1/11:arthagrahaṇam kimartham |
2/11:ṣaṣṭhī ataspratyayena iti ucyamāne iha eva syāt |
3/11:dakṣiṇato grāmasya uttarato grāmasya iti |
4/11:iha na syāt |
5/11:upari grāmasya upariṣṭāt grāmasya iti |
6/11:arthagrahaṇe punaḥ kriyamāṇe ataspratyayena ca siddham bhavati yaḥ ca anyaḥ tena samānārthaḥ |
7/11:atha pratyayagrahaṇam kimartham |
8/11:iha mā bhūt |
9/11:prāk grāmāt pratyak grāmāt |
10/11:añcūttarapadasya api etat prayojanam uktam |
11/11:tatra anyatarat śakyam akartum |

dakṣiṇauttarābhyām atasuc 5-3-28 iti vakṣyati, tasya idaṃ grahanam. atasarthena pratyayena yukte ṣaṣṭhī vibhaktir bhavati. dakṣiṇato grāmasya. uttarato grāmasya. purastād grāmasya. upari grāmasya. upariṣṭād grāmasya.

ṣaṣṭhyatasarthapratyayena 2.3.30 dakṣiṇauttarābhyām atasuc 5.3.28 iti vakṣyati, tasya idaṃ grahanam. atasarthena pratyayena yukte ṣaṣṭhī vibhaktir bhavati. dakṣiṇato grāmasya. uttarato grāmasya. purastād grāmasya. upari grāmasya. upariṣṭād grāmasya.

ṣaṣṭha\ufffdtasartha. etadyoge iti. `dikśabdebhyaḥ saptamīpañcamīprathamābhyodigdeśakāleṣvastātiḥ' ityārabhya `āhi ca dūre' `uttarācce'tyantaiḥ sūtrairdigdeśakālavṛttibhyaḥ śabdebhyaḥ svārthe pratyayā vihitāḥ. tatra `dakṣiṇottarābhyāmatasuc' iti vihito yo'tasucpratyayaḥ, tasyārthaḥ=digdeśakālarūpaḥ, sa evārtho yasya sa-atasarthapratyayaḥ, tadyoge ityarthaḥ. yadyapyatasarthapratyayeṣu astātireva prathamasthāpi lāghavādatasarthetyuktam, na tvastātyartheti, saṃyuktākṣaraghayitatvena gauravāt. dikśabdetīti. `anyārādi'ti sūtre dikśabdetyanena yā pañcamī vihitā tadapavāda ityarthaḥ. dakṣiṇata iti. saptamīpañcamīprathamāntāt svārthe digdeśakālavṛtterdakṣiṇaśabdādatasuc. dakṣiṇasyāṃ, dakṣiṇasyāḥ, dakṣiṇā vā digityarthaḥ. evaṃ deśe kāle ca. pura iti. pūrvāśabdādastātyarthe`pūrvādharāvarāṇāmasi puradhavaścaiṣām' ityasipratyayaḥ prakṛteḥ purādeśaśca. pūrvasyāṃ, pūrvasyāḥ, pūrvā vetyarthaḥ. purastāditi. pūrvaśabdādastātipratyaye sati `āstāti ce'ti prakṛteḥ purādeśaḥ. puraśśabdasamānārthakamidam. uparīti. `uparyupariṣṭādi'ti sūtreṇa ūdhrvaśabdādrilpratyayo śiṣṭātilpratyayaḥ prakṛterūpādeśaśca nipātitaḥ. ūdhrvāyāṃ diśi, ūdhrvāyā diśaḥ, ūdhrvādigiti vā arthaḥ. evaṃ deśe kāle'pi.

ṣaṣṭha�tasarthapratyayena 601, 2.3.30 ṣaṣṭha()tasartha. etadyoge iti. "dikśabdebhyaḥ saptamīpañcamīprathamābhyodigdeśakāleṣvastātiḥ" ityārabhya "āhi ca dūre" "uttarācce"tyantaiḥ sūtrairdigdeśakālavṛttibhyaḥ śabdebhyaḥ svārthe pratyayā vihitāḥ. tatra "dakṣiṇottarābhyāmatasuc" iti vihito yo'tasucpratyayaḥ, tasyārthaḥ=digdeśakālarūpaḥ, sa evārtho yasya sa-atasarthapratyayaḥ, tadyoge ityarthaḥ. yadyapyatasarthapratyayeṣu astātireva prathamasthāpi lāghavādatasarthetyuktam, na tvastātyartheti, saṃyuktākṣaraghayitatvena gauravāt. dikśabdetīti. "anyārādi"ti sūtre dikśabdetyanena yā pañcamī vihitā tadapavāda ityarthaḥ. dakṣiṇata iti. saptamīpañcamīprathamāntāt svārthe digdeśakālavṛtterdakṣiṇaśabdādatasuc. dakṣiṇasyāṃ, dakṣiṇasyāḥ, dakṣiṇā vā digityarthaḥ. evaṃ deśe kāle ca. pura iti. pūrvāśabdādastātyarthe"pūrvādharāvarāṇāmasi puradhavaścaiṣām" ityasipratyayaḥ prakṛteḥ purādeśaśca. pūrvasyāṃ, pūrvasyāḥ, pūrvā vetyarthaḥ. purastāditi. pūrvaśabdādastātipratyaye sati "āstāti ce"ti prakṛteḥ purādeśaḥ. puraśśabdasamānārthakamidam. uparīti. "uparyupariṣṭādi"ti sūtreṇa ūdhrvaśabdādrilpratyayo śiṣṭātilpratyayaḥ prakṛterūpādeśaśca nipātitaḥ. ūdhrvāyāṃ diśi, ūdhrvāyā diśaḥ, ūdhrvādigiti vā arthaḥ. evaṃ deśe kāle'pi.

ṣaṣṭha\ufffdsartha. `dakṣiṇottarābhyāmatasuc' ityasya yo'rthe digdeśakālarūpaḥ so'rthe yasya pratyayasya so'tasarthapratyayaḥ, astātiprabhṛtiyañca, tadantena yoge ityarthaḥ. acasuco'stātyanantaratvepi lāghavānurodhena astātyartheti noktamityāhuḥ. pañcāmyā apavāda iti. `tataḥ paścātstraṃsyate dhvaṃsyate ca' iti bhāṣyaprayogātpaścācchabdayoge tu pañcamyapi sādhuḥ. asmādeva bhāṣyaprayogātpaścācchabdenā'vyayībhāvo na bhavatīti vakṣyate. pratyayagrahaṇaṃ kim?. iha mā bhūt, prāggrāmāt. pratyaggrāmāt. kṛte'pi pratyayagrahaṇe kṛto neti cet. atrāhuḥ kaiyaṭādayaḥ–pratyayagrahaṇamadhikaṃ kriyamāṇaṃ śrūyamāṇapratyayagrahaṇārthaṃ vijñāsyata iti lupte'stātau ṣaṣṭha\ufffdbhāvaḥ. `anyārāt— 'ityatrāñcūttarapadasyāpīdaṃ prayojanamuktam. tatrānyataracchakyamavaktum, eka prayojanatvāditi. pratyayagrahaṇaṃ cinatyaprayojanamiti tu manoramāyāṃ sthitam. pura iti. `pīrvādharāvarāṇām' ityasipratyaye purādeśaḥ. purastāditi.`dikśabdebhyaḥ' ityādinā'stātiḥ, `astāti ca' iti pūrvasya purādeśaḥ.

ṣaṣṭha�tasarthapratyayena 539, 2.3.30 ṣaṣṭha()sartha. "dakṣiṇottarābhyāmatasuc" ityasya yo'rthe digdeśakālarūpaḥ so'rthe yasya pratyayasya so'tasarthapratyayaḥ, astātiprabhṛtiyañca, tadantena yoge ityarthaḥ. acasuco'stātyanantaratvepi lāghavānurodhena astātyartheti noktamityāhuḥ. pañcāmyā apavāda iti. "tataḥ paścātstraṃsyate dhvaṃsyate ca" iti bhāṣyaprayogātpaścācchabdayoge tu pañcamyapi sādhuḥ. asmādeva bhāṣyaprayogātpaścācchabdenā'vyayībhāvo na bhavatīti vakṣyate. pratyayagrahaṇaṃ kim(). iha mā bhūt, prāggrāmāt. pratyaggrāmāt. kṛte'pi pratyayagrahaṇe kṛto neti cet. atrāhuḥ kaiyaṭādayaḥ--pratyayagrahaṇamadhikaṃ kriyamāṇaṃ śrūyamāṇapratyayagrahaṇārthaṃ vijñāsyata iti lupte'stātau ṣaṣṭha()bhāvaḥ. "anyārāt---"ityatrāñcūttarapadasyāpīdaṃ prayojanamuktam. tatrānyataracchakyamavaktum, eka prayojanatvāditi. pratyayagrahaṇaṃ cinatyaprayojanamiti tu manoramāyāṃ sthitam. pura iti. "pīrvādharāvarāṇām" ityasipratyaye purādeśaḥ. purastāditi."dikśabdebhyaḥ" ityādinā'stātiḥ, "astāti ca" iti pūrvasya purādeśaḥ.