Kāśikāvṛttī1:
takṣū tvakṣū tanūkaraṇe, asmāt tanūkaraṇe vartamānātanatarasyāṃ śnupratyayo bhav
See More
takṣū tvakṣū tanūkaraṇe, asmāt tanūkaraṇe vartamānātanatarasyāṃ śnupratyayo bhavati.
anekārthatvād dhātūnāṃ viśeṣaṇaupādānam. takṣṇoti kāṣṭham, takṣati kāṣṭham.
tanūkaraṇe iti kim? saṃtakṣati vāgbhiḥ.
Kāśikāvṛttī2:
tanūkaraṇe takṣaḥ 3.1.76 takṣū tvakṣū tanūkaraṇe, asmāt tanūkaraṇe vartamānātan
See More
tanūkaraṇe takṣaḥ 3.1.76 takṣū tvakṣū tanūkaraṇe, asmāt tanūkaraṇe vartamānātanatarasyāṃ śnupratyayo bhavati. anekārthatvād dhātūnāṃ viśeṣaṇaupādānam. takṣṇoti kāṣṭham, takṣati kāṣṭham. tanūkaraṇe iti kim? saṃtakṣati vāgbhiḥ.
Bālamanoramā1:
tanūkaraṇe. śeṣapūraṇena sūtraṃ vyācaṣṭe–śnuḥ syādvā śabviṣaye iti.
`svādibhyaḥ Sū #178
See More
tanūkaraṇe. śeṣapūraṇena sūtraṃ vyācaṣṭe–śnuḥ syādvā śabviṣaye iti.
`svādibhyaḥ śnu'rityataḥ śnuriti, `kartari śa'bityataḥ kartarīti, `sārvadhātuke
ya'gityataḥ sārvadhātuka iti cānuvartate. tanūkaraṇe'rthe vidyamānāttakṣadhātoḥ śnuḥ
syātkatrrarthe sārvadhātuke iti phalitam. naca
takṣūdhātostanūkaraṇārthakatvā'vyabhicārāt śnuvidhau tanūkaraṇagrahaṇaṃ vyartamiti
vācyam, ata eva dhātupāṭhe arthanirdeśasya upalakṣaṇatvāvagamāt. takṣṇotītyādi.
akṣūvadrūpāṇi. luṅi sici iṭpakṣe `neṭī'ti vṛddhiniṣedhe atakṣīditi, iḍabhāve tu
atākṣīditi ca rūpamakṣavat. evaṃ tvakṣūdhāturapi. ṇikṣadhāturṇopadeśaḥ. prakṣiṇatīti.
`upasargādasamāse'pī'ti ṇatvam. traṇa ṣṭrakṣa gatāviti. trayo'pyakāramadhyāḥ.
dvitīyaḥ ṣopadeśaḥ. tadāha– ruākṣatīti. ṣasya satve ṣṭutvanivṛttiriti bhāvaḥ.
ṇakṣadāturṇopadeśaḥ. sici `neṭī'ti halantalakṣaṇavṛddhiniṣedhaḥ. vakṣa roṣa iti. vakṣa roṣa
iti. dantyoṣṭha\ufffdādiḥ. mrakṣadhāturakāramadhyaḥ. tvacanaśabdasya vivaraṇaṃ-
- saṃvaraṇamiti. sūkrṣadātū rephamadhyaḥ. apapāṭhatve hetumāha– avajñeti.
sūkrṣadhātoranādarārthakatve asūkrṣaṇamityasya ādarārthakatvāpattyā amarakośe
avajñāparyāyatvāvagamavirodha iti bhāvaḥ. ghoravāśite ceti. cāt kāṅkṣāyāmapi.
ghoravāśitaṃ– krūraśabdaḥ. cūṣetyārabhya ūṣa rujāyāmiti yāvadūdupadhāḥ. īṣa uñcha iti.
īdupadhaḥ. kaṣetyārabhya daśa dhātavaḥ. tatra tṛtīyo daśamaśca idupadhaḥ. śiṣadhāturaniṭkaḥ.
krādiniyamātthali vasi masi ca nityamiṭ ajantākāravattvā'bhāvena thali
veṭkatvā'bhāvāt. śiśeṣitha. śiśiṣiva śiśiṣima. aśikṣaditi. `śala igupadhā' diti cleḥ
ksādeśe kittvāllaghūpadhaguṇaniṣedhe ṣasya katve sasya ṣatvamiti bhāvaḥ. vavaṣaturiti. `na
śasadade'ti niṣedhādettavābhyāsalopau na. ruṣadhātuḥ seṭkaḥ. roṣati. ruroṣa ruruṣatuḥ
ruruṣuḥ. ruroṣitha ruruṣathuḥ ruruṣa. ruroṣiva ruruṣima.
Bālamanoramā2:
tanūkaraṇe takṣaḥ 178, 3.1.76 tanūkaraṇe. śeṣapūraṇena sūtraṃ vyācaṣṭe--śnuḥ syā
See More
tanūkaraṇe takṣaḥ 178, 3.1.76 tanūkaraṇe. śeṣapūraṇena sūtraṃ vyācaṣṭe--śnuḥ syādvā śabviṣaye iti. "svādibhyaḥ śnu"rityataḥ śnuriti, "kartari śa"bityataḥ kartarīti, "sārvadhātuke ya"gityataḥ sārvadhātuka iti cānuvartate. tanūkaraṇe'rthe vidyamānāttakṣadhātoḥ śnuḥ syātkatrrarthe sārvadhātuke iti phalitam. naca takṣūdhātostanūkaraṇārthakatvā'vyabhicārāt śnuvidhau tanūkaraṇagrahaṇaṃ vyartamiti vācyam, ata eva dhātupāṭhe arthanirdeśasya upalakṣaṇatvāvagamāt. takṣṇotītyādi. akṣūvadrūpāṇi. luṅi sici iṭpakṣe "neṭī"ti vṛddhiniṣedhe atakṣīditi, iḍabhāve tu atākṣīditi ca rūpamakṣavat. evaṃ tvakṣūdhāturapi. ṇikṣadhāturṇopadeśaḥ. prakṣiṇatīti. "upasargādasamāse'pī"ti ṇatvam. traṇa ṣṭrakṣa gatāviti. trayo'pyakāramadhyāḥ. dvitīyaḥ ṣopadeśaḥ. tadāha-- ruākṣatīti. ṣasya satve ṣṭutvanivṛttiriti bhāvaḥ. ṇakṣadāturṇopadeśaḥ. sici "neṭī"ti halantalakṣaṇavṛddhiniṣedhaḥ. vakṣa roṣa iti. vakṣa roṣa iti. dantyoṣṭha()ādiḥ. mrakṣadhāturakāramadhyaḥ. tvacanaśabdasya vivaraṇaṃ-- saṃvaraṇamiti. sūkrṣadātū rephamadhyaḥ. apapāṭhatve hetumāha-- avajñeti. sūkrṣadhātoranādarārthakatve asūkrṣaṇamityasya ādarārthakatvāpattyā amarakośe avajñāparyāyatvāvagamavirodha iti bhāvaḥ. ghoravāśite ceti. cāt kāṅkṣāyāmapi. ghoravāśitaṃ-- krūraśabdaḥ. cūṣetyārabhya ūṣa rujāyāmiti yāvadūdupadhāḥ. īṣa uñcha iti. īdupadhaḥ. kaṣetyārabhya daśa dhātavaḥ. tatra tṛtīyo daśamaśca idupadhaḥ. śiṣadhāturaniṭkaḥ. krādiniyamātthali vasi masi ca nityamiṭ ajantākāravattvā'bhāvena thali veṭkatvā'bhāvāt. śiśeṣitha. śiśiṣiva śiśiṣima. aśikṣaditi. "śala igupadhā" diti cleḥ ksādeśe kittvāllaghūpadhaguṇaniṣedhe ṣasya katve sasya ṣatvamiti bhāvaḥ. vavaṣaturiti. "na śasadade"ti niṣedhādettavābhyāsalopau na. ruṣadhātuḥ seṭkaḥ. roṣati. ruroṣa ruruṣatuḥ ruruṣuḥ. ruroṣitha ruruṣathuḥ ruruṣa. ruroṣiva ruruṣima.
Tattvabodhinī1:
atakṣīditi. `neṭi' iti vṛddhiniṣedhaḥ. iḍabhāve tu– atākṣīt. praṇikṣatīti. Sū #151
See More
atakṣīditi. `neṭi' iti vṛddhiniṣedhaḥ. iḍabhāve tu– atākṣīt. praṇikṣatīti.
`upasargādasamāse'pī'ti nityaṃ ṇatvam. `vā niṃsanikṣanindā'miti tu kṛdviṣayam.
`ṇvulatṛcau'. praṇikṣikaḥ. pranikṣakaḥ. praṇikṣitā. pranikṣitā. avajñetyādi.
sūkrṣaṇamādarastato'nyadasūkrṣaṇityamaragrantārthaḥ. yadi tu sūkrṣaṇamanādara
ityucyeta tarhi asūkrṣaṇamavajñāparyāyo na syāditi bhāvaḥ. kākṣi. kāṅkṣā -
icchā. drākṣi dhrākṣi dhvākṣi. ghoravāsitaṃ– ghoraśabdaḥ. vāsṛ śabde.
dhvāṅkṣatīti. dhvāṅkṣa— kākaḥ. drākṣi. dhātoḥ `gurośca halaḥ' iti `a'
pratyaye drākṣā. yavādigaṇe nipātanānnalopaḥ. drākṣāmān. iha matorvatvaṃ tu na
bhavati, `ayavādibhya' ityukteḥ. tūṣa tuṣṭau. divādau tu hyasvopadhaḥ. mūṣa steye.
saṃjñāyāṃ kvuni `mūṣakaḥ'. kryādau tu hyasvopadho'yam. bhūṣa alaṅkāre. ayaṃ
curādāvapi. īṣa ucche. `gurośca halaḥ' ityapratyaye `īṣā lāṅgaladaṇḍaḥ'. kaṣa khaṣa.
ṣāntau. `śiṣe'tyayamapyanikṭo na tu raudhādika eva, saṃkoce
mānā'bhāvādityabhipretyodāharati– śeṣṭā. aśikṣadityādi.
Tattvabodhinī2:
tanūkaraṇe takṣaḥ 151, 3.1.76 atakṣīditi. "neṭi" iti vṛddhiniṣedhaḥ. i
See More
tanūkaraṇe takṣaḥ 151, 3.1.76 atakṣīditi. "neṭi" iti vṛddhiniṣedhaḥ. iḍabhāve tu-- atākṣīt. praṇikṣatīti. "upasargādasamāse'pī"ti nityaṃ ṇatvam. "vā niṃsanikṣanindā"miti tu kṛdviṣayam. "ṇvulatṛcau". praṇikṣikaḥ. pranikṣakaḥ. praṇikṣitā. pranikṣitā. avajñetyādi. sūkrṣaṇamādarastato'nyadasūkrṣaṇityamaragrantārthaḥ. yadi tu sūkrṣaṇamanādara ityucyeta tarhi asūkrṣaṇamavajñāparyāyo na syāditi bhāvaḥ. kākṣi. kāṅkṣā -icchā. drākṣi dhrākṣi dhvākṣi. ghoravāsitaṃ-- ghoraśabdaḥ. vāsṛ śabde. dhvāṅkṣatīti. dhvāṅkṣa--- kākaḥ. drākṣi. dhātoḥ "gurośca halaḥ" iti "a" pratyaye drākṣā. yavādigaṇe nipātanānnalopaḥ. drākṣāmān. iha matorvatvaṃ tu na bhavati, "ayavādibhya" ityukteḥ. tūṣa tuṣṭau. divādau tu hyasvopadhaḥ. mūṣa steye. saṃjñāyāṃ kvuni "mūṣakaḥ". kryādau tu hyasvopadho'yam. bhūṣa alaṅkāre. ayaṃ curādāvapi. īṣa ucche. "gurośca halaḥ" ityapratyaye "īṣā lāṅgaladaṇḍaḥ". kaṣa khaṣa. ṣāntau. "śiṣe"tyayamapyanikṭo na tu raudhādika eva, saṃkoce mānā'bhāvādityabhipretyodāharati-- śeṣṭā. aśikṣadityādi.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents