1/49:ghañapoḥ pratiṣedhe kyapaḥ upasaṅkhyānam |*
2/49:ghañapoḥ pratiṣedhe kyapaḥ upasaṅkhyānam kartavyam |
3/49:iha api yathā syāt |
4/49:samajanam samajyā iti |
5/49:tat tarhi vaktavyam |
6/49:na vaktavyam |
7/49:api iti eva bhaviṣyati |
8/49:katham |
9/49:api iti na idam pratyayagrahaṇam |
10/49:kim tarhi |
11/49:pratyāhāragrahaṇam |
12/49:kva sanniviṣṭānām pratyāhāraḥ |
13/49:apaḥ akātāt prabhṛti ā kyapaḥ pakārāt |
14/49:yadi pratyāhāragrahaṇam saṃvītiḥ na sidhyati |
15/49:evam tarhi na arthaḥ uapsaṅkhyānena na api ghañnapoḥ pratiṣedhena |
16/49:idam asti |
17/49:cakṣiṅaḥ khyāñ vā liṭi iti |
18/49:tataḥ vakṣyāmi |
19/49:ajeḥ vī bhavati vā vyavasthitavibhāṣā ca iti |
20/49:tena iha ca bhaviṣyati : pravetā pravetum pravītaḥ rathaḥ , saṃvītiḥ iti |
21/49:iha ca na bhaviṣyati : samājaḥ , udājaḥ , samajaḥ , udajaḥ , samajanam udajanam , samajyā iti |
22/49:tatra ayam api arthaḥ |
23/49:idam api siddham bhavati : prājitā iti |
24/49:kim ca bhoḥ iṣyate etat rūpam |
25/49:bāḍham iṣyate |
26/49:evam hi kaḥ cit vaiyākaraṇaḥ āha |
27/49:kaḥ asya rathasya pravetā iti |
28/49:sūtaḥ āha |
29/49:āyuṣman aham prājitā iti |
30/49:vaiyākaraṇaḥ āha |
31/49:apaśabdaḥ iti |
32/49:sūtaḥ āha |
33/49:prāpitjñaḥ devānām priyaḥ na tu iṣṭajñaḥ |
34/49:iṣyate etat rūpam iti |
35/49:vaiyākaraṇaḥ āha |
36/49:āho khalu anena durutena bādhyāmahe iti |
37/49:sūtaḥ āha |
38/49:na khalu veñaḥ sūtaḥ |
39/49:suvateḥ eva sūtaḥ |
40/49:yadi suvateḥ kutsā prayoktavyā |
41/49:duḥsūtena iti vaktavyam |
42/49:na tarhi idānīm idam vā yau iti vaktavyam |
43/49:vaktavyam ca |
44/49:kim prayojanam |
45/49:na iyam vibhāṣā |
46/49:kim tarhi |
47/49:ādeśaḥ ayam vidhīyate |
48/49:vā iti ayam ādeśaḥ bhavati ajeḥ yau parataḥ |
49/49:vāyuḥ iti |

ajer dhātoḥ vī ityayam ādeśo bhavatyārdhadhātuke parato ghañapau varjayitvā. pravayaṇīyaḥ. pravāyakaḥ. aghañapoḥ iti kim? samājaḥ. udājaḥ. api tu samajaḥ. udajaḥ. samudorajaḥ paśuṣu 3-3-69 ityap. dīrghoccāraṇam kim? pravītāḥ. bhañapoḥ pratiṣedhe kyapa upasaṅkhyānam kartavyam. samajyā. valādāvārdhadhātuke vikalpa iṣyate. pravetā, prājitā. pravetum, prājitum.

ajer vyaghañapoḥ 2.4.56 ajer dhātoḥ vī ityayam ādeśo bhavatyārdhadhātuke parato ghañapau varjayitvā. pravayaṇīyaḥ. pravāyakaḥ. aghañapoḥ iti kim? samājaḥ. udājaḥ. api tu samajaḥ. udajaḥ. samudorajaḥ paśuṣu 3.3.69 ityap. dīrghoccāraṇam kim? pravītāḥ. bhañapoḥ pratiṣedhe kyapa upasaṅkhyānam kartavyam. samajyā. valādāvārdhadhātuke vikalpa iṣyate. pravetā, prājitā. pravetum, prājitum.

ajevryaghañapoḥ. , 2.4.56 "pravāyakaḥ" iti. ṇval. "pravayaṇīyam" iti. anīyar. "kṛtyacaḥ" 8.4.28 iti ṇatvam. "ghañapoḥ pratiṣedhe kyapa upasaṃkhyānaṃ katrtavyam" iti. ghañapoḥ katrtavye kyapaḥ pratiṣedhasyopasaṃkhyānaṃ pratipādanaṃ katrtavyamityarthaḥ. kyapaḥ pratiṣedhanimittatvena pratiṣedhaṃ prati sambandhitvena vivakṣitatvāt kyapa iti ṣaṣṭhī. tatredaṃ pratipādanam-- "saṃjñāyāṃ samajanipatamanavida" 3.3.99 ityādinā saṃjñāyāṃ gamyamānāyāmajeḥ kyap vidhāsyate. niyatavarṇānupūrvīkā ca saṃjñā bhavati, na cādeśe kṛte saṃjñā gamyate, tasmāt saṃjñāyāṃ vidhānāt kyapi vībhāvo na bhavati. "valādāvadrdhadhātuke vikalpa iṣyate" iti. kathaṃ punariṣyamāṇo'pi labhyate? ajerudāttatvāt, sa hīḍartho dhātuṣūdāttaḥ paṭha()te. yadi cāsya nityaṃ vībhāvaḥ syāt, tadā tasyodāttapāṭho'narthakaḥ syāt. na hi vībhāve vihita iṭ prāpnoti;tasyānudāttatvāt.

ajevrya. vī- iti cchedaḥ. tena saṃvītaḥ saṃvītirityādi sidhyati. ādrdhadhātukaviṣaya iti. tena vībhāvottaraṃ yaṅi vevīyate ityādi sidhyati, parasaptamyāṃ tu halāditvā'bhāvādyah na syāditi bhāvaḥ. yaṅluk tvasmānna bhavati, lukā yaṅo'pahāre ādrdhadātukaviṣayatvā'bhāvānnādrdhadhātukābhivyaktirita vībhāvasyaivā'prasakteḥ. etacca `na lumate'ti sūtre kaiyaṭe spaṣṭam. aghañapoḥ kim ?. samājaḥ. `samudorajaḥ paśuṣu' ityap. samajaḥ. udajaḥ. vivyaturiti. `eranekācaḥra' iti yaṇ. lopājādeśa eveti. etacca `\tna padānte' ti sūtraevāsmābhirupapāditam. ekāca itīti. ajerudāttatve'pi vībhāvo'nudāttaḥ, ūdṛ?dantādibhinnā ekāco'jantāḥ sarve'pyanudāttā ityabhyupagamāt.

ajevryaghañapoḥ 110, 2.4.56 ajevrya. vī- iti cchedaḥ. tena saṃvītaḥ saṃvītirityādi sidhyati. ādrdhadhātukaviṣaya iti. tena vībhāvottaraṃ yaṅi vevīyate ityādi sidhyati, parasaptamyāṃ tu halāditvā'bhāvādyah na syāditi bhāvaḥ. yaṅluk tvasmānna bhavati, lukā yaṅo'pahāre ādrdhadātukaviṣayatvā'bhāvānnādrdhadhātukābhivyaktirita vībhāvasyaivā'prasakteḥ. etacca "na lumate"ti sūtre kaiyaṭe spaṣṭam. aghañapoḥ kim?. samājaḥ. "samudorajaḥ paśuṣu" ityap. samajaḥ. udajaḥ. vivyaturiti. "eranekācaḥra" iti yaṇ. lopājādeśa eveti. etacca " na padānte" ti sūtraevāsmābhirupapāditam. ekāca itīti. ajerudāttatve'pi vībhāvo'nudāttaḥ, ūdṛ()dantādibhinnā ekāco'jantāḥ sarve'pyanudāttā ityabhyupagamāt.