1/3:gavāśvaprabhṛtiṣu yathoccāritam dvandvavṛttam |*
2/3:avāśvaprabhṛtiṣu yathoccāritam dvandvavṛttam draṣṭavyam |
3/3:gavāśvam gavāvikam gavaiḍakam |

gavāśvaprabhṛtīni ca kṛtaekavadbhāvani dvandvarūpāṇi sādhūni bhavnti. gavāśvam. gavāvikam. gavaiḍakam. ajāvikam. ajaiḍakam. kubjavāmanam. kubjakairātakam. putrapautram. śvacaṇḍālam. strīkumāram. dāsīmāṇavakam. śāṭīpicchakam. uṣṭrakharam. uṣtraśaśam. mūtraśakṛt. mūtrapurīṣam. yakṛnmedaḥ. māṃsaśoṇitam. darbhaśaram. darbhapūtīkam. arjunaśirīṣam. tṛṇolapam. dāsīdāsam. kuṭīkuṭam. bhāgavatībhāgavatam. gavāśvaprabhṛtiṣu yathoccāritaṃ dvandvavṛttam. rūpāntare tu na ayaṃ vidhir bhavati. go 'śvam, go 'śvau. paśudvandvavibhāṣā eva bhavati.

gavāśvaprabhṛtīni ca 2.4.11 gavāśvaprabhṛtīni ca kṛtaekavadbhāvani dvandvarūpāṇi sādhūni bhavnti. gavāśvam. gavāvikam. gavaiḍakam. ajāvikam. ajaiḍakam. kubjavāmanam. kubjakairātakam. putrapautram. śvacaṇḍālam. strīkumāram. dāsīmāṇavakam. śāṭīpicchakam. uṣṭrakharam. uṣtraśaśam. mūtraśakṛt. mūtrapurīṣam. yakṛnmedaḥ. māṃsaśoṇitam. darbhaśaram. darbhapūtīkam. arjunaśirīṣam. tṛṇolapam. dāsīdāsam. kuṭīkuṭam. bhāgavatībhāgavatam. gavāśvaprabhṛtiṣu yathoccāritaṃ dvandvavṛttam. rūpāntare tu na ayaṃ vidhir bhavati. go 'śvam, go 'śvau. paśudvandvavibhāṣā eva bhavati.

gavā�āprabhṛtīni ca. , 2.4.11 gavāścādīni kṛtaikavadbhāvāni gaṇe paṭha()nte. teṣāmamanena sādhutvamātraṃ vidhīyate. na tvekavadbhāva iti darśayannāha-- "gavā()āādīni" iti. gvā()āmityevamādīnāmajaiḍakaparyantānāṃ paśudvandvavikalpe vacanamidam. kubjavāmanaprabhṛtīnāṃ trayāṇāmaprāpte. ()ācāṇḍālasyāvirodhaḥ? yadā virodhaṃ dvandvo nācaṣṭe kevalañcārthamātre vatrtate tadā ()ācāṇḍālamihāstīti. "strīkumāraṃ dāsīmāṇavakam" ityaprāpte vacanam. "śāṭīpicchakam" iti "jātiraprāṇinām" 2.4.6 iti siddhe, abahuprakṛtyarthaḥ pāṭhaḥ. "uṣṭrakharamuṣṭraśaśam" iti. paśudvandvavibhāṣāprāptau nityārtham. mūtraśakṛdādīnāṃ māṃsaśoṇitaparyantānāmaprāṇijātīnāmabahuprakṛtyarthaḥ pāṭhaḥ. darbhaśaraprabhṛtīnāṃ tṛṇavibhāṣāyāṃ prāptāyāṃ vacanam. dāsīdāsādīnāṃ trayāṇāmaprāpte. "pumān striyā" 1.2.67 ityekaśeṣo na bhavatyasmādeva nipātanāt. "gavā()āprabhṛtiṣu yathoccāritaṃ dvandvavṛttam" iti. katham? tathā rūpsayāśrayaṇāt. gaṇapāṭhe hi yadeṣāṃ śabdānāṃ rūpaṃ tadāśritam. yena yathoccāritānāmekavadbhāvalakṣaṇaṃ dvandvavṛtaṃ bhavati. "rūpāntare tu nāyaṃ vidhiḥ" iti. yadā "avaṅa sphoṭāyanasya " 6.1.119 ityavaṅa nāsti tadā rūpāntare jāte'nena sūtreṇa yo vidhiḥ kriyate sa na bhavati. paśudvandvavibhāṣaiva pravatrtate॥

gavāśamvaprabhṛtīni ca. yathāgaṇe gaṇitāni tathaiva sādhīnityarthaḥ. gavā\ufffdāmiti. gāvaścā\ufffdāāśceti vigrahaḥ. atra `vibhāṣā vṛkṣe'ti paśudvandvatvādvikalpe prāpte nityo'yaṃ vidhiḥ.atra `sarvatra vibhāṣe'ti prakṛtibhāve pūrvarūpe ca go- a\ufffdāṃ, go'\ufffdāmiti naikavattvaniyamaḥ, `yathoccāritānī'tyukteḥ, gaṇe ca gavā\ufffdāmityeva nirdeśāt. gavā\ufffdāādiṣu `yathoccāritaṃ dvandvavṛttamiti vārtikamatra mānam. dāsīdāsamiti. atraikavattvaniyamaḥ. pumānstriye'tyekaseṣastu nipātanānna. ityāditi. gavāvikaṃ gavaiḍakamityādi vṛttau spaṣṭam.

gavā�āprabhṛtīni ca 905, 2.4.11 gavāśamvaprabhṛtīni ca. yathāgaṇe gaṇitāni tathaiva sādhīnityarthaḥ. gavā()āmiti. gāvaścā()āāśceti vigrahaḥ. atra "vibhāṣā vṛkṣe"ti paśudvandvatvādvikalpe prāpte nityo'yaṃ vidhiḥ.atra "sarvatra vibhāṣe"ti prakṛtibhāve pūrvarūpe ca go-a()āṃ, go'()āmiti naikavattvaniyamaḥ, "yathoccāritānī"tyukteḥ, gaṇe ca gavā()āmityeva nirdeśāt. gavā()āādiṣu "yathoccāritaṃ dvandvavṛttamiti vārtikamatra mānam. dāsīdāsamiti. atraikavattvaniyamaḥ. pumānstriye"tyekaseṣastu nipātanānna. ityāditi. gavāvikaṃ gavaiḍakamityādi vṛttau spaṣṭam.

gavā\ufffdā. yathoccāritānīti. gaṇapāṭhe pāṇininā yathā pāṭhitāni tathaiva sādhūnītyarthaḥ. tenā'vaṅaḥ pākṣikatvādyadā nāvaṅ tadā uttarasūtreṇa vikalpo na bhavati. goa\ufffdām. `apaśavo vā anye goa\ufffdobhyaḥ, paśavo goa\ufffdāāḥ'. gavā\ufffdāmiti. iha paśudvandve vibhāṣā prāptā. daśīdāsamiti. atra `pumānstriye'tyekaśeṣo bādhyate.

gavā�āprabhṛtīni ca 781, 2.4.11 gavā()ā. yathoccāritānīti. gaṇapāṭhe pāṇininā yathā pāṭhitāni tathaiva sādhūnītyarthaḥ. tenā'vaṅaḥ pākṣikatvādyadā nāvaṅ tadā uttarasūtreṇa vikalpo na bhavati. goa()ām. "apaśavo vā anye goa()obhyaḥ, paśavo goa()āāḥ". gavā()āmiti. iha paśudvandve vibhāṣā prāptā. daśīdāsamiti. atra "pumānstriye"tyekaśeṣo bādhyate.