Kāśikāvṛttī1:
yathāyatham ekavad bhāve prāpte pratiṣedha ārabhyate. dadhipayā'dini śabdarūpāṇi
See More
yathāyatham ekavad bhāve prāpte pratiṣedha ārabhyate. dadhipayā'dini śabdarūpāṇi na ekavad
bhavanti. dadhipayasī. sarpirmadhunī. madhusapiṣī. brahmaprajāpatī. śivavaiśravaṇau.
skandaviśākhau. parivrāṭkauśikau pravargyopasadau. śauklakṛṣṇau. idhmābarhiṣī.
nipātanād dīrghaḥ. dīkṣātapasī. śraddhātapasī. medhātapasī. adhyayanatapasī. ulūkhalamusale.
ādyāvasāne. śraddhāmedhe. ṛkṣāme. vāṅmanase.
Kāśikāvṛttī2:
na dadhipayā'dīni 2.4.14 yathāyatham ekavad bhāve prāpte pratiṣedha ārabhyate.
See More
na dadhipayā'dīni 2.4.14 yathāyatham ekavad bhāve prāpte pratiṣedha ārabhyate. dadhipayā'dini śabdarūpāṇi na ekavad bhavanti. dadhipayasī. sarpirmadhunī. madhusapiṣī. brahmaprajāpatī. śivavaiśravaṇau. skandaviśākhau. parivrāṭkauśikau pravargyopasadau. śauklakṛṣṇau. idhmābarhiṣī. nipātanād dīrghaḥ. dīkṣātapasī. śraddhātapasī. medhātapasī. adhyayanatapasī. ulūkhalamusale. ādyāvasāne. śraddhāmedhe. ṛkṣāme. vāṅmanase.
Nyāsa2:
na dadhipayāadīni. , 2.4.14 "yathāyatham" iti. yathāsvaṃ yasya yadātmī
See More
na dadhipayāadīni. , 2.4.14 "yathāyatham" iti. yathāsvaṃ yasya yadātmīyaṃ lakṣaṇaṃ tenetyarthaḥ. tatra dadhipayasī ityādīnāṃ trayāṇāṃ vyañjanavācitvādvibhāṣaikavadbhāvaprāptiḥ. nanu ca sarpirmadhunī, madhusarpiṣī iti rājadantādiṣvanayornipātanādevaikavadbhāvo na bhaviṣyati? naitadasti; pākṣiko hi vyañjanaikavadbhāvaḥ. tatra yasmin pakṣe sa nāsti tasminnipātanaṃ pūrvanipātvyabhicārārthaṃ syāt. itarasminnapi pakṣa ekavadbhāvaniṣedhārtho'tra pāṭhaḥ. yadyevam, anenaiva siddhatvādrājadantādiṣu pāṭho'narthakaḥ syāt? nānarthakaḥ; bahuvacanārthatvāt. "sarpirmadhunī, madhusarpiṣī" iti. nanu tatrāpi dvavacanāntāveva paṭha()ete? yadyapyevam, tathāpi śabdāśrayatvāt paranipātasyārthadharmatvāddvitvaṃ nāpekṣyate. arthāśrayastvekavadbhāva iti tatpraṣedhe yujyate saṃkhyāṃ vivakṣitum. "brāhṛprajāpatī" ityādīnāṃ pañcānāṃ samāhāraikatvāt prāptiḥ. "śuklakṛṣṇau" iti. "vipratiṣiddham" 2.3.13 ityādinā. "idhmābārhiṣī" ityādīnāṃ samāhāraikatvāt prāptiḥ॥
Bālamanoramā1:
na dadhipayāadīni. naikavatsyuriti. eṣāṃ samāhāradvandvo nāstītyarthaḥ. dadhipa Sū #908
See More
na dadhipayāadīni. naikavatsyuriti. eṣāṃ samāhāradvandvo nāstītyarthaḥ. dadhipayasī
iti. dadhi ca payaśceti vigrahaḥ. `jātiraprāṇinā'miti nityamekavattvaṃ prāptaṃ
bādhitvā vyañjanadvandvātvādvikalpaḥ prāptaḥ, so'pi na bhavati. idhmābarhiṣī
iti. idhmaṃ ca barhiśceti vigrahaḥ. dīrgha iti. `idhmaśabdasye'ti śeṣaḥ. ṛksāme
iti. ṛkca sāma ceti vigrahaḥ. `acature'tyādinā'csamāsāntaḥ. vāṅmanase iti. vākca
manaśceti vigrahaḥ. pūrvavatsamāsāntaḥ. atra gaṇe `brāhṛprajāpatī'ityādi paṭhitam.
`samāhāradvandva eve'ti niyamaprakaramepi nānena niyamasyaiva niṣedhaḥ, `brāhṛprajāpatī'
ityādau niyamasyā'prāpteḥ. kiṃtvekavattvasyaiva. tathāca `cārthe' iti
samāhāradvandvasya niṣedhaḥ phalati.
Bālamanoramā2:
na dadhipayāadīni 908, 2.4.14 na dadhipayāadīni. naikavatsyuriti. eṣāṃ samāhārad
See More
na dadhipayāadīni 908, 2.4.14 na dadhipayāadīni. naikavatsyuriti. eṣāṃ samāhāradvandvo nāstītyarthaḥ. dadhipayasī iti. dadhi ca payaśceti vigrahaḥ. "jātiraprāṇinā"miti nityamekavattvaṃ prāptaṃ bādhitvā vyañjanadvandvātvādvikalpaḥ prāptaḥ, so'pi na bhavati. idhmābarhiṣī iti. idhmaṃ ca barhiśceti vigrahaḥ. dīrgha iti. "idhmaśabdasye"ti śeṣaḥ. ṛksāme iti. ṛkca sāma ceti vigrahaḥ. "acature"tyādinā'csamāsāntaḥ. vāṅmanase iti. vākca manaśceti vigrahaḥ. pūrvavatsamāsāntaḥ. atra gaṇe "brāhṛprajāpatī"ityādi paṭhitam. "samāhāradvandva eve"ti niyamaprakaramepi nānena niyamasyaiva niṣedhaḥ, "brāhṛprajāpatī" ityādau niyamasyā'prāpteḥ. kiṃtvekavattvasyaiva. tathāca "cārthe" iti samāhāradvandvasya niṣedhaḥ phalati.
Tattvabodhinī1:
na dadhipaya. dadhipayasī iti. vyāñjanatvādvikalpaḥ prāptaḥ. evaṃ `madhusarpiṣī Sū #784
See More
na dadhipaya. dadhipayasī iti. vyāñjanatvādvikalpaḥ prāptaḥ. evaṃ `madhusarpiṣī,
`sarpirmadhunī'ityatrāpi bodhyam. iha `brāāhṛ prajāpatī' `śivavaiśrabaṇau'ityādau
samāhāradvandvaniṣedhamukhenetaretarayogadvandvo'nena vyāvasthāpyate.
tatsāhacaryāddadhipayasī ityādavapi tataiva. tena tatra vyañjanatvaprayuktavikalpe
niṣiddhe'pi jātilakṣaṇo nityamekavadbhāvo'stviti na śaṅkanīyam. kiṃ ca neha
lakṣaṇaviśeṣe āgrahaḥ, `etāni naikatsyuḥ'ityekavadbhāvamātrasya niṣedhāt, yathā `na
ṣaṭ?svaruāādibhyaḥ'ityatra ṅīpṭāporubhayorapi niṣedhasiddhaye `striyāṃ yaduktaṃ
tanne'ti sāmānyato niṣidhyate iti dik. ṛksāmevāṅmanase iti.
`acature'tyādinā'tra samāsānto'cnipātyate. adhikaraṇai.
samāsārthasyāśrayo'dhikaraṇaṃ=vartipadārthaḥ, tasyaitāvattvaṃ =parigaṇananiyamaḥ,
tasminganyamāna iti vyācaṣṭe–dravyasaṅkhyāvagame iti.
Tattvabodhinī2:
na dadhipayāadīni 784, 2.4.14 na dadhipaya. dadhipayasī iti. vyāñjanatvādvikalpa
See More
na dadhipayāadīni 784, 2.4.14 na dadhipaya. dadhipayasī iti. vyāñjanatvādvikalpaḥ prāptaḥ. evaṃ "madhusarpiṣī, "sarpirmadhunī"ityatrāpi bodhyam. iha "brāāhṛ prajāpatī" "śivavaiśrabaṇau"ityādau samāhāradvandvaniṣedhamukhenetaretarayogadvandvo'nena vyāvasthāpyate. tatsāhacaryāddadhipayasī ityādavapi tataiva. tena tatra vyañjanatvaprayuktavikalpe niṣiddhe'pi jātilakṣaṇo nityamekavadbhāvo'stviti na śaṅkanīyam. kiṃ ca neha lakṣaṇaviśeṣe āgrahaḥ, "etāni naikatsyuḥ"ityekavadbhāvamātrasya niṣedhāt, yathā "na ṣaṭ()svaruāādibhyaḥ"ityatra ṅīpṭāporubhayorapi niṣedhasiddhaye "striyāṃ yaduktaṃ tanne"ti sāmānyato niṣidhyate iti dik. ṛksāmevāṅmanase iti. "acature"tyādinā'tra samāsānto'cnipātyate. adhikaraṇai. samāsārthasyāśrayo'dhikaraṇaṃ=vartipadārthaḥ, tasyaitāvattvaṃ =parigaṇananiyamaḥ, tasminganyamāna iti vyācaṣṭe--dravyasaṅkhyāvagame iti.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents