Kāśikāvṛttī1:
pāyyādayaḥ śabdā nipātyante yathāsaṅkhyaṃ māne haviṣi nivāse sāmidhenyāṃ ca
abhi
See More
pāyyādayaḥ śabdā nipātyante yathāsaṅkhyaṃ māne haviṣi nivāse sāmidhenyāṃ ca
abhidheyāyām. pāyya iti māṅo ṇyatpratyayaḥ, ādeḥ patvaṃ ca nipātyate māne. pāyyaṃ
mānam meyam anyat. sampūrvānnayater ṇyadāyādeśāvupasargadīrghatvaṃ ca nipātyate.
sānāyyaṃ haviḥ. saṃneyamanyat. rūḍhitvāc ca havirviśeṣa eva avatiṣṭhate. nipūrvāc
cinoteḥ ṇyadāyādeśāvādikuvaṃ ca nipātyate. nikāyyo nivāsaḥ. niceyam anyat.
sāmidhenīśabda ṛgviśeṣasya vācakaḥ. tatra ca dhāyyā iti na sarvā sāmidhenī ucyate, kiṃ
tarhi, kācideva. rūdhiśabdo hyayam. tathā ca asāmidhenyām api dṛśyate, dhāyyāḥ
śaṃsatyagnirnetā taṃ somakratubhiḥ iti.
Kāśikāvṛttī2:
pāyyasānnāyyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidhenīṣu 3.1.129 pāyyādayaḥ śabdā
See More
pāyyasānnāyyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidhenīṣu 3.1.129 pāyyādayaḥ śabdā nipātyante yathāsaṅkhyaṃ māne haviṣi nivāse sāmidhenyāṃ ca abhidheyāyām. pāyya iti māṅo ṇyatpratyayaḥ, ādeḥ patvaṃ ca nipātyate māne. pāyyaṃ mānam meyam anyat. sampūrvānnayater ṇyadāyādeśāvupasargadīrghatvaṃ ca nipātyate. sānāyyaṃ haviḥ. saṃneyamanyat. rūḍhitvāc ca havirviśeṣa eva avatiṣṭhate. nipūrvāc cinoteḥ ṇyadāyādeśāvādikuvaṃ ca nipātyate. nikāyyo nivāsaḥ. niceyam anyat. sāmidhenīśabda ṛgviśeṣasya vācakaḥ. tatra ca dhāyyā iti na sarvā sāmidhenī ucyate, kiṃ tarhi, kācideva. rūdhiśabdo hyayam. tathā ca asāmidhenyām api dṛśyate, dhāyyāḥ śaṃsatyagnirnetā taṃ somakratubhiḥ iti.
Nyāsa2:
pāyyasānnāyyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidenīṣu. , 3.1.129 "pāyya"
See More
pāyyasānnāyyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidenīṣu. , 3.1.129 "pāyya" iti." āto yuk" 7.3.33 "havirviśeṣeṣvatiṣṭhate" iti. yatraivāyaṃ rūḍhastatraivāvatiṣṭhate. na havirmātre. "dhāyyā" iti. pūrvavat yuk. "ṛgviśeṣasya vācakaḥ" iti. sarvā ṛco na sāmidhenīśabdenocyate, kiṃ tarhi? samidādhānamantraḥ. tathā hi samidādhānamantre sāmidhenīśabdo vyutpādyate. sāmidhenyapi na sarvā ṛgabhidhīyate, kiṃ tarhi? kācideveti darśayannāha-- "tatra" ityādi. kathaṃ punaḥ sāmānyena nipātanāṃ kriyamāṇaṃ viśeṣaviṣayaṃ labhata ityāha-- "rūḍhiśabdo hramam " iti.dhāyyāśabdo rūḍhiśabda ṛgviśeṣasya vācakaḥ. saivānenocyate, nānyā. kathaṃ punajrñāyate rūḍhiśabdo'yamityata āha-- "tathā ca" ityādi. yadi rūḍhiśabdo'yaṃ na syāt sāmidhenyāṃ nipātitatvād dhāyyāḥ śaṃsatityatra ṛgviśeṣe na dṛśyeta, dṛśyate cāsau. tasamādrūḍhiśabdo'yamityavasīyate. yadi tahrrasāmidhenyāmapi dṛśyate, sāmidhenīgrahaṇamanarthakaṃ syāt? nānarthakam; rūḍhiviśeṣopalakṣaṇārthatvāt॥.
Bālamanoramā1:
pāyyasāṃnāyya. pāyya, sāṃnāyya, nikāyya, dhāyya–eṣāṃ
dvandvātprathamābahuvacana Sū #707
See More
pāyyasāṃnāyya. pāyya, sāṃnāyya, nikāyya, dhāyya–eṣāṃ
dvandvātprathamābahuvacanam. māna,haviḥ, nivāsa, sāmidhenī - eṣāṃ dvandvātsaptamī.
mānādiṣu gamyeṣu kramāt pāyyādayo nipātyante. mīyate aneneti. mādhātoḥ karaṇe
ṇyat,dhātvādermakārasya patvaṃ ca nipātyate ityarthaḥ. āta iti.ṇyati
`mīnātītyāttve kṛte āto yugiti bhāvaḥ. ṇyaditi. saṃpūrvānnīdātoḥ karmaṇi
nipātyata ityarthaḥ. āyādeśiti. sananīya itisthite āyādeśo nipātyate ityanvayaḥ.
nivāsa iti. kusalādirityarthaḥ. adhikaraṇe iti. ciñdhātoradhikaraṇe ṇyannipātyate
ityanvayaḥ. āyiti. ac?parakatvā'bhāvādāyādeśo'prāpto nipātyate ityanvayaḥ. dhāyyā
ṛgiti. dhādhātoḥ karaṇe ṇyati āyādeśo nipātyate iti bhāvaḥ. sāmidhenyo nāma
samidādhānārthā ṛgviśeṣāḥ. tatra `samidhyamāno adhvare' iti ṛca upari prakṣepyā
`pṛthupājā amatryaḥ ityādyā ṛkprasiddhā.
Bālamanoramā2:
pāyyasāṃnāyyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidhenīṣu 707, 3.1.129 pāyyasāṃnāyya
See More
pāyyasāṃnāyyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidhenīṣu 707, 3.1.129 pāyyasāṃnāyya. pāyya, sāṃnāyya, nikāyya, dhāyya--eṣāṃ dvandvātprathamābahuvacanam. māna,haviḥ, nivāsa, sāmidhenī - eṣāṃ dvandvātsaptamī. mānādiṣu gamyeṣu kramāt pāyyādayo nipātyante. mīyate aneneti. mādhātoḥ karaṇe ṇyat,dhātvādermakārasya patvaṃ ca nipātyate ityarthaḥ. āta iti.ṇyati "mīnātītyāttve kṛte āto yugiti bhāvaḥ. ṇyaditi. saṃpūrvānnīdātoḥ karmaṇi nipātyata ityarthaḥ. āyādeśiti. sananīya itisthite āyādeśo nipātyate ityanvayaḥ. nivāsa iti. kusalādirityarthaḥ. adhikaraṇe iti. ciñdhātoradhikaraṇe ṇyannipātyate ityanvayaḥ. āyiti. ac()parakatvā'bhāvādāyādeśo'prāpto nipātyate ityanvayaḥ. dhāyyā ṛgiti. dhādhātoḥ karaṇe ṇyati āyādeśo nipātyate iti bhāvaḥ. sāmidhenyo nāma samidādhānārthā ṛgviśeṣāḥ. tatra "samidhyamāno adhvare" iti ṛca upari prakṣepyā "pṛthupājā amatryaḥ ityādyā ṛkprasiddhā.
Tattvabodhinī1:
pāyyasānnāyya. caturṣu artheṣu catvāro nipātyante. pīyate'neneti māṅaḥ karaṇe
ṇ Sū #588
See More
pāyyasānnāyya. caturṣu artheṣu catvāro nipātyante. pīyate'neneti māṅaḥ karaṇe
ṇyat. peyamanyat. havirviśeṣa iti. `aindraṃ dadhyamāvāsyāyāmaindraṃ
payo'māvāsyāyā'miti vihito dadhipayoviśeṣarūpaḥ. dhīyate anayeti. atra sarvā sāmidhenī na
grāhrā, kiṃtu samidhyamānavatīṃ samiddhavatīṃ cāntareṇa vikṛtiṣu prakṣipyamāṇā
`pṛthṛpājā amatryaḥ' ityādikaiva. ayaṃ ca viśeṣo nipātanasya
rūḍha\ufffdrthatvāllabhyate. nanvevaṃ nipātanātsāmidenīviseṣavācakatve
sāmidhenīgrahaṇaṃ vyarthamiti cet. atrāhuḥ- sūtre sāmidhenīgrahaṇaṃ
prayogaviśeṣopakṣaṇārtham. tathā cā'sāmidhenyāmapi dṛśyate– `dhāyyā śaṃsatī'ti. na hi
śastreṇa samit prakṣipyate.
Tattvabodhinī2:
pāyyasānnayyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidhenīṣu 588, 3.1.129 pāyyasānnāyya
See More
pāyyasānnayyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidhenīṣu 588, 3.1.129 pāyyasānnāyya. caturṣu artheṣu catvāro nipātyante. pīyate'neneti māṅaḥ karaṇe ṇyat. peyamanyat. havirviśeṣa iti. "aindraṃ dadhyamāvāsyāyāmaindraṃ payo'māvāsyāyā"miti vihito dadhipayoviśeṣarūpaḥ. dhīyate anayeti. atra sarvā sāmidhenī na grāhrā, kiṃtu samidhyamānavatīṃ samiddhavatīṃ cāntareṇa vikṛtiṣu prakṣipyamāṇā "pṛthṛpājā amatryaḥ" ityādikaiva. ayaṃ ca viśeṣo nipātanasya rūḍha()rthatvāllabhyate. nanvevaṃ nipātanātsāmidenīviseṣavācakatve sāmidhenīgrahaṇaṃ vyarthamiti cet. atrāhuḥ- sūtre sāmidhenīgrahaṇaṃ prayogaviśeṣopakṣaṇārtham. tathā cā'sāmidhenyāmapi dṛśyate-- "dhāyyā śaṃsatī"ti. na hi śastreṇa samit prakṣipyate.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents