Kāśikāvṛttī1:
kṛñi iti vartate. prādhvam iti makārāntam avyayamānukūlye vartate. tadānukūlyaṃ
See More
kṛñi iti vartate. prādhvam iti makārāntam avyayamānukūlye vartate. tadānukūlyaṃ
vandhanahetukaṃ yadā bhavati tadā prādhvaṃśabdaḥ kṛñi nityaṃ gatisaṃjño bhavati.
prādhvaṃkrtya. bandhne iti kim? prādhvaṃ kṛtvā śakaṭaṃ gataḥ.
Kāśikāvṛttī2:
jīvikāupaniṣadāvaupamye 1.4.79 kṛñi iti vartate. jīvikā upaniṣadityetau śabdau
See More
jīvikāupaniṣadāvaupamye 1.4.79 kṛñi iti vartate. jīvikā upaniṣadityetau śabdau aupamye viṣahe kṛñi gatisaṃjñau bhavataḥ. jīvikākṛtya. upaniṣatkṛtya. aupamye iti kim? jīvikām kṛtvā gataḥ.
Nyāsa2:
jīvikopaniṣadāvaupamye , 1.4.78 "{aupamye viṣaye"-- kāśikā.} aupamyavi
See More
jīvikopaniṣadāvaupamye , 1.4.78 "{aupamye viṣaye"-- kāśikā.} aupamyaviṣaye" iti. upamīyate'nayetyupamā. "ātaścopasarge" 3.3.106 ityaṅa. tasyā bhāva aupamyam; dhyañ. tatpunaḥ kriyākārakasambandhaḥ. "samāsakṛttaddhiteṣu sambandhābhidhānamanyatra rūḍha()bhinnarūpāvyabhicaritasambandhebhyaḥ"iti vacanāt. viṣayagrahaṇenaupamye iti saptamyā viṣayasaptamītvaṃ darśayati. sambhavati ca jīvikopaniṣadāvupamābhūte pratyaupamyaviṣayabhāvaḥ, tena vinopamāyā abhāvāt. "jīvikākṛtya" ityādi.jīvikāmiva kṛtvā. upaniṣadamiva kṛtvetyarthaḥ. jīvikā = jīvanopāyaḥ. upaniṣat = rahasyaṃ hetuśca. yattatsadṛśaṃ tajjīvikena jīvikā. upaniṣadhivopaniṣaditi jīvikopaniṣadbhyāmupamīyate॥
Bālamanoramā1:
prādhvaṃ bandhane. prādhvamiti na dvitīyāntamityāha–prādhvamityavyayamiti.
band Sū #769
See More
prādhvaṃ bandhane. prādhvamiti na dvitīyāntamityāha–prādhvamityavyayamiti.
bandhane gamye prādhvamityavyayaṃ gatisaṃjñakaṃ syādityarthaḥ. prādhvaṅkṛtyeti.
gatisamāse ktve lyap. atra prādhvamiti māntamavyayaṃ bandhanena ānukūlye vartate.
tadāha–bandhaneneti. bandhanagrahaṇasya prayojanamāha–prārthanādineti.
Bālamanoramā2:
jīvikopaniṣadāvaupamye 770, 1.4.78 jīvikopani. upamaiva opamyaṃ, tasminviṣaye jī
See More
jīvikopaniṣadāvaupamye 770, 1.4.78 jīvikopani. upamaiva opamyaṃ, tasminviṣaye jīvikāśabda upaniṣacchabdaśca kṛñā yoge gatisaṃjñau staḥ. jīvikāmiveti. aśanapānādijīvanopāyo jīvikā. tāmiva avaśyaṃ kṛtvetyarthaḥ. jīvikākṛtyeti. gatisamāse ktvo lyap. upaniṣadamiva kṛtveti. upaniṣadvedāntabhāgaḥ, tāmiva avaśyaṃ kṛtvetyarthaḥ. jīvikā kṛtyeti. gatisamāse ktvo lyap. upaniṣadamiva kṛtveti. upaniṣadvedāntabhāgaḥ, tāmiva rahasi grāhratvena kṛtvetyarthaḥ. upaniṣatkṛtyeti. gatisamāse ktvo lyap. ubhayatrāpi subluk. tadevaṃ "kugatiprādayaḥ" ityatratyagatisamāsāḥ prapañcitāḥ. nanu gatigrahaṇenaiva siddhe prādigrahaṇaṃ vyarthamityata āha--prādigrahaṇamagatyarthamiti. supuruṣa iti. atra kriyāyogā'bhāvādagatitve'pi samāsaḥ. soḥ pūjārthakatve'pi dhātuvācyakriyāyogā'bhāvānna gatitvam. bhāṣye tu "kugatiprādayaḥ" iti sūtramapanīya tatsthāne "kvāṅsvatidurgatayaḥ samasyanta iti vaktavya"mityuktvā"kubrāāhṛṇaḥ" "ākaḍāraḥ", "subrāāhṛṇaḥ","atibrāāhṛṇaḥ, "dubrrāāhṛṇaḥ", "ūrīkṛtye"tyudāhmatam. "svatī pūjāyāṃ", "durnindāyām", "āṅīṣadarthe", "kuḥ pāpārthe" iti saunāgavyākaraṇavacanamita#i bhāṣye spaṣṭam. atra vārtikānīti. "prādayo gatādyarthe samasyante iti vaktavya"miti vārtikaṃ paṭhitvā tatra vyavastāpakāni pañca vārtikāni saunāgavyākaraṇasiddhāni bhāṣye yāni paṭhitāni tāni pradaśryanta ityarthaḥ. prādaya iti. gatādyarthe vidyamānāḥ prādayaḥ samasyanta ityarthaḥ. pragata ācārya iti. pretyasya vivaraṇaṃ gata iti, "gata ācārya" ityeva asvapadavigrahaḥ, nityasamāsatvāt. abhigato mukham abhimukhaḥ, pratigato'kṣaṃ pratyakṣa ityādi. atyādaya iti. krāntādyarthe atyādayaḥ samasyanta ityarthaḥ. ati krānto mālāmiti. atiśabdaḥ krānte vatrtate. krānto mālāmityasvapadavigrahaḥ. tatra kramudhātoratikramaṇamartha. atimāla iti. "ekavibhakti ce"ti mālāśabdasya upasarjanatvāt "gostri yoḥ" iti hyasvaḥ.avādaya iti. kruṣṭādyarthe avādayaḥ samasyanta ityarthaḥ. avakokila iti. kokilayā āhūta ityarthaḥ. paryādaya iti. glānādyarthe paryādayaḥ samasyanta ityarthaḥ. adhyayanāya=adhyayanārtham. tena śrānta ityarthaḥ. pariratra glāne vartate. nirādaya iti. krāntādyarthe nirādayaḥ samasyanta ityarthaḥ. niṣkoṣāmbiriti. atimālavaddhrasvaḥ. nirityavyayaṃ nirgamane vartate. karmapravacanīyānāṃ pratiṣedha iti. vārtikametat. vṛkṣaṃ pratīti. "lakṣaṇettha"miti karmapravacanīyatvānna prādisamāsaḥ. idaṃ vārtikaṃ bhāṣye pratyākhyātam.
Tattvabodhinī2:
jīvikopaniṣadāvaupamye 679, 1.4.78 supuruṣa iti. kriyāyogā'bhāvādgatitvā'bhāvaḥ.
See More
jīvikopaniṣadāvaupamye 679, 1.4.78 supuruṣa iti. kriyāyogā'bhāvādgatitvā'bhāvaḥ. avyavasthayā samāsaprasaktau vyavasthārthaṃ vacanāni paṭha()nte--prādaya iti. ādiśabda ubhayatra prakāre. tena durācāraḥ puruṣo duṣpuruṣa ityādi siddham. pragata ācārya iti. anena gatārthe vṛttimasvapadavigraheṇa nityasamāsatāṃ ca darśayati. evaṃ pragataḥ pitāmahaḥ prapitāmahaḥ. pramātāmaha ityādi. atyādayaḥ krāntādyarthe dvitīyayā. atyādaya iti. ādipadādabhigatā mukhamabhimukhaḥ. udgato velāmudvelaḥ. pratigato'kṣaṃ pratyakṣa ityādi siddham. atimāla iti. "gostriyo"riti hyasvaḥ.avādayaḥ kruṣṭādyarthe tṛtīyayā. avādaya iti. ādipadātpariṇaddho vīrudhā pari vīrut. saṃnaddho varmaṇā saṃvarmeti. paryādayo glānādyarthe catuthryā. paryādaya iti. ādipadādudyuktaḥ saṅgrāmāya--utsaṅgrāmaḥ. adhyayanāyeti. tādarthye caturthī. gurukulavāsādinā pariglāno'dhyayanārthamityarthaḥ.nirādayaḥ krāntadyarthe pañcamyā. nirādaya iti. ādipadādutkrāntaḥ kulādutkulaḥ. nirgatamaṅgulibhyo niraṅgulam. pratiṣedha iti. "kugatiprādayaḥ"iti prasaktasamāsasya vaktavyaḥ pratiṣedhaḥ, sa ca "surājā, atisakhe"ti bhāṣyādiprayāgātsvatibhinnanāmeva karmapravacanīyānāmityarthaḥ.karmupravacanīyānāṃ pratiṣedhaḥ. vṛkṣaṃ pritīti. "lakṣaṇettha bhūte"ti karmapravacanīyatvavidhisāmathryādiha samāso neti cet, tarhi api stutatamityudāhāryam. "api stuyādviṣṇu"mityādau "apiḥ padārthasaṃbhāvane tyasya sābakāśatvātsvare viśeṣasattvāccatyāhuḥ.
1.Source: Arsha Vidya Gurukulam
2.Source: Sanskrit Documents