Kāśikāvṛttī1:
supi upasarge 'pi iti ca vartate. sthā ityetasmād dhātoḥ supi upapade kapratyayo
See More
supi upasarge 'pi iti ca vartate. sthā ityetasmād dhātoḥ supi upapade kapratyayo
bhavati, kvip ca. kimartham idam ucyate, yavatā supi sthaḥ 3-2-4 iti kaḥ siddha eva,
anyebhyo 'pi dṛśyate 3-2-178 iti kvip? bādhakabādhanārthaṃ punar vacanam. śami
dhātoḥ saṃjñāyām 3-2-14 acaṃ bādhate śaṃsthaḥ. śaṃsthāḥ.
Kāśikāvṛttī2:
sthaḥ ka ca 3.2.77 supi upasarge 'pi iti ca vartate. sthā ityetasmād dhātoḥ sup
See More
sthaḥ ka ca 3.2.77 supi upasarge 'pi iti ca vartate. sthā ityetasmād dhātoḥ supi upapade kapratyayo bhavati, kvip ca. kimartham idam ucyate, yavatā supi sthaḥ 3.2.4 iti kaḥ siddha eva, anyebhyo 'pi dṛśyate 3.2.178 iti kvip? bādhakabādhanārthaṃ punar vacanam. śami dhātoḥ saṃjñāyām 3.2.14 acaṃ bādhate śaṃsthaḥ. śaṃsthāḥ.
Nyāsa2:
sthaḥ ka ca. , 3.2.77 "bādhakabādhanārtham" ityādi. kakviporbādhako'c,
See More
sthaḥ ka ca. , 3.2.77 "bādhakabādhanārtham" ityādi. kakviporbādhako'c, tasyāpi bādhanārtham. acastu bādhakatvaṃ "śami dhātoḥ saṃjñāyām" 3.2.14 ityatra dhātugrahaṇam. taddhi yato'pavādo vihitastato'pi śamyupapade saṃjñāyāmajeva yathā syādityevamarthaṃ kṛtam. evañca "sthaḥ ka ca" ityetadyadi nocyeta, tato yathā kṛño hetvādiṣu ṭapratiṣedhārthaṃ dhātugrahaṇaṃ tathā tiṣṭhaterapi kakviporbādhanārthaṃ vijñāyate. tathā ca sati śamyupapade saṃjñāyāṃ tiṣṭhaterajeva syāt, na kakvipau. a()smastu yoge satyacaṃ bādhitvobhāveva bhavataḥ. "śaṃsthaḥ" iti. " āto lopa iṭi ca" 6.4.64 ityākāralopaḥ॥
Bālamanoramā1:
sthaḥ ka ca. `ke'tyavibhaktikam. stha iti pañyamyantam.cāt kvibiti. upasar Sū #797
See More
sthaḥ ka ca. `ke'tyavibhaktikam. stha iti pañyamyantam.cāt kvibiti. upasarge
anupasarge ca subandhe upapade sthādhātoḥ kapratyayaḥ syāt, kvip ceti phalitam. śaṃstha
iti. śamityavyayaṃ sukhe. tatpūrvātsthādhātoḥ kapratyaye āto lopaḥ. śaṃsthā iti, -
kvipi rūpam.sukhaṃ sthāpayatītyarthaḥ. tiṣṭitarantarbhāvitaṇyarthaḥ. `śaṃsthāṭa iti
bhāṣyaprayogātpṛṣodarāditvācca `ghumāsthe'ti īttvaṃ na. kecittu `ka ce'ti
cakārādvijevānukṛṣyate ityāhuḥ. nanu `supi sthaḥ' iti kapratyaye `kvip ce'ti
kvipi ca siddhe kimarthamidamityata āha– śamidhātorityacamiti. anyathā
dhātugrahaṇasāmathryātkṛño hetvādiṣu ṭa
kvipaṃ ca acpratyayo bādheteti bhāvaḥ.
Bālamanoramā2:
sthaḥ ca ka 797, 3.2.77 sthaḥ ka ca. "ke"tyavibhaktikam. stha iti pañy
See More
sthaḥ ca ka 797, 3.2.77 sthaḥ ka ca. "ke"tyavibhaktikam. stha iti pañyamyantam.cāt kvibiti. upasarge anupasarge ca subandhe upapade sthādhātoḥ kapratyayaḥ syāt, kvip ceti phalitam. śaṃstha iti. śamityavyayaṃ sukhe. tatpūrvātsthādhātoḥ kapratyaye āto lopaḥ. śaṃsthā iti, - kvipi rūpam.sukhaṃ sthāpayatītyarthaḥ. tiṣṭitarantarbhāvitaṇyarthaḥ. "śaṃsthāṭa iti bhāṣyaprayogātpṛṣodarāditvācca "ghumāsthe"ti īttvaṃ na. kecittu "ka ce"ti cakārādvijevānukṛṣyate ityāhuḥ. nanu "supi sthaḥ" iti kapratyaye "kvip ce"ti kvipi ca siddhe kimarthamidamityata āha-- śamidhātorityacamiti. anyathā dhātugrahaṇasāmathryātkṛño hetvādiṣu ṭapratyayamiva śampūrvāt sthādhātoḥ kaṃ kvipaṃ ca acpratyayo bādheteti bhāvaḥ.
Tattvabodhinī1:
sthaḥ ka ca. śaṃsthā iti. kvipi lupte `ghumāsthe' ti ītvaṃ na, sthānivadbh Sū #660
See More
sthaḥ ka ca. śaṃsthā iti. kvipi lupte `ghumāsthe' ti ītvaṃ na, sthānivadbhāvasya
analvidhāditi niṣedhāt. pratyayalakṣaṇasūtraṃ tu pratyayasyā'sādhāraṇaṃ rūpaṃ
yatrāśrīyate tatraiveti niyamārthamiti niṣkarṣāt. yattu kaiyaṭenoktam-
- `ītvamavakarādāvādaviti vacanādbhāṣyakārīyodāhaṇaprāmāṇyādvā pratyayalakṣaṇena ītvaṃ
ne'ti, tat `atṛṇeḍityādisiddhaye pratyayaprādhānye alvidhyarthaṃ
pratyayalakṣaṇasūtra'miti pakṣamabhipretya. tatrāpyavakārādāviti vacanasvīkāre sudhīveti
na sidhyedityaparitoṣeṇa pakṣāntarasvīkāra iti boddhyam. nanu `niyamārtha'miti
niṣkarṣa pakṣe tu prāguktaṃ matraśīrityatra kathamittvaṃ bhavediti cet. atrāhuḥ-
- śāsa iditi. tataḥ – aṅi. niyamārthamidam. ajādau cedittvaṃ syādaḍa\ufffdeva
nānyatreti halgrahaṇaṃ māstviti jñeyamiti. nacaivamapi halādau piti sārvadhātuke tṛṇaha
imo vidhānādatṛṇeḍityādi tu niyamapakṣe na sidhyatītyalvidhyarthamiti pakṣo'pi
svīkarya iti vācyam, `uto vṛddhi'riti sūtrāddhalgrahaṇamanuvarttya
tṛṇahānītyatrā'niṣṭavāraṇāya `nābhyastasyācī'ti sūtrādaci netyanuvarttya
vyākhyānāt. etacca rudhādigaṇa eva vyākhyātām. syādetat– `supi sthaḥ' `kvip
ce'ti sūtrābhyāṃ kakvipau siddhau. śamītyādi.
dhātugrahaṇasāmathryāddhidhātumātrādbhavannac?pratyayo hetvādiṣu kṛñaṣṭaṃ yathā bādhate
tathā tiṣṭhateḥ kakvipāvapi bādheteti `sthaḥ ka ce'tyārambha iti bhāvaḥ. nanvevaṃ `śami
dhāto'rityasyā'nantaraṃ `sthaḥ ka ce'ti sūtryatāṃ, cakāreṇā'ci samuccite
savarṇadīrghe śaṃsthā iti bhaviṣyata, evaṃ cotsargāpavādayoḥ samānadeśatayā saṃdarbhaśuddharapi
labhyate, ittvā'bhāvārthaṃ cana yatanīyamiti mahallāghavamiti cet. atrāhuḥ– aśaṃ sthā
ityatra `ackāvaśaktau' iti sūtreṇottarapadamantodāttaṃ syāt. `kṛdgrahaṇe
gatikārakapūrvasyāpī'ti śaṃsthāśabdasyājantatvāt. kvibantena nañsamāse
nañpūrvapadaprakṛtisvaraḥ sidhyatīti.
Tattvabodhinī2:
sthaḥ ca ka 660, 3.2.77 sthaḥ ka ca. śaṃsthā iti. kvipi lupte "ghumāsthe&qu
See More
sthaḥ ca ka 660, 3.2.77 sthaḥ ka ca. śaṃsthā iti. kvipi lupte "ghumāsthe" ti ītvaṃ na, sthānivadbhāvasya analvidhāditi niṣedhāt. pratyayalakṣaṇasūtraṃ tu pratyayasyā'sādhāraṇaṃ rūpaṃ yatrāśrīyate tatraiveti niyamārthamiti niṣkarṣāt. yattu kaiyaṭenoktam-- "ītvamavakarādāvādaviti vacanādbhāṣyakārīyodāhaṇaprāmāṇyādvā pratyayalakṣaṇena ītvaṃ ne"ti, tat "atṛṇeḍityādisiddhaye pratyayaprādhānye alvidhyarthaṃ pratyayalakṣaṇasūtra"miti pakṣamabhipretya. tatrāpyavakārādāviti vacanasvīkāre sudhīveti na sidhyedityaparitoṣeṇa pakṣāntarasvīkāra iti boddhyam. nanu "niyamārtha"miti niṣkarṣa pakṣe tu prāguktaṃ matraśīrityatra kathamittvaṃ bhavediti cet. atrāhuḥ-- śāsa iditi. tataḥ -- aṅi. niyamārthamidam. ajādau cedittvaṃ syādaḍa()eva nānyatreti halgrahaṇaṃ māstviti jñeyamiti. nacaivamapi halādau piti sārvadhātuke tṛṇaha imo vidhānādatṛṇeḍityādi tu niyamapakṣe na sidhyatītyalvidhyarthamiti pakṣo'pi svīkarya iti vācyam, "uto vṛddhi"riti sūtrāddhalgrahaṇamanuvarttya tṛṇahānītyatrā'niṣṭavāraṇāya "nābhyastasyācī"ti sūtrādaci netyanuvarttya vyākhyānāt. etacca rudhādigaṇa eva vyākhyātām. syādetat-- "supi sthaḥ" "kvip ce"ti sūtrābhyāṃ kakvipau siddhau. śamītyādi. dhātugrahaṇasāmathryāddhidhātumātrādbhavannac()pratyayo hetvādiṣu kṛñaṣṭaṃ yathā bādhate tathā tiṣṭhateḥ kakvipāvapi bādheteti "sthaḥ ka ce"tyārambha iti bhāvaḥ. nanvevaṃ "śami dhāto"rityasyā'nantaraṃ "sthaḥ ka ce"ti sūtryatāṃ, cakāreṇā'ci samuccite savarṇadīrghe śaṃsthā iti bhaviṣyata, evaṃ cotsargāpavādayoḥ samānadeśatayā saṃdarbhaśuddharapi labhyate, ittvā'bhāvārthaṃ cana yatanīyamiti mahallāghavamiti cet. atrāhuḥ-- aśaṃ sthā ityatra "ackāvaśaktau" iti sūtreṇottarapadamantodāttaṃ syāt. "kṛdgrahaṇe gatikārakapūrvasyāpī"ti śaṃsthāśabdasyājantatvāt. kvibantena nañsamāse nañpūrvapadaprakṛtisvaraḥ sidhyatīti.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents