Kāśikāvṛttī1:
ai udāttaḥ iti vartate. manuśabdāt striyāṃ ṅīp pratyayo bhavati,
aukāraścāntādeś
See More
ai udāttaḥ iti vartate. manuśabdāt striyāṃ ṅīp pratyayo bhavati,
aukāraścāntādeśaḥ, aikāraśca udāttaḥ. vāgrahaṇena dvāvapi vikalpyete. tena
trairūpyaṃ bhavati. manoḥ strī manāyī. manāvī. manuḥ. manuśabdaḥ ādyudāttaḥ.
Kāśikāvṛttī2:
manorau vā 4.1.38 ai udāttaḥ iti vartate. manuśabdāt striyāṃ ṅīp pratyayo bhava
See More
manorau vā 4.1.38 ai udāttaḥ iti vartate. manuśabdāt striyāṃ ṅīp pratyayo bhavati, aukāraścāntādeśaḥ, aikāraśca udāttaḥ. vāgrahaṇena dvāvapi vikalpyete. tena trairūpyaṃ bhavati. manoḥ strī manāyī. manāvī. manuḥ. manuśabdaḥ ādyudāttaḥ.
Nyāsa2:
manorau vā. , 4.1.38 "vāgrahaṇena dvāvapi vikalpyete" iti. pratyekaṃ v
See More
manorau vā. , 4.1.38 "vāgrahaṇena dvāvapi vikalpyete" iti. pratyekaṃ vāgrahaṇenābhisambandhāt. yadā caikāraukārau na bhavatastadā ṅībapi na bhavati ; tasya sanniyogaśiṣṭatvāt. "manuśabda ādyudāttaḥ" iti. etenodāttagrahaṇamanuvatrtayitavyam; anyathā śeṣasyānudāttatve sthānivadbhāvenādeśasyāpyanudāttatvaṃ syāditi bhāvaḥ. "mana jñāne" (dhā.pā.1176) "{bhṛmṛśītṛcaritsaritanimamasjbhya uḥ-- da.u.}bhṛmṛśītṛcaritsaritanidhanimimasjbhya uḥ" (da.u.1.92) ityanuvatrtāne "dhānye nit" (da.u.1.94) iti ca "śṛsvṛsnihitrapyasivasihaniklidibandhimānibhyaśca" (da.u.1.95) ityupratyayaḥ, nitvāt "ñnityādirnityam" 6.1.191 ityādyudāttatvaṃ bhavati manuśabdasya॥
Bālamanoramā1:
manorau vā. ai ceti, udātta iti, ṅībiti cānuvartate. tadāha–manuśabdasyeti.
udā Sū #488
See More
manorau vā. ai ceti, udātta iti, ṅībiti cānuvartate. tadāha–manuśabdasyeti.
udāttaikāraśca veti. aukāraḥ, udātta ekāraśca vā syādityarthaḥ. `udāttaikāra' iti
samāsanirdeśādudātta ityaukāreṇa na saṃbadhyata iti sūcitam, etacca vṛttipadamañjaryoḥ
spaṣṭam. cakārānṅīp ekāraukārābhyāṃ samuccīyate. tadāha–tābhyāmiti.
ekāraukārābhyāṃ samuccayenaiva vihita ityarthaḥ. tataśca tadubhayā'bhāvapakṣe ṅībapi neti
labhyate, `saṃniyogaśiṣṭānāṃ saha vā pravṛttiḥ' saha vā nivṛttiḥ' iti paribhāṣāvaśāditi
bhāvaḥ. iyaṃ tu paribhāṣā `pūtakratorai ce'ti sūtrabhāṣye sthitā. manāyīti. `yadvai kiṃ
ca manuravada'dityādau manuśabdaḥ `ñnityādinityam' ityādyudāttaḥ. `dhānye nit'
ityato nidityanuvṛttau `śṛ?svṛsnihī'tyādinā manerupratyayavidheḥ. tataśca
siṣṭasvareṇa nakārādukāro'nudāttaḥ. tasya sthāne udātta aikāraḥ, tasyāyādeśo ṅīp
ceti bhāvaḥ. manāvīti. atraukāro'nudātta eva. manuriti. aikārasya aukārasya cā'bhāve
tatsaṃniyogaśiṣṭo ṅībapi netyuktameva.
Bālamanoramā2:
manorau vā 488, 4.1.38 manorau vā. ai ceti, udātta iti, ṅībiti cānuvartate. tadā
See More
manorau vā 488, 4.1.38 manorau vā. ai ceti, udātta iti, ṅībiti cānuvartate. tadāha--manuśabdasyeti. udāttaikāraśca veti. aukāraḥ, udātta ekāraśca vā syādityarthaḥ. "udāttaikāra" iti samāsanirdeśādudātta ityaukāreṇa na saṃbadhyata iti sūcitam, etacca vṛttipadamañjaryoḥ spaṣṭam. cakārānṅīp ekāraukārābhyāṃ samuccīyate. tadāha--tābhyāmiti. ekāraukārābhyāṃ samuccayenaiva vihita ityarthaḥ. tataśca tadubhayā'bhāvapakṣe ṅībapi neti labhyate, "saṃniyogaśiṣṭānāṃ saha vā pravṛttiḥ" saha vā nivṛttiḥ" iti paribhāṣāvaśāditi bhāvaḥ. iyaṃ tu paribhāṣā "pūtakratorai ce"ti sūtrabhāṣye sthitā. manāyīti. "yadvai kiṃ ca manuravada"dityādau manuśabdaḥ "ñnityādinityam" ityādyudāttaḥ. "dhānye nit" ityato nidityanuvṛttau "śṛ()svṛsnihī"tyādinā manerupratyayavidheḥ. tataśca siṣṭasvareṇa nakārādukāro'nudāttaḥ. tasya sthāne udātta aikāraḥ, tasyāyādeśo ṅīp ceti bhāvaḥ. manāvīti. atraukāro'nudātta eva. manuriti. aikārasya aukārasya cā'bhāve tatsaṃniyogaśiṣṭo ṅībapi netyuktameva.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents