Kāśikāvṛttī1:
ktena iti nivṛttam. karmagrahaṇaṃ ṣaṣṭhīviśeṣaṇam. karmaṇi ca yā ṣaṣṭhī sā na sa
See More
ktena iti nivṛttam. karmagrahaṇaṃ ṣaṣṭhīviśeṣaṇam. karmaṇi ca yā ṣaṣṭhī sā na samasyate.
ubhayaprāptau karmaṇi 2-3-66 iti ṣaṣṭhyā idaṃ grahanam. āścaryo gavāṃ doho
'gopālakena. rocate odanasya bhojanaṃ devadattena. sādhu khalu payasaḥ pānaṃ devadattena. vicitrā
sūtrasya kṛtiḥ pāṇininā.
Kāśikāvṛttī2:
karmaṇi ca 2.2.14 ktena iti nivṛttam. karmagrahaṇaṃ ṣaṣṭhīviśeṣaṇam. karmaṇi ca
See More
karmaṇi ca 2.2.14 ktena iti nivṛttam. karmagrahaṇaṃ ṣaṣṭhīviśeṣaṇam. karmaṇi ca yā ṣaṣṭhī sā na samasyate. ubhayaprāptau karmaṇi 2.3.66 iti ṣaṣṭhyā idaṃ grahanam. āścaryo gavāṃ doho 'gopālakena. rocate odanasya bhojanaṃ devadattena. sādhu khalu payasaḥ pānaṃ devadattena. vicitrā sūtrasya kṛtiḥ pāṇininā.
Nyāsa2:
karmaṇi ca. , 2.2.14 ""ubhayaprāptau karmaṇi" 2.3.66 ityasyāḥ ṣaṣ
See More
karmaṇi ca. , 2.2.14 ""ubhayaprāptau karmaṇi" 2.3.66 ityasyāḥ ṣaṣṭha()ā idaṃ grahaṇam" iti. etacc punaḥ "katrtari caṭa 2.2.16 iti pratiṣedhādvijñāyate. yadi hi karmaṇi yā kācit ṣaṣṭhī tasyāḥ sarvasyā idaṃ grahaṇaṃ syāt tadā "katrtari ca" 2.2.16 iti punaḥ pratiṣedhaṃ na kuryāt; anenaiva siddhatvāt. yatra hi katrtari tṛjakau vihitau tatra niyogataḥ karmaṇi ṣaṣṭha()ā bhavitavyam. tasmāt "katrtari ca" 2.2.16 iti punaḥ pratiṣedhavacanādubhayaprāptau karmaṇi yā ṣaṣṭhī vihitā tasyā atra grahaṇamavasīyate. "ubhayaprāptau karmaṇi" 2.3.66 iti ṣaṣṭha()ā iha grahaṇādidhmavraśacnaḥ; palāśaśātanaḥ, ikṣubhakṣikāṃ me dhārayasīti samāsaniṣedho na bhavati॥
Bālamanoramā1:
karmaṇi ca. kteneti nivṛttam. karmaṇi yā ṣaṣṭhī sā na samasyate ityarthe apāṃ
r Sū #699
See More
karmaṇi ca. kteneti nivṛttam. karmaṇi yā ṣaṣṭhī sā na samasyate ityarthe apāṃ
ruāṣṭetyādāvapi niṣedhasiddheḥ `tṛjakābhyāṃ katrtarī'ti vyarthaṃ syāt. kiṃ tu
cakāra itiparyāyaḥ. karmaṇīti saptamyekavacanamuccārya yāṃ ṣaṣṭhī vihitā sā na samasyata
ityarthaḥ. phalitamāha–ubhayetyādinā. āścarya iti. yadyapyatra `kartṛkarmaṇoḥ
kṛtī'tyeva karmaṇi ṣaṣṭhī, na tu `ubhayaprāptau karmaṇī'ti sūtreṇa, tasya sūtrasya
karmaṇyeva ṣaṣṭhī, na tu kartarīti niyamaparatvāt, tathāpi niyamasūtrāṇāṃ vidhirūpeṇa
niṣedharūpeṇa ca dvedhā pravṛtteḥ svīkārānna doṣaḥ. `śabdānuśāsana'mityatra tu
vastuta ācāryasya kartṛtve'pi
tasyānupādānādubhayaprāptāvityasyā'pravṛtternāyaṃ niṣedhaḥ, `kṛtvo'rthaprayoge'
ityanuvṛttyā kartṛkarmaṇorubhayoḥ prayoga eva tasya pravṛtteḥ. yadvā śeṣe vibhāṣā
aviśeṣeṇa vibhāṣetyāśritya ubhayaprāptāvityabhāvapakṣe `kartṛkarmaṇoḥ kṛtī'tyeva
ṣaṣṭhyāḥ prāpternāyaṃ niṣedha ityalam.
Bālamanoramā2:
karmaṇi ca 699, 2.2.14 karmaṇi ca. kteneti nivṛttam. karmaṇi yā ṣaṣṭhī sā na sam
See More
karmaṇi ca 699, 2.2.14 karmaṇi ca. kteneti nivṛttam. karmaṇi yā ṣaṣṭhī sā na samasyate ityarthe apāṃ ruāṣṭetyādāvapi niṣedhasiddheḥ "tṛjakābhyāṃ katrtarī"ti vyarthaṃ syāt. kiṃ tu cakāra itiparyāyaḥ. karmaṇīti saptamyekavacanamuccārya yāṃ ṣaṣṭhī vihitā sā na samasyata ityarthaḥ. phalitamāha--ubhayetyādinā. āścarya iti. yadyapyatra "kartṛkarmaṇoḥ kṛtī"tyeva karmaṇi ṣaṣṭhī, na tu "ubhayaprāptau karmaṇī"ti sūtreṇa, tasya sūtrasya karmaṇyeva ṣaṣṭhī, na tu kartarīti niyamaparatvāt, tathāpi niyamasūtrāṇāṃ vidhirūpeṇa niṣedharūpeṇa ca dvedhā pravṛtteḥ svīkārānna doṣaḥ. "śabdānuśāsana"mityatra tu vastuta ācāryasya kartṛtve'pi tasyānupādānādubhayaprāptāvityasyā'pravṛtternāyaṃ niṣedhaḥ, "kṛtvo'rthaprayoge" ityanuvṛttyā kartṛkarmaṇorubhayoḥ prayoga eva tasya pravṛtteḥ. yadvā śeṣe vibhāṣā aviśeṣeṇa vibhāṣetyāśritya ubhayaprāptāvityabhāvapakṣe "kartṛkarmaṇoḥ kṛtī"tyeva ṣaṣṭhyāḥ prāpternāyaṃ niṣedha ityalam.
Tattvabodhinī1:
karmaṇi ca. kteneti nānuvartate, `ktena ca pūjāyā'mati niṣedhavaiyathryapr Sū #621
See More
karmaṇi ca. kteneti nānuvartate, `ktena ca pūjāyā'mati niṣedhavaiyathryaprasaṅgāt.
ṣaṣṭhī tvanuvartate, kiṃtu sāpi yā kācitkarmaṇi ṣaṣṭhī na gṛhrate. `apāṃ
ruāṣṭe'tyādāvanenaiva siddhau `tṛjakābhyāṃ kartarī'ti niṣedhavaiyathryāpatteḥ. kiṃ ca
`idhmavraścanaḥ'ityādau samāsasiddhaye vacanaṃ kartavyaṃ syāt. na ca `kṛdyogalakṣamā
ṣaṣṭhī samasyate'iti vārtikamastyeveti vācyaṃ, tasya siddhānte pratyākhyānāt.
tataśca nipātānāmanekārthatvāditītyarthe caśabdo'yaṃ, tadāha karmaṇīti yā ṣaṣṭhīti.
saptamyekavacanāntaṃ padamuccārya yā ṣaṣṭhī vihitā pariṣeṣitā vetyarthaḥ.
miyamasūtrāṇāṃ vidhirūpeṇa niṣedharūpeṇa veti dvedhā pravṛtteḥ svīkṛtatvāt. gavāṃ
doha iti. `agopene'tyupanyāsastviha ubhayaprāptipradarśanārthaḥ. atha kathaṃ
`śabdānuśāsana'miti?. atra vyācakhyuḥ–śabdānāmitīyaṃ ṣaṣṭhī `kartṛkarmaṇo'riti
vihitā, na tu `ubhayaprāptau'ityanena, ācāryasya kartuḥ vastutaḥ
sattve'pīhānupādānāt. `kṛtvorthaprayoge—'ityataḥ `prayoge'
ityanuvartanātkartṛkarmaṇorūpādāna evāyaṃ niyama iti svīkārāt. `āścāryo gavāṃ
doho'gopene'tyatra hi āścaryaṃ pratipādyaṃ tacca yadyaśikṣito dogdhā durdohā
gāvaśca dogdhavyāstadaiva nirvahati na tvanyathā. ataḥ
kartṛkarmaṇorviśiṣyopādānādastūbhayaprāptiḥ, iha tu `śabdānāmidamanuśāsanaṃ, na
tvarthānā'mityarthanivṛttiparaṃ vākyaṃ, na tu kartṛviśeṣanivṛttiparamato
nāstyubhayaprāptiḥ. astu yathākathaṃcidubhayaprāptiḥ, tathāpi na kṣatiḥ,
`ubhayaprāptau'iti sūtre `aviśeṣeṇavibhāṣe'ti pakṣasyāpi vidyamānatayā
niyamā'pravṛttipakṣe`ācāryasya śabdānusāsanami'ti prayogasambhavāt. yadi vā śeṣa
lakṣaṇā ṣaṣṭhīti vyākhyāyate, tadā tu samāsaniṣedhaśaṅkaivātra nāstīti.
Tattvabodhinī2:
karmaṇi ca 621, 2.2.14 karmaṇi ca. kteneti nānuvartate, "ktena ca pūjāyā&qu
See More
karmaṇi ca 621, 2.2.14 karmaṇi ca. kteneti nānuvartate, "ktena ca pūjāyā"mati niṣedhavaiyathryaprasaṅgāt. ṣaṣṭhī tvanuvartate, kiṃtu sāpi yā kācitkarmaṇi ṣaṣṭhī na gṛhrate. "apāṃ ruāṣṭe"tyādāvanenaiva siddhau "tṛjakābhyāṃ kartarī"ti niṣedhavaiyathryāpatteḥ. kiṃ ca "idhmavraścanaḥ"ityādau samāsasiddhaye vacanaṃ kartavyaṃ syāt. na ca "kṛdyogalakṣamā ṣaṣṭhī samasyate"iti vārtikamastyeveti vācyaṃ, tasya siddhānte pratyākhyānāt. tataśca nipātānāmanekārthatvāditītyarthe caśabdo'yaṃ, tadāha karmaṇīti yā ṣaṣṭhīti. saptamyekavacanāntaṃ padamuccārya yā ṣaṣṭhī vihitā pariṣeṣitā vetyarthaḥ. miyamasūtrāṇāṃ vidhirūpeṇa niṣedharūpeṇa veti dvedhā pravṛtteḥ svīkṛtatvāt. gavāṃ doha iti. "agopene"tyupanyāsastviha ubhayaprāptipradarśanārthaḥ. atha kathaṃ "śabdānuśāsana"miti(). atra vyācakhyuḥ--śabdānāmitīyaṃ ṣaṣṭhī "kartṛkarmaṇo"riti vihitā, na tu "ubhayaprāptau"ityanena, ācāryasya kartuḥ vastutaḥ sattve'pīhānupādānāt. "kṛtvorthaprayoge---"ityataḥ "prayoge" ityanuvartanātkartṛkarmaṇorūpādāna evāyaṃ niyama iti svīkārāt. "āścāryo gavāṃ doho'gopene"tyatra hi āścaryaṃ pratipādyaṃ tacca yadyaśikṣito dogdhā durdohā gāvaśca dogdhavyāstadaiva nirvahati na tvanyathā. ataḥ kartṛkarmaṇorviśiṣyopādānādastūbhayaprāptiḥ, iha tu "śabdānāmidamanuśāsanaṃ, na tvarthānā"mityarthanivṛttiparaṃ vākyaṃ, na tu kartṛviśeṣanivṛttiparamato nāstyubhayaprāptiḥ. astu yathākathaṃcidubhayaprāptiḥ, tathāpi na kṣatiḥ, "ubhayaprāptau"iti sūtre "aviśeṣeṇavibhāṣe"ti pakṣasyāpi vidyamānatayā niyamā'pravṛttipakṣe"ācāryasya śabdānusāsanami"ti prayogasambhavāt. yadi vā śeṣa lakṣaṇā ṣaṣṭhīti vyākhyāyate, tadā tu samāsaniṣedhaśaṅkaivātra nāstīti.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents