Kāśikāvṛttī1:
anuśabdo lakṣaṇe dhyotye karmapravacanīyasaṃjño bhavati. śākalyasya saṃhitāmanu
See More
anuśabdo lakṣaṇe dhyotye karmapravacanīyasaṃjño bhavati. śākalyasya saṃhitāmanu
prāvarṣat. anaḍudyajñamanvasiñcat. agastyamanvasiñcat prajāḥ. kim artham idam
ucyate, yāvatā lakṣanaittham bhūtā'khyāna 1-4-90 iti siddhaivānoḥ
karmapravacanīyasaṃjñā? hetvarthaṃ tu vacanam. hetutṛtīyāṃ vādhitvā dvitīyā' eva yathā
syāt.
Kāśikāvṛttī2:
tṛtīyā'rthe 1.4.85 anuśabdas tṛtīyārthe dyotye karmapravacanīyasaṃjño bhavati.
See More
tṛtīyā'rthe 1.4.85 anuśabdas tṛtīyārthe dyotye karmapravacanīyasaṃjño bhavati. nadīm anvavasitā senā. parvatam anvavasitā senā. parvatena sambaddhā ityarthaḥ.
Nyāsa2:
tṛtīyārthe , 1.4.84 "nadīmanvavasitā" iti. sahārtho'tra tṛtīyārthaḥ. &
See More
tṛtīyārthe , 1.4.84 "nadīmanvavasitā" iti. sahārtho'tra tṛtīyārthaḥ. "sahayukte'pradhāne" 2.3.19 iti sahārthayoge tṛtīyāvidhānāt. "anvavasitā" iti. "ṣiñ bandhane" (dhā.pā.1477) ityasya niṣṭhāyāṃ rūpam॥
Bālamanoramā1:
anurlakṣaṇe. lakṣaṇe dyotye iti. lakṣyalakṣaṇabhāvasaṃbandhe dyotye ityarthaḥ.
Sū #539
See More
anurlakṣaṇe. lakṣaṇe dyotye iti. lakṣyalakṣaṇabhāvasaṃbandhe dyotye ityarthaḥ.
uktasaṃjña iti. karmapravacanīsaṃjña ityarthaḥ. lakṣyate jñāyate'neneti lakṣaṇam, tacca
hetubhūtaṃ vivakṣitam, natu vṛkṣaṃ prati vidyotate vidyuditivaccihnamātram, tathā
sati `lakṣaṇettha'mityeva siddheriti vakṣyate. gatyupasargasaṃjñāpavāda iti. anena
kriyāyoge eva karmapravacanīyasaṃjñeti sūcitam. `karmapravacanīyāḥ' iti
mahāsaṃjñākaraṇasāmathryādanvarthatvam. karmeti kriyocyate, tāṃ proktavantaḥ
karmapravacanīyāḥ, bhūte kartari bāhulakādanīyaprratyayaḥ, tataśca kriyāmeva na dyotayanti
kiṃtu kriyānirūpitasaṃbandhaviśeṣaṃ dyotayanti. evaṃ ca anupratyādiṣu
kriyānirūpitasaṃbandhasya dyotyatvena anvayāttatra gatyupasargasaṃjñayoḥ
prāptirbodhyā.
Bālamanoramā2:
tṛtīyārthe 541, 1.4.84 tṛtīyārthe. anurityanuvartate. "karmapravacanīyāḥ&qu
See More
tṛtīyārthe 541, 1.4.84 tṛtīyārthe. anurityanuvartate. "karmapravacanīyāḥ" ityadhikṛtam. asmindyotye iti. "sahayukte'pradhāne" iti tṛtīyārthe sāhitye dyotye ityarthaḥ. atra "tṛtīyārthe" ityanena kartṛkaraṇe na gṛhrete, "rāmeṇa śareṇānuhato vālī"tyatra "upapadavibhakteḥ kārakavibhaktirbalīyasī" iti nyāyena tṛtīyāyā eva pravṛttyā asyāḥ saṃjñāyāḥ phalā'bhāvāt. nāpi "yenāṅgavikāraḥ" iti tṛtīyārtho'tra vivakṣitaḥ, "anantarasye"ti nyāyena "karmapravacanīyayukte dvitīyā" ityasya "sahayukte'pradhāne" ityasyaiva bādhakatvāt. tadāha-nadyā saha saṃbaddheti. sāhityaṃ dvitīyārthaḥ, anustaddhyotaka iti bhāvaḥ. nanvavasitaśabdasya avapūrvāt "ṣo antakarmaṇi" iti dhātorutpannatvātkathamuktārthalābha ityata āha-ṣiñbandhane kta iti. upasargabalena saṃbandhavṛtterasmātktapratyaya ityarthaḥ. atra yadavaśyaṃ punaḥ punarlakṣyasya jñāpakaṃ tadeva na lakṣaṇam, kiṃtu sakṛjjñāpakamapi. yathā yaṃ kamaṇḍalunā bhavānadrākṣīt, sa chātra iti. sakṛdeva hi kamaṇḍalupāṇirdṛṣṭaḥ, tasya kamaṇḍalurlakṣaṇamiti "anurlakṣaṇe" ityatra bhāṣye spaṣṭham. tena vyāpyātmakaliṅgamevātra lakṣamamiti na bhramitavyam.
Tattvabodhinī1:
gatyupasargasaṃjñāpavāda iti. nanu `japamanu prāvarṣa'dityatra vṛ\ufffdṣṭa Sū #485
See More
gatyupasargasaṃjñāpavāda iti. nanu `japamanu prāvarṣa'dityatra vṛ\ufffdṣṭa
pratyanoryogā'bhāvena kriyāyogā'bhāvādetayoḥ saṃjñayoḥ prāptyabhāvātkathaṃ
tadapavādatvamasyāḥ sañjñāyā iti cet. atrāhuḥ–gamyamānaniśamanakriyāmapekṣya tayoḥ
prāptirastīti saṃbhāvanāmātreṇa mūlasya nirbādhatvāt. na caivaṃ karmaṃtvādeva
dvitīyāsiddhau kimanayā saṃjñayeti vācyam, japasya
niśamanaprayuktahetutvākhyasaṃbandhavivakṣāyāṃ karmatvā'bhāvena tṛtīyāyāṃ prāptāyāṃ
tadārambhāt. na caivamapi `japamanu niśamya devaḥ prāvarṣat'ityarthāvagamāllya[banta]lope
pañcamyapavādārthaiveyaṃ saṃjñā'stviti vācyam. lya[banta]lope hi karmam̐ṇi adhikaraṇe
ca pañcamī, japasya tu karmatvādinā vivakṣā'bhāvāditi. parāpi hetautṛtīyetyādi. ayaṃ
bhāvaḥ–lakṣaṇe karmapravacanīyasaṃjñāyā avakāśo yo na hetuḥ–`vṛkṣamanu vidyotate
vidyu'diti, hetutṛtīyāyā avakāśo `dhanena kula'mityādi. `japamanu prāvarṣa'dityatra
tu detubhūte lakṣaṇe paratvāttṛtīyā syāttāṃ bādhitvā `anurlakṣaṇe'iti punaḥ
saṃjñāvidhānasāmathryāddvitīyaiva bhavatīti. na ca `tṛtīyārthe'iti sūtreṇeha gatārthatā
śaṅkyā, tasya purastādapavādanyāyena `sahayukte'pradhāne'ityetāvanmātrabādhakatvāt.
samāthryāditi. ata eva hetutvaparyantamapi śābdabodhe viṣaya iti svīkriyate iti bhāvaḥ.
nadīmanviti. dvitīyāyāḥ saṃmbandho'rthaḥ, ṣaṣṭha\ufffdpavādatvādetaddvitīyāyāḥ. sa
ceha saṃbandhaḥ sāhityarūpa evetyanunā dyotyate.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents