Kāśikāvṛttī1:
yañaḥ ityeva. prācām ācāryāṇāṃ matena yañantāt striyāṃ ṣphaḥ pratyayo bhavati, s
See More
yañaḥ ityeva. prācām ācāryāṇāṃ matena yañantāt striyāṃ ṣphaḥ pratyayo bhavati, sa ca
taddhitasaṃjñaḥ. ṣakāro ṅīṣarthaḥ. pratyayadvayena iha strītvaṃ vyajyate. taddhitagrahaṇaṃ
prātipadikasaṃjñārtham. gārgyāyaṇī. vātsyāyanī. anyeṣām gārgī. vātsī.
sarvatragrahaṇam uttarasūtrādiha apakṛṣyate bādhakabādhanārtham. āvaṭyāt cāpaṃ vakṣyati,
tam api bādhitvā prācāṃ ṣpha eva yathā syāt. āvaṭyāyanī.
Kāśikāvṛttī2:
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ 4.1.17 yañaḥ ityeva. prācām ācāryāṇāṃ matena yañantāt str
See More
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ 4.1.17 yañaḥ ityeva. prācām ācāryāṇāṃ matena yañantāt striyāṃ ṣphaḥ pratyayo bhavati, sa ca taddhitasaṃjñaḥ. ṣakāro ṅīṣarthaḥ. pratyayadvayena iha strītvaṃ vyajyate. taddhitagrahaṇaṃ prātipadikasaṃjñārtham. gārgyāyaṇī. vātsyāyanī. anyeṣām gārgī. vātsī. sarvatragrahaṇam uttarasūtrādiha apakṛṣyate bādhakabādhanārtham. āvaṭyāt cāpaṃ vakṣyati, tam api bādhitvā prācāṃ ṣpha eva yathā syāt. āvaṭyāyanī.
Nyāsa2:
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ. , 4.1.17 "ṣakāro ṅīṣarthaḥ" iti. "ṣid()gau
See More
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ. , 4.1.17 "ṣakāro ṅīṣarthaḥ" iti. "ṣid()gaurādibhyaśca" 4.1.41 iti ṅīpyathā syāt. nanu ca kriyamāṇe'pi ṣakāre naiva ṅīṣā bhavitavyam, ṣphapratyayenaiva strītvasyābhivyaktatvādityata" āha-- "pratyayadvayena" ityādi. na hi kevalaḥ ṣphaḥ strītvamabhivyaṅktuṃ samartha iti ṅīṣamapekṣate. tena sahitābhyāmeva tābhyāṃ strītvaṃ vyajyata iti ṅīṣā bhavitavyam. "taddhitagrahaṇam" ityādi. "kṛttaddhitasamāsaśca" 1.2.46 iti prātipadikasaṃjñā yathā syādityevamarthaṃ taddhitagrahaṇam. prātipadikasaṃjñā tu ṅīṣ yathā syādityevamartham. nanu ca vināpi tayā ṣitkaraṇasāmathryādeva ṅīṣ bhaviṣyati, anyathā hi ṣitkaraṇamanarthakaṃ syat, prayojanantarābhāvāt; na ca "trapūṣ lajjāyām" (dhā.pā.374) ityato'pi dhātoḥ syādityatiprasaṅga āśaṅkanīyaḥ, dhātoḥ ṣitkaraṇasya "ṣidbhidādibhyo'ṅa" 3.3.104 ityaṅavidhau caritārthatvāt, ata iti cādhikārāt? satyametat, pratipattigauravaṃ tu syāt. tasmāt sukhapratipattaye taddhitagrahamam.
"sarvatragrahaṇam" ityādi. uttarasūtre sarvatragrahaṇamanarthakam. taddhi sarveṣāmacāryāṇāṃ matena yathā syādityevamarthaṃ kriyate, etaccāprayojanam, asvaritatvadeva hi prāggrahaṇasya sarveṣāṃ matena bhavitavyam. tasmāduttarasūtre sarvatragrahaṇamanarthakam, atastadihāpakṛṣyate. kimarthamityāha-- "bādhakabādhanārtham" iti. "āvaṭa()āccāpaṃ vakṣyati" ityādanā bādhakabādhanārthamityasyaivārthaṃ vispaṣṭīkaroti.avaṭa()āccāpo'vakāśaḥ-- udīcāṃ matena āvaṭa()eti, ghavaṭaśabdād gargādiñantāccāp, "prācāṃ ṣpha taddhitaḥ" 4.1.17 ityasyāvakāśaḥ-- gāgryāyaṇīti; āvaṭa()āt prācānubhayaprasaṅge paratvāccāp syāt. sarvatragrahaṇāt ṣpha eva bhaviṣyati-- āvaṭa()āyanīti॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
yañantāt ṣpho vā syātsa ca taddhitaḥ.. Sū #1257
Laghusiddhāntakaumudī2:
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ 1257, 4.1.17 yañantāt ṣpho vā syātsa ca taddhitaḥ॥
Bālamanoramā1:
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ. `yaña' ityanuvartate, striyāmityadikṛtam. `ṣpe' Sū #466
See More
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ. `yaña' ityanuvartate, striyāmityadikṛtam. `ṣpe' ti
luptaprathamākam. tadāha–yañntāditi.
Bālamanoramā2:
vṛddhetkosalājādāññyaṅ 1171, 4.1.17 vṛddhetkosalā. janapadakṣatriyobhayavācakādv
See More
vṛddhetkosalājādāññyaṅ 1171, 4.1.17 vṛddhetkosalā. janapadakṣatriyobhayavācakādvṛddhasaṃjñakādidantāt, kosalāt , ajādāccāpatye ñyaṅityarthaḥ. vṛddhāditi. udāhyiyate ityarthaḥ. āmbaṣṭhyaḥ sauvīrya iti. āmbaṣṭhasauvīraśabdau janapadakṣatriyobhayavācakau. iditi. idantodāharaṇasūcanamidam. āvantya iti. avantiśabdo deśe rājani ca. kausalya iti. kosalaśabdo deśe rājani ca. ajādasyāpatyamiti. rājavācakatve vigraho'yam. deśavācakatve tu ajādānāṃ rājeti vigrahaḥ.
Tattvabodhinī1:
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ. `taddhita'grahaṇaṃ ṣphapratyayāntasya
prātipadikasa Sū #420
See More
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ. `taddhita'grahaṇaṃ ṣphapratyayāntasya
prātipadikasaṃjñārtham. tena `ṣidgaure'ti ṅīṣsidhyati. nanu prātipadikasaṃjñā
vināpi ṣitkaraṇasāmathryādeva ṅīṣbhāviṣyati kimanena taddhitagrahaṇena?. na ca yañante
`yasyeti ce'ti lopārthaṃ taditi vācyam. savarṇadīrgheṇāpi
rūpasiddherlopasyā'nāvaśyakatvāt. evaṃ tarhi taddhitagrahaṇamiñantādapi
kvacitṣphobhavatīti jñāpanārtham. tena `āsurerupasaṅkhyāna'miti vakṣyamāṇaṃ
sidhyati.
Tattvabodhinī2:
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ 420, 4.1.17 prācāṃ ṣpha taddhitaḥ. "taddhita"gra
See More
prācāṃ ṣpha taddhitaḥ 420, 4.1.17 prācāṃ ṣpha taddhitaḥ. "taddhita"grahaṇaṃ ṣphapratyayāntasya prātipadikasaṃjñārtham. tena "ṣidgaure"ti ṅīṣsidhyati. nanu prātipadikasaṃjñā vināpi ṣitkaraṇasāmathryādeva ṅīṣbhāviṣyati kimanena taddhitagrahaṇena(). na ca yañante "yasyeti ce"ti lopārthaṃ taditi vācyam. savarṇadīrgheṇāpi rūpasiddherlopasyā'nāvaśyakatvāt. evaṃ tarhi taddhitagrahaṇamiñantādapi kvacitṣphobhavatīti jñāpanārtham. tena "āsurerupasaṅkhyāna"miti vakṣyamāṇaṃ sidhyati.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents