]. ataeva
`parvato vahnimānmahānavasadi'ti vākye `mahānasasadṛśaḥ parvataḥ'ityarthe vaterasādhutvaṃ
matvā tasya vateḥ sādhutvarakṣamārthaṃ `parvato vahnimānbhavitumarhatī'tyādi kriyāpadaṃ
prayujyate vṛddhāḥ.
Tattvabodhinī2:
tena tulyaṃ kriyā ced batiḥ 1352, 5.1.114 tena tulyaṃ kriyā ced batiḥ. "tul
See More
tena tulyaṃ kriyā ced batiḥ 1352, 5.1.114 tena tulyaṃ kriyā ced batiḥ. "tulya"miti sāmānye napuṃsakam. tṛtīyāntāttulyamityarthe vatiḥ syādyattulyaṃ kriyā cetsā. brāāhṛṇena tulyamiti. nanvatra "brāāhṛṇo yathā vartate tathā kṣatriyādikartṛkādhyayanaṃ vartate" iti vākyārtho'saṅgata iti cet. atrāhuḥ----brāāhṛṇaśabdasyatkartṛkādhyayane lakṣaṇayā vartate. "brāāhṛṇakartṛkādhyayanatulyādhyayanaṃ vākyārthaḥ"iti na ko'pi doṣaḥ. guṇatulye iti. upalakṣaṇamidam. akriyātulya ityarthaḥ. evaṃ ca "brāāhṛṇena sadṛśaḥ kṣattriyaḥ"ityarthe "brāāhṛṇavat kṣattriyaḥ"iti prayogo'sādhureva [iti]. ataeva "parvato vahnimānmahānavasadi"ti vākye "mahānasasadṛśaḥ parvataḥ"ityarthe vaterasādhutvaṃ matvā tasya vateḥ sādhutvarakṣamārthaṃ "parvato vahnimānbhavitumarhatī"tyādi kriyāpadaṃ prayujyate vṛddhāḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents