Kāśikāvṛttī1:
karmaṇyanupasarge iti vartate. gāyateḥ pibateśca dhātoḥ karmaṇyupapade 'nupasarg
See More
karmaṇyanupasarge iti vartate. gāyateḥ pibateśca dhātoḥ karmaṇyupapade 'nupasarge ṭak
pratyayo bhavati. kasya apavādaḥ. śakraṃ gāyati śakragaḥ, śakragī. sāmagaḥ, sāmagī.
surāśīdhvoḥ pibateriti vaktavyam. surāpaḥ, surāpī. śīdhupaḥ, śīdhupī. surāśīdhvoḥ
iti kim? kṣīrapā brāhmaṇī. pibateḥ iti kim? surāṃ pāti iti surāpā. anupasarge
ityeva, śakrasaṅgāyaḥ. sāmasaṅgāyaḥ. bahulaṃ chandasi iti vaktavyam. yā bāhmaṇī surāpī
bhavati naināṃ devāḥ patilokaṃ nayanti. yā brahmaṇī surāpā bhavati naināṃ devāḥ patilokaṃ
nayanti.
Kāśikāvṛttī2:
gāpoṣ ṭak 3.2.8 karmaṇyanupasarge iti vartate. gāyateḥ pibateśca dhātoḥ karmaṇy
See More
gāpoṣ ṭak 3.2.8 karmaṇyanupasarge iti vartate. gāyateḥ pibateśca dhātoḥ karmaṇyupapade 'nupasarge ṭak pratyayo bhavati. kasya apavādaḥ. śakraṃ gāyati śakragaḥ, śakragī. sāmagaḥ, sāmagī. surāśīdhvoḥ pibateriti vaktavyam. surāpaḥ, surāpī. śīdhupaḥ, śīdhupī. surāśīdhvoḥ iti kim? kṣīrapā brāhmaṇī. pibateḥ iti kim? surāṃ pāti iti surāpā. anupasarge ityeva, śakrasaṅgāyaḥ. sāmasaṅgāyaḥ. bahulaṃ chandasi iti vaktavyam. yā bāhmaṇī surāpī bhavati naināṃ devāḥ patilokaṃ nayanti. yā brahmaṇī surāpā bhavati naināṃ devāḥ patilokaṃ nayanti.
Nyāsa2:
gāpoṣṭak. , 3.2.8 "lugvikaraṇālugvikaraṇayorlukvikaraṇasyaiva grahaṇam"
See More
gāpoṣṭak. , 3.2.8 "lugvikaraṇālugvikaraṇayorlukvikaraṇasyaiva grahaṇam" (vyā.pa.50) iti "pā" iti pānārthasya grahaṇamam, rakṣaṇārthasya na. yadyapi "gāmādāgrahaṇeṣvaviśeṣaḥ" (vyā.pa.124) ucyate, tathāpi pibatinā sāhacaryāt "gā" ityasyālugvikaraṇasya grahaṇam, na gatyarthasyetyāha--"gāyateḥ, pibateśca" iti. ṭakaḥ kitkaraṇamāto lopārtham. ṭitkaraṇaṃ ṅībartham; na tu "ādyantau ṭakitau" 1.1.45 ityevamartham. kuta etat? ādyantayoravayavatvāt. na ca pratyayo'vayavo yujyate, "paraśca" 3.1.2 iti vacanāt. nanu ca gāporiti ṣaṣṭhī ṭako'vayavatvañca bodhayiṣyate? naitadasti; pañcamyarthe tveṣā ṣaṣṭhī, karttṛviśeṣaṇārthā vā-- gāpoḥ katrtarīti. yuktañcaitat, evaṃ hi pratyayaparatvaṃ bādhitaṃ na bhavati. kiñcāditve hi ṭakaḥ kitkaraṇamanarthakaṃ syāt.
pibaterūpapadāntasya nivṛttyarthamāha-- "surāśīdhvoḥ" ityādi. tatra pibateriha grahaṇam, na pāterityetat prāgeva vyavasthāpitam. iha "vibhāṣā" 3.1.143 ityanuvatrtate, sā tu vyavasthitavibhāṣā; tena surāśīdhvorupapadayorbhaviṣyati, nānyatra. "kṣīrapā" iti. strīliṅgodāharaṇaṃ striyāṃ viśeṣa iti pradarśanārtham.
"bahulam" ityādi. pibateśchandasi bahulaṃ ṭagbhavatītyedartharūpaṃ vyākhyeyamityarthaḥ. vyākhyānaṃ tu -- tasyaiva vibhāṣāgrahaṇānuvṛttasya vyavasthitavibhāṣātvamāśritya katrtavyam. tasya tu phalaṃ surāpeti pakṣe kapratyayo bhavati॥
Bālamanoramā1:
gāpoṣṭak. `gai śabde' `pā pāne' ityanayoḥ ṭak syātkarmaṇyupapade. āto Sū #738
See More
gāpoṣṭak. `gai śabde' `pā pāne' ityanayoḥ ṭak syātkarmaṇyupapade. āto yuki
rūpam. pibateriti. vārtikamidam. pādhātoḥ surāśīdhvorupapadayoḥ ṭak syādityarthaḥ.
kṣīrapeti. kṣīraṃ pibatītyarthe surāśīdhvornayataratvā'bhāvāt `āto'nupasarge kaḥ'
iti kapratyaye ṭāp. pāti rakṣatīti. ajityarthaḥ. udyamanam - udgrahaṇam. aṃśahara
iti. aṃśasya svīkartetyartha-. bhārahāra iti. bhāram udgṛhṇātītyarthaḥ.
graherupasaṅkhyānamiti. `acpratyayasye'ti śeṣaḥ. `graha upādāne' adupadhaṛ.
`gṛhe'riti pāṭhe tu kṛtasaṃprasāraṇasya ikā nirdeśo bodhyaḥ. śaktigraha iti.
akittvānna saṃprasāraṇam. lāṅgalagraha iti. evam – `aṅkuśagraha'
ityādyapyudāhāryam. sūtre ceti. vārtikamidam. sūtre karmaṇyupapade
dhāraṇārthakādgrahadhātojityarthaḥ.
Bālamanoramā2:
gāpoṣṭak 738, 3.2.8 gāpoṣṭak. "gai śabde" "pā pāne" ityanayo
See More
gāpoṣṭak 738, 3.2.8 gāpoṣṭak. "gai śabde" "pā pāne" ityanayoḥ ṭak syātkarmaṇyupapade. āto yuki rūpam. pibateriti. vārtikamidam. pādhātoḥ surāśīdhvorupapadayoḥ ṭak syādityarthaḥ. kṣīrapeti. kṣīraṃ pibatītyarthe surāśīdhvornayataratvā'bhāvāt "āto'nupasarge kaḥ" iti kapratyaye ṭāp. pāti rakṣatīti. ajityarthaḥ. udyamanam - udgrahaṇam. aṃśahara iti. aṃśasya svīkartetyartha-. bhārahāra iti. bhāram udgṛhṇātītyarthaḥ. graherupasaṅkhyānamiti. "acpratyayasye"ti śeṣaḥ. "graha upādāne" adupadhaṛ. "gṛhe"riti pāṭhe tu kṛtasaṃprasāraṇasya ikā nirdeśo bodhyaḥ. śaktigraha iti. akittvānna saṃprasāraṇam. lāṅgalagraha iti. evam -- "aṅkuśagraha" ityādyapyudāhāryam. sūtre ceti. vārtikamidam. sūtre karmaṇyupapade dhāraṇārthakādgrahadhātojityarthaḥ.
Tattvabodhinī1:
gāpoṣṭak. ihagāmādagrahaṇeṣvaviśeṣe'pi gāyatereva grahaṇaṃ, na tu gāṅ gatau, gā Sū #617
See More
gāpoṣṭak. ihagāmādagrahaṇeṣvaviśeṣe'pi gāyatereva grahaṇaṃ, na tu gāṅ gatau, gā
stutau ityanayoḥ, anabhidhānāt. sāmagaḥ samagīti. etena ṭakaḥ kittavamālopārthaṃ ṭittvaṃ
nu ṅībarthamiti dhvanitam. pratyayā'dhikārāṭṭakaḥ pratyayatvena `pratyayaḥ' `paraśce'
ti dhātoḥ para eva syāditi `ādyantau ṭakitau' ityasyā'tra āśaṅkaiva nāstīti bodhyam.
sāmasaṅgāya iti. karmaṇyaṇi sati `āto yu'giti yuk.
vācyam. pibateriti. `lugvikaraṇā'lagvikaraṇayoḥ' iti pirabhāṣalabhyārthakathanam,
upapadaparigaṇanaṃ tu vācanikameva. kṣīrapeti. kṣīraṃ pibatītyāto'nupasarge kaḥ.
śaktilāṅgalāṅkuśatomarayaṣṭighaṭaghaṭīdhanuṣṣu graherupasaṅkhyānam. śaktīti. ghaṭagrahaṇenaiva
siddhe ghaṭīgrahaṇaṃ liṅgaviśiṣṭaparibhāṣāyā anityatvajñāpanārthaṃ, tena
madrarājñītyatra ṭajna, `dviṣatītāpa' ityatra `dviṣatparayo'riti khac neti
dik.
Tattvabodhinī2:
gāpoṣṭak 617, 3.2.8 gāpoṣṭak. ihagāmādagrahaṇeṣvaviśeṣe'pi gāyatereva grahaṇaṃ,
See More
gāpoṣṭak 617, 3.2.8 gāpoṣṭak. ihagāmādagrahaṇeṣvaviśeṣe'pi gāyatereva grahaṇaṃ, na tu gāṅ gatau, gā stutau ityanayoḥ, anabhidhānāt. sāmagaḥ samagīti. etena ṭakaḥ kittavamālopārthaṃ ṭittvaṃ nu ṅībarthamiti dhvanitam. pratyayā'dhikārāṭṭakaḥ pratyayatvena "pratyayaḥ" "paraśce" ti dhātoḥ para eva syāditi "ādyantau ṭakitau" ityasyā'tra āśaṅkaiva nāstīti bodhyam. sāmasaṅgāya iti. karmaṇyaṇi sati "āto yu"giti yuk. *pibateḥ surāśīdhvoriti vācyam. pibateriti. "lugvikaraṇā'lagvikaraṇayoḥ" iti pirabhāṣalabhyārthakathanam, upapadaparigaṇanaṃ tu vācanikameva. kṣīrapeti. kṣīraṃ pibatītyāto'nupasarge kaḥ. * śaktilāṅgalāṅkuśatomarayaṣṭighaṭaghaṭīdhanuṣṣu graherupasaṅkhyānam. śaktīti. ghaṭagrahaṇenaiva siddhe ghaṭīgrahaṇaṃ liṅgaviśiṣṭaparibhāṣāyā anityatvajñāpanārthaṃ, tena madrarājñītyatra ṭajna, "dviṣatītāpa" ityatra "dviṣatparayo"riti khac neti dik.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents