Kāśikāvṛttī1: brāhmaṇādibhyaḥ śabdebhyo yan pratyayo bhavati tasya samūhaḥ ityetasmin viṣaye.
See More
brāhmaṇādibhyaḥ śabdebhyo yan pratyayo bhavati tasya samūhaḥ ityetasmin viṣaye.
nakāraḥ svarārthaḥ. brāhmaṇānāṃ samūhaḥ brāhmaṇyam. māṇavyam. vāḍavyam.
yanprakaraṇe pṛṣṭhādupasaṅkhyānam. pṛṣṭhānāṃ samūhaḥ pṛṣṭhyaḥ. ahnaḥ khaḥ kratau.
ahṇāṃ samūhaḥ ahīnaḥ kratuḥ. kratau iti kim? āhnaḥ. khaṇḍikādiṣu darśanādañ bhavati.
parśvā ṇas vaktavyaḥ. parśūnāṃ samūhaḥ pārśvam. padasaṃjñakatvād guṇo na bhavati.
vātādūlaḥ. vātānāṃ samūhaḥ vātūlaḥ.
Kāśikāvṛttī2: brāhmaṇamāṇavavāḍavād yan 4.2.42 brāhmaṇādibhyaḥ śabdebhyo yan pratyayo bhavati See More
brāhmaṇamāṇavavāḍavād yan 4.2.42 brāhmaṇādibhyaḥ śabdebhyo yan pratyayo bhavati tasya samūhaḥ ityetasmin viṣaye. nakāraḥ svarārthaḥ. brāhmaṇānāṃ samūhaḥ brāhmaṇyam. māṇavyam. vāḍavyam. yanprakaraṇe pṛṣṭhādupasaṅkhyānam. pṛṣṭhānāṃ samūhaḥ pṛṣṭhyaḥ. ahnaḥ khaḥ kratau. ahṇāṃ samūhaḥ ahīnaḥ kratuḥ. kratau iti kim? āhnaḥ. khaṇḍikādiṣu darśanādañ bhavati. parśvā ṇas vaktavyaḥ. parśūnāṃ samūhaḥ pārśvam. padasaṃjñakatvād guṇo na bhavati. vātādūlaḥ. vātānāṃ samūhaḥ vātūlaḥ.
Nyāsa2: brāāhṛṇamāṇavavāḍavādyan. , 4.2.41 "pṛṣṭādupasaṃkhyānam" iti. pṛṣṭhaśa See More
brāāhṛṇamāṇavavāḍavādyan. , 4.2.41 "pṛṣṭādupasaṃkhyānam" iti. pṛṣṭhaśabdādyanpratyayasyopasaṃkhyānam = vyākhyānaṃ katrtavyamityarthaḥ. tatredaṃ vyākhyānam-- pūrvasūtrādiha cakāro'nuvatrtate, sa cānuktasamuccayārthaḥ, tena pṛṣṭhaśabdādapi bhaviṣyatīti. "ahīnaḥ" iti. "ahnaṣṭakhoreva"6.4.145 ṭilopaḥ. "āhnaḥ" iti. "allopo'naḥ" 6.4.134 ityakāralopaḥ. nanu cācittalakṣaṇena ṭhakā bhavitavyam, tatkathamāhna iti bhavati? ityāha-- "khaṇḍikādiṣu " ityādi.
"ṇasvaktavyaḥ" iti. sakāraḥ "siti ca" 1.4.16 iti viśeṣaṇārthaḥ. tena pār(āmityatra bhatvābhāvāt "orguṇaḥ" 6.4.146 na bhavati॥
Bālamanoramā1: brāāhṛṇamāṇava. brāāhṛṇyamityādi. brāāhṛṇānāṃ māṇavānāṃ bāḍabānāṃ ca samūha
iti Sū #1232 See More
brāāhṛṇamāṇava. brāāhṛṇyamityādi. brāāhṛṇānāṃ māṇavānāṃ bāḍabānāṃ ca samūha
iti vigrahaḥ. manorapatyaṃ māṇavaḥ. aṇi nasya ṇatvam. `apatye kutsite mūḍhe
manorautsargikaḥ smṛtaḥ. nakārasya ca mūrdhanyastenasidhyati māṇavaḥ' iti
`manorjātāvañyatau ṣukca' iti sūtre bhāṣyam.
pṛṣṭhyaḥ ṣaḍaha iti. ṣaṣṇṇāmahnāṃ samāhāraḥ ṣaḍahaḥ. samāhāre dviguḥ. `rājāhaḥ sakhibhyaḥ'
iti ṭaci ṭilopaḥ. rathantarabṛhadraurūpavairājaśākvararaivatākhyāni ṣaṭ pṛṣṭhākhyastotrāṇi.
tadyuktānyahāni lakṣaṇayā pṛṣṭhāni, teṣāṃ samūha iti vigrahaḥ.
Bālamanoramā2: brāāhṛṇamāṇavavāḍavādyan 1232, 4.2.41 brāāhṛṇamāṇava. brāāhṛṇyamityādi. brāāhṛṇā See More
brāāhṛṇamāṇavavāḍavādyan 1232, 4.2.41 brāāhṛṇamāṇava. brāāhṛṇyamityādi. brāāhṛṇānāṃ māṇavānāṃ bāḍabānāṃ ca samūha iti vigrahaḥ. manorapatyaṃ māṇavaḥ. aṇi nasya ṇatvam. "apatye kutsite mūḍhe manorautsargikaḥ smṛtaḥ. nakārasya ca mūrdhanyastenasidhyati māṇavaḥ" iti "manorjātāvañyatau ṣukca" iti sūtre bhāṣyam.pṛṣṭhāditi. "yana" iti śeṣaḥ. pṛṣṭhyaḥ ṣaḍaha iti. ṣaṣṇṇāmahnāṃ samāhāraḥ ṣaḍahaḥ. samāhāre dviguḥ. "rājāhaḥ sakhibhyaḥ" iti ṭaci ṭilopaḥ. rathantarabṛhadraurūpavairājaśākvararaivatākhyāni ṣaṭ pṛṣṭhākhyastotrāṇi. tadyuktānyahāni lakṣaṇayā pṛṣṭhāni, teṣāṃ samūha iti vigrahaḥ.
Tattvabodhinī1: brāāhṛṇamāṇava. nanu trayo'pyamī vṛddhāḥ. tebhyaḥ prakṛto yañevāstu,
vṛddhādyan Sū #1005 See More
brāāhṛṇamāṇava. nanu trayo'pyamī vṛddhāḥ. tebhyaḥ prakṛto yañevāstu,
vṛddhādyani yañi vā rūpe viśeṣa'bhāvāt. nāpi svare viśeṣaḥ, ubhayathāpyudāttatvāt.
striyā viśeṣastu na śaṅkya eva, napuṃsakatvāt. `yañaśce'tyatrāpatyagrahaṇācca. ṭhañ
tu nānuvartiṣyate, asvaritatvāditi, cet. satyam. avṛddhādapi
kṛtaścidvidhānārthaṃ yanvacanam. tatsiddhārthānuvādakaṃ vārtikamāha–
.
pṛṣṭānāṃ samūhaḥ. `pṛṣṭhyaḥ ṣaḍaha'iti tu matvarthalakṣaṇayā bodhyam.
Tattvabodhinī2: brāāhṛṇamāṇavavājavādyan 1005, 4.2.41 brāāhṛṇamāṇava. nanu trayo'pyamī vṛddhāḥ. See More
brāāhṛṇamāṇavavājavādyan 1005, 4.2.41 brāāhṛṇamāṇava. nanu trayo'pyamī vṛddhāḥ. tebhyaḥ prakṛto yañevāstu, vṛddhādyani yañi vā rūpe viśeṣa'bhāvāt. nāpi svare viśeṣaḥ, ubhayathāpyudāttatvāt. striyā viśeṣastu na śaṅkya eva, napuṃsakatvāt. "yañaśce"tyatrāpatyagrahaṇācca. ṭhañ tu nānuvartiṣyate, asvaritatvāditi, cet. satyam. avṛddhādapi kṛtaścidvidhānārthaṃ yanvacanam. tatsiddhārthānuvādakaṃ vārtikamāha--.pṛṣṭhādupasaṅkhyānam. puṣṭhāditi. pṛṣṭhaṃ--stotraviśeṣaḥ. paṣṭa() iti. pṛṣṭānāṃ samūhaḥ. "pṛṣṭhyaḥ ṣaḍaha"iti tu matvarthalakṣaṇayā bodhyam.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents