Kāśikāvṛttī1:
cakṣiṅaḥ khyāñādeśo bhavati ārdhadhātuke. ākhyātā. ākhyātum. ākhyātavyam.
sthāni
See More
cakṣiṅaḥ khyāñādeśo bhavati ārdhadhātuke. ākhyātā. ākhyātum. ākhyātavyam.
sthānivadbhāvena nityam ātmanepadaṃ na bhavati, ñakārānubandhakaraṇasāmarthyāt. ākhyāsyati.
ākhyāsyate. kśādirapyayam ādeśa iṣyate. ākśātā. ākśātum. ākśātavyam. varjane
pratiṣedho vaktavyaḥ. durjanaḥ saṃcakṣyāḥ. varjanīyāḥ ityarthaḥ. asanayośca pratiṣedho
vaktavyaḥ. nṛcakṣā rakṣaḥ hiṃsārtho 'tra bhātuḥ. ane khalvapi vicakṣaṇaḥ paṇḍitaḥ.
bahulaṃ saṃjñāchandasoriti vaktavyam. annavadhakagātravicakṣaṇājirādyartham.
Kāśikāvṛttī2:
cakṣiṅaḥ khyāñ 2.4.54 cakṣiṅaḥ khyāñādeśo bhavati ārdhadhātuke. ākhyātā. ākhyāt
See More
cakṣiṅaḥ khyāñ 2.4.54 cakṣiṅaḥ khyāñādeśo bhavati ārdhadhātuke. ākhyātā. ākhyātum. ākhyātavyam. sthānivadbhāvena nityam ātmanepadaṃ na bhavati, ñakārānubandhakaraṇasāmarthyāt. ākhyāsyati. ākhyāsyate. kśādirapyayam ādeśa iṣyate. ākśātā. ākśātum. ākśātavyam. varjane pratiṣedho vaktavyaḥ. durjanaḥ saṃcakṣyāḥ. varjanīyāḥ ityarthaḥ. asanayośca pratiṣedho vaktavyaḥ. nṛcakṣā rakṣaḥ hiṃsārtho 'tra bhātuḥ. ane khalvapi vicakṣaṇaḥ paṇḍitaḥ. bahulaṃ saṃjñāchandasoriti vaktavyam. annavadhakagātravicakṣaṇājirādyartham.
Nyāsa2:
cakṣiṅaḥ khyāñ. , 2.4.54 "nityamātmanepadaṃ na bhavati" iti. yadi hi s
See More
cakṣiṅaḥ khyāñ. , 2.4.54 "nityamātmanepadaṃ na bhavati" iti. yadi hi syāt, akārānubandhakaraṇamanarthakaṃ syāt. tasmāt katrrabhiprāye kriyāphale vivakṣita ātmanepadaṃ syānnānyatra.
"kśādirapi" iti. kakāraśakārayorakāra uccāraṇārthaḥ. k()ś khyāñityevaṃrūpa ādeśo vaktavyaḥ. kathaṃ punariṣyamāṇo'pyevaṃvidha ādeśo labhyate? pūrvoktasya bahulagrahaṇasyānuvṛtteḥ. ata e bahulagrahaṇasyānuvṛttervarjane'sanayoścādeśapratiṣedho bhavatīti vyākhyānaṃ katrtavyam.
"saṃcakṣyā" iti. "ṛhaloṇryat" 3.1.124.
"nṛcakṣā" iti. "sarvadhātubhyo'sun" (da.u.9.49), "atvasantasya cādhātoḥ" 6.4.14 iti dīrghaḥ. "vicakṣaṇaḥ" iti. "kṛtyalyuṭo bahulam" 3.3.113 iti katrtari lyuṭ.
"bahulam" ityādi. saṃjñāyāṃ chandasi ca jagdhyādeśādikāryaṃ bahulaṃ na bhavatītyetadartharūpaṃ vyākhyeyamityarthaḥ. kimartham? annādyartham. annādayaḥ śabdā sādhavo yathā syuḥ. vyākhyānantu tadeva bahulagrahaṇamāśritya katrtavyam. "annam" iti. ado jagdhirādeśo na bhavati; bahulagrahaṇasya siṃhāvalokitanyāyenānuvṛtteḥ. "vadhaka" iti. "hano vadha" 2.4.42 ityādinā vadhādeśo liṅyuṭacyamāno hanterṇvulpratyaye kṛte'pi bhavati. "gātram" iti. auṇādikaḥ ṣṭran. "iṇo gā luṅi" 2.4.45 iti luṅyucyamāno gādeśo'trāpi bhavati. " vicakṣaṇaḥ" iti. cakṣiṅa khyāñādeśo na bhavati lyuṭi. ajiraśabdastu "ajiraśiśiraśithira" (da.u.8.27) iti kiracpratyayānta auṇādiko nipātitaḥ. tasyāta eva nipātanāt "ajeghañapoḥ" 2.4.56 iti vidhīyamāno vībhāvo na bhavati. ādiśabdena "praghasa" ityādegrrahaṇam॥
Laghusiddhāntakaumudī1:
adantādavyayībhāvāttṛtīyāsaptamyorbahulamambhāvaḥ syāt. adhigopam, adhigopena,
Sū #916
See More
adantādavyayībhāvāttṛtīyāsaptamyorbahulamambhāvaḥ syāt. adhigopam, adhigopena,
adhigope vā. kṛṣṇasya samīpam upakṛṣṇam. madrāṇāṃ samṛddhiḥ sumadram. yavanānāṃ
vyṛddhirduryavanam. makṣikāṇāmabhāvo nirmakṣikam. himasyātyayo'tihimam. nidrā
saṃprati na yujyata ityatinidram. hariśabdasya prakāśa itihari. viṣṇoḥ
paścādanuviṣṇu. yogyatāvīpsāpadārthānativṛttisādṛśyāni yathārthāḥ. rūpasya
yogyamanurūpam. arthamarthaṃ prati prartṣatham. śaktimanatikramya yathāśakti..
Laghusiddhāntakaumudī2:
tṛtīyāsaptamyorbahulam 916, 2.4.54 adantādavyayībhāvāttṛtīyāsaptamyorbahulamambh
See More
tṛtīyāsaptamyorbahulam 916, 2.4.54 adantādavyayībhāvāttṛtīyāsaptamyorbahulamambhāvaḥ syāt. adhigopam, adhigopena, adhigope vā. kṛṣṇasya samīpam upakṛṣṇam. madrāṇāṃ samṛddhiḥ sumadram. yavanānāṃ vyṛddhirduryavanam. makṣikāṇāmabhāvo nirmakṣikam. himasyātyayo'tihimam. nidrā saṃprati na yujyata ityatinidram. hariśabdasya prakāśa itihari. viṣṇoḥ paścādanuviṣṇu. yogyatāvīpsāpadārthānativṛttisādṛśyāni yathārthāḥ. rūpasya yogyamanurūpam. arthamarthaṃ prati prartṣatham. śaktimanatikramya yathāśakti॥
Bālamanoramā1:
cakṣiṅaḥ khyāñ. cakṣiṅaḥ khyāñ syādādrdhadhātuke pare ityarthaḥ. Sū #267
Bālamanoramā2:
cakṣiṅaḥ khyāñ 267, 2.4.54 cakṣiṅaḥ khyāñ. cakṣiṅaḥ khyāñ syādādrdhadhātuke pare
See More
cakṣiṅaḥ khyāñ 267, 2.4.54 cakṣiṅaḥ khyāñ. cakṣiṅaḥ khyāñ syādādrdhadhātuke pare ityarthaḥ.
Tattvabodhinī1:
khśādiriti. tena `puṃkhyāna'mityatra `pumaḥ khayyampare' iti rutvaṃ n Sū #233
See More
khśādiriti. tena `puṃkhyāna'mityatra `pumaḥ khayyampare' iti rutvaṃ netyādi
pūrvārdhe evoktam.
Tattvabodhinī2:
cakṣiṅaḥ khśāñ 233, 2.4.54 khśādiriti. tena "puṃkhyāna"mityatra "
See More
cakṣiṅaḥ khśāñ 233, 2.4.54 khśādiriti. tena "puṃkhyāna"mityatra "pumaḥ khayyampare" iti rutvaṃ netyādi pūrvārdhe evoktam.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents